Wadden Denizi

Wadden Denizi*
UNESCO Dünya Mirası

Ülke	Almanya, Hollanda
Tür	Doğal
Kriter	viii, ix, x
Referans	1314
Bölge**	Avrupa ve Kuzey Amerika
Tescil bilgisi
Tescil	2009 (33. Oturum)
* Dünya Mirası resmî listesi. ** UNESCO resmî sınıflandırması.

Wadden Denizi (Hollandaca: Waddenzee, Almanca: Wattenmeer, Alçak Almanca: Wattensee, Danca: Vadehavet, Batı Frizce: Waadsee), Kuzey Denizi'nin güneydoğusunda yer alan bir gelgit bölgesidir. Kıta Avrupası'nın kuzeybatısı ve Friz Adaları arasında bulunan bölge, çamurlu ve sulak alanlar oluşturmaktadır. Biyolojik çeşitlilik bakımından varsıl olan bölge 2009 yılında UNESCO Dünya Miras Listesi'ne alınmıştır.^[1]

Güneybatıda Hollanda'nın Den Helder kentinden Almanya'nın kuzey kıyısında yer alan Skallingen'e dek uzanan Wadden Denizi yaklaşık 500 km uzunluğunda ve 10.000 km²'lik bir alanı kaplamaktadır.

Wadden Denizi'nde yer alan adalar "Wadden Denizi adaları" ya da "Friz Adaları" olarak adlandırılmaktadır. Ne var ki, bu adalara adını veren Frizler, bölgenin en batısında yer alan Texel adasında hiç bulunmamışlardır. Frizlerin yoğun olarak yaşadığı bir yer olan Heligoland ise Friz Adaları'na dahil değildir.

Wadden Denizi'nin Alman yakası, Erskine Childers'ın 1903 tarihli romanı "The Riddle of the Sands"'e konu olmuştur. Kitap, bölgenin görsel ögelerini ayrıntılı bir biçimde işlemiştir.

Doğal yapı

Wad sözcüğü Felemenkçede "çamurlu alan" (Düşük Almanca ve Almanca: Watt, Danca: Vade) anlamına gelmektedir. Bölge, gelgitler sonucunda oluşan çamurlu alanlar, derin yarıklar ve adaları bünyesinde barındırmaktadır. Bölgenin, kıyı kumullarının ardında yer alan turbanın 10. ve 14. yüzyıllar arasında etkili olan fırtınalar sonucunda taşınmasıyla oluştuğu sanılmaktadır.

Westerhever, Almanya'daki tuzla ve çamurlu alanlar

Adalar, kumullar ve Kuzey Denizi boyunca uzanan geniş kumsallar ile Wadden Denizi'ne açılan alçak bir gelgit kıyısı arasında yer almaktadır. Deniz dibinde biriken tortunun dalga ve akıntılardan ötürü taşınması adaların konumlarında da zaman içinde bazı değişikliklere yol açmıştır. Vlieland ve Ameland adaları arasında meydana gelen taşınmalar bu duruma örnek olarak gösterilebilir.

Wadden Denizi varsıl bitey ve direyiyle ün kazanmıştır. Yüzbinlerce yağmurkuşu, ördek ve kuğunun göç yolu üzerinde bir uğrak yeri olan bölge, martı ve sumrugillere de nitelikli bir yaşam alanı sağlamaktadır.^[2] Wadden Denizi'nin büyük bölümü üç ülke tarafından ortak olarak koruma altına alınmıştır. Korunan bölgenin Almanya topraklarındaki bölümü Wadden Denizi Ulusal Parkı'nın sınırları içerisindedir.

Terschelling, Hollanda'daki liman fokları

Hollanda, Danimarka ve Almanya hükümetleri Wadden Denizi'nin korunması amacıyla 1978'den bu yana birlikte çalışmaktadırlar. Yönetim, izleme ve araştırma konularını kapsayan işbirliği 1982'de imzalanan "Wadden Denizi'nin Korunmasına İlişkin Ortak Açıklama"'ya da öncülük etmiştir. 1997 yılında ise Üçlü Wadden Denizi Planı kabul edilmiştir.^[3]

Wadden Denizi 14 Mayıs 1987 tarihinde Ramsar alanı statüsü kazanmıştır.

Bölge 2009 yılında UNESCO Dünya Mirasları kapsamına alınmıştır.^[4]

Eğlence

Borkum, Almanya plajında güneşlenen insanlar

Pieterburen, Hollanda yakınlarında bir yürüyüş alanı

Bölge adalarının birçoğu 19. yüzyıldan bu yana popüler kıyı merkezlerindendir.

Alçak gelgit alanları üzerinde yapılan yürüyüşler de son dönemde çekiciliğini artırmıştır. Bölge, botla açılma bakımından da uygun bir ortam sunmaktadır.

Kaynakça

Notlar

↑ Wadden Sea Dünya Mirası Alanı. Erişim tarihi: 29.04.2010
↑ Couzens, Dominic (2008). Top 100 Birding Sites of the World. University of California Press. s. 27–29. ISBN 978-0-520-25932-4.
↑ Üçlü Wadden Denizi İşbirliği Erişim tarihi: 29.04.2010
↑ World heritage sites: slave outpost and Buddhist mountain on the list – but Wales has to wait. Guardian.co.uk. Erişim tarihi: 07.07.2009

Dış bağlantılar

Vollmer, M.; Gulberg, Maluck, Marrewijk (2001). "Landscape and Cultural Heritage in the Wadden Sea Region - Project Report". Wadden Sea Ecosystem 12. http://www.waddensea-secretariat.org/lancewad/report.html.
Knottnerus, Otto S. (2005). "History of human settlement, cultural change and interference with the marine environment". 13 Aralık 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20071213235228/http://www.xs4all.nl:80/~ottoknot/werk/Sylt.html.
Wadden Denizi'nin Korunmasına İlişkin Üçlü Anlaşma Sekreterliği
Turist Rehberi
Wadden Denizi, UNESCO Dünya Mirası Merkezi
Wadden Denizi Dünya Mirası

Almanya'daki Dünya Miras Listesi

Kuzey Almanya	Hildesheim'deki Meryem Ana Katedrali ve St. Michael Kilisesi (1985) • Hanseatik Dönemin Lübeck Şehri (1987) • Rammelsberg Madenleri, Tarihi Goslar Şehri ve Yukarı Harz Su Sistemi (1992) • Postdam ve Berlin'deki Bahçe ve Saraylar (1994) • Berlin'deki Müzeler Adası (1999) • Tarihi Stralsund Şehri ve Wismar Şehri (2002) Bremen'deki Belediye Binası ve Roland Heykeli (2004) • Berlin'deki Modern Evler (2008) •

Orta Almanya	Tarihi Quedlinburg Şehri, Colegiate Kilisesi ve Kalesi (1994) • Klasik Weimar (1998) • Wartburg Kalesi (1999) • Weimar ve Dessau'daki Bauhaus Atölyesi ve Çevresi (1996) • Eisleben ve Wittenberg'deki Luther Anıtları (1996) • Dessau-Wörlitz'teki Bahçe Krallığı (2000) • Muskauer Parkı / Park Mużakowski ¹ (2004)

Batı Almanya	Aachen Katedrali (1978) • Speyer Katedrali (1981) • Brühl'deki Augustusburg ve Falkenlust Kaleleri (1984) • Trier'deki Roma Kalıntıları, St. Peter Katedrali ve Meryem Ana Kilisesi (1986) • Völkingen Demir İşletmesi (1994) • Köln Katedrali (1996) • Essen'deki Zollverein Kömür Madeni (2001) • Orta Ren Vadisi ve Kültür Peyzajı (2002)

Güney Almanya	Würzburg Rezidansı, Meydanı ve Bahçeleri (1981) • Wies Kilisesi (1983) • Tarihi Roma İmparatorluğu Surları: ² Yukarı Germanik-Rhaetya Surları (1987) • Lorsch'taki Manastır Kilisesi ve Altermünster (1991) • Tarihi Bamberg Şehri (1993) • Maulbronn Manastır Kompleksi (1993) • Reichenau Manastır Adası (2000) • Tarihi Regensburg Şehri ve Stadtamhof Mahallesi (2006) •

Doğa Mirası	Messel Çukuru Fosil Sahası (1995) (Batı Almanya) • Wadden Denizi ³ (2009) (Kuzey Almanya)

Listeden çıkarılan	Dresden Elbe Vadisi (2004-2009)

¹ Polonya ile ortak paylaşılan eserler • ² Birleşik Krallık ile ortak paylaşılan eserler • ³ Hollanda ile ortak paylaşılan eserler

Hollanda'daki Dünya Mirasları

Kuzey Hollanda	D.F. Wouda Buharlı Pompa İstasyonu (1998) •Wadden Denizi¹ (2009)

Doğu Hollanda	Schokland ve Çevresi (1995)

Batı Hollanda	Amsterdam Savunma Hattı (1996) •Kinderdijk-Elshout'taki Yeldeğirmenleri (1997) • Beemster Polder; Kurutulan Sulak Alanlar (1999) •Rietveld Schröder Sarayı (2000) • Amsterdam'daki kanallar (2010)

Curaçao	Tarihi Willemstad Şehri (1997)

¹Almanya ile ortak paylaşılan eserler

This article is issued from Vikipedi - version of the 9/5/2016. The text is available under the Creative Commons Attribution/Share Alike but additional terms may apply for the media files.