Wake türbülansı
Wake türbülansı (İngilizce: Wake turbulence), uçağın kanatlarının üstü ve altı arasındaki basınç farkı nedeniyle uçağın arkasında oluşan girdaptan (wingtip vortices) kaynaklanan türbülans. İngilizce wake sözcüğü "bir hava veya deniz taşıtının geçtikten sonra havada veya suda bıraktığı iz" anlamına gelir.[1] Bu nedenle wake türbülansı bazen iz türbülansı olarak da adlandırılır.
Uçuş emniyeti
WT hava meydanlarındaki uçak kazalarının önemli sebeplerinden biridir. ICAO'ya göre uçuş emniyetini artırmak amacıyla inişte wake türbülansı ile karşılaşan pilotların mümkün olan en kısa sürede ilgili hava trafik kontrol ünitesini haberdar etmesi gerekir.
Meydan turunda ağır bir uçağın arkasından gelen hafif bir uçağın birkaç yüz ft üstte veya en az 1000 ft altta ve rüzgâr içinde (geldiği tarafta) uçması tavsiye edilir.[2] Kalkışta hafif uçağın yerden kesilmeyi (tahmini WT bölgesini geçene kadar) geciktirmesi, inişte öndeki uçağın WT'sinin bittiği noktanın ilerisine konması gerekir.[3]
Önlemler
Uçak sınıflandırmaları
ICAO uçağın azami Kalkış Ağırlığı (Maximum Take Off Mass: MTOM)'na göre aşağıdaki gibi kategorileştirmektedir:[4]
- Ağır - Azami kalkış ağırlığı 136.000 kilogram veya daha ağır olan uçaklar.
- Orta - Azami kalkış ağırlığı 7.000 kilogram'dan ağır ve 136.000 kilogram (300.000 pound)'dan hafif olan uçaklar.
- Hafif - Azami kalkış ağırlığı 7.000 kilogram (15.000 pound) veya daha hafif olan uçaklar.
FAA ise ICAO'nun kategorilerinin yerine aşağıdaki kategorileri kullanmaktadır.[5]
- Süper - Airbus A380
- Ağır - Azami kalkış ağırlığı 255.000 pound (116.000 kilogram) veya daha ağır olan uçaklar. (whether or not they are operating at this weight during a particular phase of flight.)
- Büyük - Azami kalkış ağırlığı 41.000 pound (19.000 kilogram) veya daha fazla 255.000 pound'dan daha hafif olan uçaklar.
- Küçük - Azami kalkış ağırlığı 41.000 pounds veya daha hafif olan uçaklar.
Minimum ayrım
Daha aşağı vortex kategorisine ait bir uçak daha üst vortex kategorisine ait uçağın kalkışının ardından belirli bir süre kalkış izni verilmez. ICAO'ya göre daha ağır uçakların ardından kalkış veya iniş yapan hafif uçaklar için ayrım şu şekildedir.[6]
| Öndeki uçak | Arkadaki uçak | Aynı noktadan kalkışta ayrım | Ortadaki bir bölgeden kalkışta ayrım |
|---|---|---|---|
| A380-800 | Hafif | 3 dakika | 4 dakika |
| Ağır | Hafif | 2 dakika | 3 dakika |
| Üst orta | Hafif | 2 dakika | 3 dakika |
| Alt orta | Hafif | 2 dakika | 3 dakika |
| Küçük | Hafif | 2 dakika | 3 dakika |
| Hafif | Hafif | Belirtilmemiş | Belirtilmemiş |
| Öndeki uçak | Arkadaki uçak | Son yaklaşmada yatay mesafe ayrımı |
|---|---|---|
| A380-800 | Hafif | 8 NM |
| Ağır | Hafif | 7 NM |
| Üst orta | Hafif | 6 NM |
| Alt orta | Hafif | 5 NM |
| Küçük | Hafif | 4 NM |
| Hafif | Hafif | Gerek yok |
İz türbülansı kanatlardan geriye ve dış yanlara doğru (genişleyerek) uzaklaşır. Yaklaşık 5 veya daha fazla knotluk yan rüzgar vorteksleri dağıtır. 3 knotluk yan rüzgar, kanatlardan birindeki vorteksi pist üzerine taşıyacağından oldukça tehlikelidir.[7]
Ayrıca bakınız
Not
- ↑ "wake." Oxford Dictionary of English 2e, Oxford University Press, 2003.
- ↑ Pooley's 371
- ↑ Pooley's 373
- ↑ Eurocontrol
- ↑ FAA
- ↑ Wake turbulence separation minima
- ↑ Pilot's workshop