Yalu Nehri
| Yalu Nehri | |
|---|---|
 | |
| Kaynak | Pektu Dağı |
| Ağız | Sarı Deniz |
| Havza ülkeleri |  Kuzey Kore Çin |
| Uzunluk | 790 km |
Yalu Nehri (Çince: Yalu Jiang, Kore dili: Amnok-Kang), Kuzey Kore ile Çin'in kuzeydoğusu (Mançurya) arasındaki kuzeybatı sınırını oluşturan uluslararası suyolu. Bu sınırda Çin'in Jilin ve Liaoning yönetim bölgeleri boyunca akar. Toplam uzunluğu yaklaşık 790 km, su toplama havzası 31.751 km²'dir.
Changbai Dağlarındaki (Kore dilinde Çangbeksanmek) bir kaynaktan çıktıktan sonra güneybatı yönünde akarak Sarı Denize dökülür.
Adı ve tarih
Yalu nehri aynı zamanda Çin ve Kore kültürlerini ayıran bir hattır. Öteki ülkelerde Kore dilindeki adından çok Çince adıyla bilinir. Eski yazmalara göre ya (ördek) ve lu (yeşilimsi mavi) sözcüklerinden türetilmiş olan Çince adı, sularının maviliği ile sularında yaşayan yerel ördek cinsinin yeşilimsi maviliğinden gelir. 14. yüzyılda Kore'deki Korya hanedanı yönetiminin sonlarına doğru bir sınır çizgisine dönüşen nehrin siyasal açıdan büyük önem kazanması ise Kore Savaşı'na (1950-53) rastlar. Bunun dışında 1894'te Çinliler Çinliler ile Japonlar, 1904'teyse Ruslar'la Japonlar arasında şiddetli çarpışmalar oldu.
Coğrafya
Yalu Nehri, Çin-Kuzey Kore sınırındaki Pektu Dağı tepesinde bulunan derinliği belirsiz Dian Chi adlı bir su kütlesinden 2.700 m yükseklikte doğar. Güneye doğru kıvrılarak Kuzey Kore'deki Hyesan'a kadar indikten sonra kuzeybatı yönünde 130 km boyunca menderesler çizer ve Çin'in Jilin yönetim bölgesindeki Lin Jiang'a ulaşır. Burada güneybatıya döner ve 320 km'lik bir çığırın sonunda Kore Körfezine dökülür. Halicine yaklaştığında yer yer görülen küçük düzlükler dışında, genellikle 570-1,140 m yükseklikteki dağlar arasından, derin ve boğaz benzeri vadileri aşarak ilerler. Başlıca kollar Herçun, Qangcin ve Tokro'dur. Lin Jiang'a kadar uzanan yukarı çığırında çok hızlı akıntılar, birçok çavlan ve sualtı kayalıkları vardır. Daha az eğimli olan ve Çhosan'a kadar uzanan orta çığırında alüvyon tortuları yer yer yatağını sığlaştırır.
Yavaş akan aşağı çığırında alüvyonlar daha da artar ve birçok adanın yer aldığı geniş bir delta oluşturur. Son birkaç on yılda mil çökelmesinin artması nedeniyle, 1910'da bin tonluk gemilerin kolayca ulaşabildiği Sinuicu nehir limanına bugün 500 tonluk gemiler güçlükle girebilmektedir.
Nehir boyunca tipik bir karasal iklim hüküm sürer. Nehir çevresindeki sık ormanlar zengin bir hayvan varlığını barındırır. Nehirde sazan ve yılanbalığı boldur.
Yaşam
16. yüzyılda Yocin adlı kabilenin Mançurya'ya sürülmesinden bu yana, Yalu'nun Kore tarafındaki kıyısında yalnızca Koreliler yaşamaktadır. Çin'e bakan kuzeybatı kıyısında ise Çinliler ve Mançuryalılar oturmaktadır.
Ekonomi
Yalu Nehri üzerindeki en büyük baraj Kuzey Kore'de, Sinuicu'nun 56 km kadar yukarısında kurulu olan Supung Barajı'dır. Yüksekliği 96 m ve genişliği 864 m olan baraj gövdesinin arkasında, 343 km²'lik bir alanı kaplayan ve 7 milyon kW üretim kapasitesine sahip olan bir gölet uzanır. Büyüklük bakımından Doğu Asya'da en büyüklerinden biri olan bu dev hidroelektrik santral, her iki ülkede de geniş bir bölgede hem sanayi kuruluşları, hem de elektrikli trenler için enerji sağlar. Barajın Çin ekeonomisi için taşıdığı önem Kore Savaşı sırasında Birleşmiş Milletler birliklerinin Yalu'ya doğru ilerlemesi üzerine Çin'in savaşa girmesinde önemli bir etken olmuştur.
Büyük bir hidroelektrik enerji kaynağı olmanın yanı sıra çevredeki zengin ormanlardan elde edilen kerestenin taşınması ve yöre halkını besleyen zengin balık varlığı açısından da önem taşır.
Kaynaklar
- Bu maddenini yazılmasında Encyclopædia Britannica Fifteenth Edition ve Büyük Larousse Sözlük ve Ansiklopedisi'ndeki Yalu maddelerinden yararlanılmıştır.