Yardımcı doçent

Yardımcı Doçent, üniversitelerde öğretim üyesi kadrosunda görev yapan akademisyenlere verilen bir unvandır. Unvan, en az Doktora veya tıpta uzmanlık seviyesine sahip akademisyenlere üniversiteler tarafından verilir.

Yardımcı Doçent Ataması

Genelde her üniversitenin kendi atama ve yükseltme kriterleri olup unvanı alacak kişinin bu kriterleri sağlaması beklenir. Türkiye'de devlet üniversitelerinde bu kriterler YÖK'ün belirlediği asgari kriterlerin altında olamaz ^[1]. YÖK, yardımcı doçent unvanı için, adayın akademik çalışmalarının, doçent veya profesör unvanına sahip 3 jüri tarafından değerlendirilmesini ve adayın başvurduğu alan ile ilgili fakülte, enstitü veya yüksek okul tarafından düzenlenen yabancı dil sınavından başarılı olmasıdır. Ancak üniversiteler, adaylardan, YÖK tarafından belirlenen bu şartların üzerinde ilave şartlar isteme hakkına sahiptir.

Unvanın Devamı ve Süresi

Yardımcı doçent unvanı diğer öğretim üyesi unvanları olan doçentlik ve profesörlükten farklı olarak süreli atamalardır. İlgili dekanlık veya müdürlük tarafından 2 veya 3 yıllık dönemler şeklinde atama yapılır. YÖK'ün ilgili kanununa göre bu atamalar toplamda 12 yılı geçemez^[2]. Ancak bu konuda farklı danıştay kararları olup mahkemelerin 12 yılı geçtikten sonra da yardımcı doçent unvanının devamı yönünde verdiği kararlar bulunmaktadır ^[3] Ayrıca yardımcı doçent unvanının devamı üniversitelerin senatosu tarafından verilen ilave bazı şartlara bağlı olabilir. Örneğin üniversite senatosunun belirlediği atama yükseltme kriterlerine göre ilgili öğretim üyesinin tekrar atanabilmesi için üniversitede geçirmiş olduğu 2 veya 3 yıllık dönemde belirli akademik katkılarda bulunması istenebilir. Bu katkılar genelde atama yükseltme kriterlerinde belirtilen puanlama esaslarına göre yapılır^[4].

Unvanın Sona Ermesi

Yardımcı doçent unvanı, doçentlik unvanının kazanılması ile sona erer. Doçentlik unvanı Türkiye'de Üniversiteler Arası Kurul (ÜAK) tarafından düzenlenen iki aşamalı bir değerlendirme ardından adaylara verilmekte olup, ÜAK tarafından üvanın verilmesinin ardından ilgili öğretim üyesinin bu unvanı kullanması engellenemez ^[5]. Ancak unvanın ÜAK tarafından öğretim üyesine verilmesinin yanında öğretim üyesinin çalışmakta olduğu üniversite tarafından da ilgili kadroya atanması gerekmektedir ve bazı üniversitelerde bu atama işlemi vakit aldığı için öğretim üyesinin doçent unvanına sahip olarak yardımcı doçent kadrosunda bir süre devam etmesi söz konusu olabilmektedir.

Ayrıca YÖK'ün akademik disiplin suçları ile ilgili yönetmeliği gereği, disiplin suçu işleyen öğretim üyelerinin uyarı seviyesinden başlayarak öğretim mesleği ve kamu görevinden çıkarılmasına kadar artan seviyelerde disiplin suçu alması söz konusu olabilir ^[6]. İlgili disiplin soruşturması neticesinde öğretim üyesinin unvanının geri alınması da söz konusu olabilmektedir.^[7]

Yardımcı Doçentlerin Görev ve Sorumlulukları

Yardımcı doçentlerin, diğer öğretim üyesi seviyeleri olan Doçent ve Profesör'lerden farklı bir görev ve sorumluluğu bulunmamaktadır. Buna göre öğretim üyelerinin görev ve sorumlulukları beş ana başlık altında toplanabilir ^[8][9].

1. Araştırma: Öğretim üyelerinin; bilimsel araştırmalar yapmak, sonuçlarını bilimsel toplantılarda sunmak ve akademik niteliği olan dergilerde yayımlamak; bu bilimsel araştırmaları mümkün olduğunca ilgili kişiler ve meslektaşları ile işbirliği içinde yürütmek, ulusal ve uluslararası kongrelere katılmak, yenilikleri izlemek ve öğrendiklerini aktarmak gibi araştırma görevleri bulunmaktadır.

2. Eğitim: Tez danışmanlığı, bitirme sınavlarında jüri üyeliği, öğrenci ve asistan eğitiminde, ders vermek, vermekle yükümlü olduğu derslerin müfredat ve içeriğini sürekli güncellemek, görevlendirilmesi halinde üniversitenin diğer birimlerinde eğitim etkinliklerinde bulunmak gibi eğitim görevleri bulunmaktadır.

3. Bilir kişilik ve bilgilendirme

4. Toplumsal konularda yol gösterme: Kendi alanıyla ilgili topluma dönük uyarıcı ve bilgilendirici faaliyetlerde bulunmak

5. İdari görevler: Fakülte kurullarında ve fakülte yönetim kurullarında birer adet yardımcı doçent bulunması gerekmektedir ^[10]. Ayrıca bölüm başkanı veya anabilim dalı başkanı olarak, olarak profesör ve doçent bulunamadığı durumlarda atanabilirler.^[11]

Yardımcı Doçentlerin İstihdam Şekilleri

Devlet Üniversiteleri

Devlet üniversitelerinde öğretim üyelerinin çalışma şekilleri zaman zaman tartışma konusu olmuştur. Özellikle tıp fakültelerindeki hekimlerin üniversite dışında faaliyette bulunması ve ek gelir elde etmesi ile ilgili tam gün yasası olarak da bilinen yasa çeşitli tartışmalara sebep olmuştur. Öğretim üyelerinin çalışma esasları devlet üniversiteleri için 2547 sayılı kanunun 36. maddesinde belirtilmiştir:

"Madde 36: Bu profesör ve doçentler bütün mesailerini üniversite ile ilgili çalışmalara hasrederler. Bunlar, özel kanunlarla belirlenen görevler ve telif hakları hariç olmak üzere, yükseköğretim kurumlarından başka yerlerde ücretli veya ücretsiz, resmi veya özel başkaca herhangi bir iş göremezler, ek görev alamazlar, serbest meslek icra edemezler. Üniversite yönetim kurulunun işbirliğine karar verdiği kamu kuruluşlarında, kamu yararına hizmet amacını güden kuruluşların işletmelerinde veya diğer özel kuruluşlardaki çalışmaları üniversitede sürdürülmüş sayılır. (Değişik fıkra: 12/08/1986 - KHK - 260/4 md.) Bu Kurumlardan alınan her türlü ücretler döner sermayeden pay alan profesör ve doçentin bağlı bulunduğu birimin döner sermayesine gelir kaydedilir."

Yukarıdaki madde gereğince, profesör ve doçent seviyesindeki öğretim üyeleri ile yardımcı doçent seviyesindeki öğretim üyeleri arasında bir fark tanımlanmıştır. Profesör ve doçent seviyeleri için çalışma şekli bütün mesailerini üniversiteye haracayacak şekilde düzenlenmiştir. Buna göre yükseköğretim kurumlarından başka yerlerde ücretli veya ücretsiz, resmi veya özel başkaca bir iş göremezler, ek görev alamazlar, serbest meslek icra edemezler. Ancak bu durumun farklı kanun maddeleri ile düzenlenmiş istisnaları bulunmaktadır. Örneğin bütün öğretim üyeleri, yayınlamış oldukları kitap ve makalelerin telif ücretlerini alabilir, hakem ve komisyon üyeliklerinden gelir elde edebilirler ^[12] veya 1136 sayılı Kanunun 12. maddesi gereğince Hukuk alanında profesör ve doçentlik yapanlar avukatlık yapabilirler.

Yardımcı doçentler için ise bu maddede belirtilen özel bir durum yoktur. Bu yüzden yukarıda belirtilen özel durumlardaki faaliyetlerinin yanında 657 sayılı devletm memuru kanununa göre belirlenen kısıtlamalara uyarlar. Örneğin tacir ve esnaf sayılmalarını gerektirecek faaliyetlerde bulunamazlar.

Vakıf Üniversiteleri

Vakıf üniversitelerinde çalışan yardımcı doçent unvanına sahip öğretim üyeleri, devlet memuru statüsünde olmadıkları için herhangi bir kısıtlamaya tabi olmaksızın üniversite görevlerinin yanında faaliyette bulunabilirler. Ancak bu durumu kısıtlayıcı bazı özel durumlar bulunmaktadır. Örneğin tam gün yasası olarak bilinen yasanın (6514 sayılı kanun) vakıf üniversitelerini de kapsaması ve vakıf üniversitelerindeki öğretim üyelerinin de farklı kurumlar altında faaliyetinin engellenmesi söz konusudur.^[13][14]

Kaynaklar

1. YÖK, Resmi Gazete Tarihi: 28.01.1982 Resmi Gazete Sayısı: 17588 ÖĞRETİM ÜYELİĞİNE YÜKSELTİLME VE ATANMA YÖNETMELİĞİ, http://www.yok.gov.tr/web/guest/icerik/-/journal_content/56_INSTANCE_rEHF8BIsfYRx/10279/17641
2. YÖK, ÖĞRETİM ÜYELİĞİNE YÜKSELTİLME VE ATANMA YÖNETMELİĞİ, Madde 9: http://www.yok.gov.tr/web/guest/icerik/-/journal_content/56_INSTANCE_rEHF8BIsfYRx/10279/17641
3. Memurlar.net 22.06.2000 tarihli 4584 sayılı kanun hakkındaki haberi: http://www.memurlar.net/haber/14241/
4. ODTU Yardımcı doçent yeniden atama puan sınırları: http://pdb.metu.edu.tr/yardimci-docentlik-kadrosuna-yeniden-atama
5. 2914 sayılı Yüksek Öğretim Personel Kanunu Öğretim elemanlarının sınıflandırılması başlıklı 3 üncü maddesi'ne göre öğretim üyesi unvanından geri bırakılamaz: http://www.yok.gov.tr/web/guest/icerik/-/journal_content/56_INSTANCE_rEHF8BIsfYRx/10279/16185
6. YÜKSEKÖĞRETİM KURUMLARI YÖNETİCİ, ÖĞRETİM ELEMANI VE MEMURLARI DİSİPLİN YÖNETMELİĞİ http://www.yok.gov.tr/web/guest/icerik/-/journal_content/56_INSTANCE_rEHF8BIsfYRx/10279/17706
7. Radikal Gazetesi, Unvanı alınan profesör ile ilgili haberi: http://www.radikal.com.tr/turkiye/intihalci_ilahiyatcinin_profesor_unvani_geri_alindi-1199942
8. Şadi Evren ŞEKER, Üniversiteler, Akademisyenler Ne İşe Yarar?, http://sadievrenseker.com/wp/?p=48
9. İnönü Üniversitesi Kalite Çalışmaları, Öğretim Üyesi Görev Yetki ve Sorumlulukları: http://totm.inonu.edu.tr/kalite/G%C3%96REV%20YETK%C4%B0%20VE%20SORUMLULUKLAR/TOTM-GYS-012-%C3%96%C4%9ERET%C4%B0M%20%C3%9CYES%C4%B0.pdf
10. YÖK, ÜNİVERSİTELERDE AKADEMİK TEŞKİLÂT YÖNETMELİĞİ, Madde 9 ve Madde 10 : http://www.yok.gov.tr/web/guest/icerik/-/journal_content/56_INSTANCE_rEHF8BIsfYRx/10279/17654
11. YÖK, ÜNİVERSİTELERDE AKADEMİK TEŞKİLÂT YÖNETMELİĞİ, Madde 13,14,16 ve 17: http://www.yok.gov.tr/web/guest/icerik/-/journal_content/56_INSTANCE_rEHF8BIsfYRx/10279/17654
12. GELİR İDARESİ BAŞKANLIĞI İSTANBUL VERGİ DAİRESİ BAŞKANLIĞI , Üniversitede öğretim üyesi olan kişinin elde ettiği makale için alınan telif ücretleri ve hakem heyetinden aldığı ücretin vergilendirilmesi. konulu yazısı
13. Radikal Gazetesinin tam gün yasası ile ilgili haberi : http://www.radikal.com.tr/turkiye/tam_gunde_yuzde_5_krizi_devam_ediyor-1160268
14. Dokuz Eylül Üniversitesi'nin 6514 sayılı yasa ile ilgili değerlendirmesi: http://www.deu.edu.tr/UploadedFiles/Birimler/21915/6514_sayili_kanunla_(Tam_Gun)_ilgili_degerlendirmeler.pdf