Yiv

I. Dünya Savaşı yıllarında kullanılan 75 mm çaplı bir top namlusundaki yivler
Yarı otomatik yivsiz av tüfeği. Yivsiz tüfekler fişek içindeki saçmayı fırlatırlar ve namlu çapları Gauge ile ölçülür.
.308 Winchester Kalibre Česká zbrojovka Uherský Brod firmasının ürettiği CZ 550 tipi yivli tüfek
Yiv-set çekilmiş namlu(Solda) ve Poligonal yivli namu(Sağda)
yaygın olarak kullanılan 9mm'lik tabanca namlularınan çekilmiş olan yiv-set

Yiv ateşli silahlarda merminin yolunda seyrederken dönme hareketi kazanmasını sağlayan namlu içine açılmış birbirine paralel kabarıklıklardan oluşan ve namlu içine spiral görüntü kazandıran kabarıntı ve oyuklardır.

Bir mermi çekirdeği daha uzak mesafelere gönderebilmenin tek yolu namlu çıkışında çekirdeğe daha fazla hız kazandırmaktır. dolayısı ile potansiyel enerjisi arttırmak ve önündeki direnci (hava) delebilme kabiliyetini arttırarak daha az sürtünme ile karşılaşmasını sağlamaktır. Bunun için de ileriye harekete ilaveten mermiye dönüş hareketi kazandırılması düşünülmüştür. Bu işlemi sağlayan cihaz da yiv-set çekilmiş namludur.

Mermiye dönüş hareketi sağlandırılması öncelikle gyroskopik dengesini arttırır ayrıca merminin aerodinamiğini de arttırarak daha isabetli olmasını sağlar.

İşlevi

Merminin dengesini ve hızını artırarak menzil, tahribat ve hedefi vurma etkilerini artırır. Namlu içindeki oyuklara "yiv", çıkıntılara ise "set" denir. Bu tür namluya sahip tüfeklere ise "Yivli tüfek" denir. günümüz piyade tüfeklerinin tamamına yakını ve tabancaların tamamı yivli silah kategorisinde yer alırlar. Top gibi ağır silahlar yivli veya yivsiz olarak üretilebilseler de uzun menzilli toplar daima yivli namluya sahipdirler.

Hatve (Twist)

Merminin(projectile) ileriye doğru hareketide, kendi ekseni çevresinde bir tur atması sırasında, kat edeceği mesafeye hatve (twist) denir.

Hatve ve Mermi Stablitesi

19. yy. sonlarında ingiliz bir profesör olan George Greenhill tarafından optimal hatve değerini hesaplamak üzere pratik bir formül önerildi.

Mütedavil Silahlarda Yiv-Set

Yivli tüfeklerin özellikleri beyan edilirken namlu çapı uzunluğuna ilaveten yiv dönüşünün sağdan sola veya soldan sağa olması ve yiv-set sayısına göre kategorilendirilirler.(Örn. Türk ordusunda standart piyade tüfeği konumunda olan G3 7.62mm çapında soldan sağa dönüşlü 4 adet yiv-setli namluya sahiptir). Yivli namluları birbirinden ayıran bir başka özellik ise merminin kendi ekseni civarında dönene kadar kat ettiği mesafedir. bu mesafeye Hatve denir. Mermi yivli namludan çıktığında namlunun yivlerinin şeklini almış olur. (örn. poligonal namluya sahip bir tabanca (örn Jericho 941)'dan çıkan mermi poligonal şekil almıştır) bu özellik ve yiv set çekilmiş namluların yapılan işleme bağlı mikro girinti-çıkntıları ve özellikle kullanıma bağlı yiv-set üzerinde oluşan hasarlar ve değişikliklerinin namludan çıkan mermi çekirdeği üzerine yansıması(bu izlere Rayyür denir)ndan dolayı kriminal labratuarlarında bu özellikle silahların kimliklendirilmesi ve özellikle cinayetlerin aydınlandırılmasında kullanılır. Namluya yiv açma fikri ateşli silahların savaşlarda aktif olarak kullanılmaya başlayıp menzil ve isabet oranının ciddi olarak düşük olduğunun farkedildiği 1500'lere kadar dayansa da o dönemlerde metal sanatının gelişmemiş olması ve ayrıca tüfeklerin ağızdan doldurulmasından dolayı büyük çabayla açılan dikkatli yivlerin doldurma esnasında bozulmasından dolayı gerçek anlamında yiv ancak 1800'lerde mermi kovanlı silahların ortaya çıkmasıyla kullanıma girebildi. Ayrıca Yiv-set çekilmiş namlulardan (veya mütedavil kullanımıyla yivli namlu) ateşlenmiş bir mermi ile yaralanan bir asker eski çağlarda (örn. Abraham Lincolnun komuta ettiği Amerika iç savaşında) antibiyotik ve cerrahi teknik yetersizliğinden dolayı, ciddi enfeksiyonlar ile baş etmek zorunda idi. Amerika iç savaşında Abraham Lincolnun dikkatini çeken avcılık için kullanılan yivli tüfekler, ingiliz askerlerinde ciddi zayıatlar bırakmıştır.

Yiv Çekme İşlemi

105mm çapında ingiliz Royal Ordnance L7 tankına ait top namlusuna çekilmiş yiv-setler

Yiv-set çekme işlemi namlunun cinsinin yanında yivli bir silah yapımının en pahalı kısmını oluşturur. aynı çap ve uzunluktaki bir namlunun hatta ve hatta aynı metal ve aynı işlemden üretilmiş olmasına karşın yiv-setteki hasaasiyetinden dolayı aralarında katlarca fark olabilir. örn. G3 gibi bir piyade tüfeğinin maliyeti 800$ civarında iken; yüksek dikkat gerektiren fakat fikir olarak yine G3'ün üretici firması H&K tarafından G3 üzerinden geliştirilmiş olan ve G3 ile aynı mermiyi(7,62x51mm NATO) kullanan PSG-1 gibi bir keskin nişancı tüfeğinin namlusunun maliyetinden dolayı maliyeti 10.000$ civarındadır.

Metodlar[1]

Tek Çakılı kalem(Broach) ile tek tek açılan yiv (klasik metod) [Single Point Cut Rifling]

Tek seferde çok sayıda kesi oluşturabilen kalem (Broach) ile açılan yiv-set (Multipoint Broach Cut Rifling)

Düğme Metodu ile Tek Pasajda Yiv-Set Açılması(Button Rifling)

Dövme Metodu İle Yiv-Set Açma (Hammer Rifling)

Almanyanın II. Dünya Savaşında kullandığı MG-42 makineli tüfeğinin dakikada (teorik olarak) 1200 mermi atmasından dolayı namlu ömrünün kısa olması nedeniyle düşünülmüş bir sistemdir.

Sıvama Metodu ile Yiv-Set Açma (Flow Forming)

3 adet sıvama kafası ile ham namlu ezilerek ve uzatılarak yiv-set oluşturulmuş namlu yapma yöntemidir.

Elektro-kimyasal Talaş Kaldırma Metodu (ECM: Electro Chemical Machining)

Namlu sodyum nitrat içine batırılır, namlu anod olarak elektiriğe bağlanır ve yiv-set boyunca talaş kaldırılır. Çok karmaşık bir işlem olmakla beraber çok kaliteli namlular üretir. Smith&Wesson 1993'ten beri bu yöntemi kullanmaktadır.

Elektro Erozyon Metodu ile Yiv-Set Açılması

Metale kıvılcım değdiğinde o bölgede bölgesel erime/buharlaşma oluşur. Bu yöntemde kıvılcım kullanılarak herhangi bir mekanik kuvvet kullanılmadan namlu boyunca talaş kaldırılarak yiv açılır.

Ayrıca bakınız

Kaynaklar

  1. ↑ Av&Doğa Dergisi Sayı 133 Haziran 2014 s.23-33 Nejat Üner
This article is issued from Vikipedi - version of the 10/1/2016. The text is available under the Creative Commons Attribution/Share Alike but additional terms may apply for the media files.