Çaylı, Turhal
| Çaylı | |
| — Belde — | |
 |
|
| Ülke | Türkiye |
|---|---|
| İl | Tokat |
| İlçe | Turhal |
| Coğrafi bölge | Karadeniz Bölgesi |
| Nüfus (2007) | |
| - Toplam | 1,621 |
| Zaman dilimi | UDAZD (+3) |
| İl alan kodu | 0356 |
| İl plaka kodu | |
| Posta kodu | 60300 |
| İnternet sitesi: | |
Çaylı, Tokat ilinin Turhal ilçesine bağlı bir köydür. Çaylı köyünün Derneği 1992 yılında İstanbul’da yasal anlamda kurulmuştur. Çaylı Köyü 1993 Yılında KASABA olmuştur. 2003 yılı yerel seçmlerinde kasaba tekrar köy olmuştur. Çaylı Köyünün üç mahallesi bulunmaktadır. Bunlar; Büyükçaylı Mahallesi, Küpçeşme ve Kazova Mahallesi olarak isimlendirilmiştir
Tarihçe
Türklerin Anadolu’ya yerleşmelerinden sonra (1071 yılı); Aydın’ın Nazilli ilçesinden 6 veya 7 hane YÖRÜK ailesi buraya yerleşmeye karar verirler, 1300 yıllarında yaşamış olan, Anadolu Evliyalarından HUBYAR SULTAN’IN (I. MURAT ZAMANI) gelip burda bir keramet göstermesiyle; burası AŞU ÇAYI adını almıştır. Bin üçyüzlü yıllarda Hubyar Sultan İstanbul’a padişahın huzuruna giderken Çaylı’ya uğramış, bugün dahi ziyaret yeri olan Hubyar Kuyusunu kerametiyle ortaya çıkardıkdan sonra, “buraya bir aşu çatalım tutarsa” dedikten sonra çaylıdan ayrılmış, bundan sonra da köyün adı AŞU ÇAYI kalmıştır. Bu tarihten en az yüz veya yüzelli yıl geriden alınırsa Çaylı’da yerleşim tarihi 1150 yıllarına kadar varmaktadır. Bu güzel köyün tarihi böylece 850 yıllık bir geçmişe sahip bulunmaktadır. Aşağıda kayıtlarını belirttiğimiz resmi Osmanlı Devleti’ne ait belgelere göre ise, 550 yıllık bir geçmişi bulunmaktadır.
Bu belgelerden birisi olan Tapu Defterinde (387 nolu Tapu Defter, s, 477) 1530 tarihi ile kayıtlı olup, burada şu bilgiler verilmektedir: “Cemaat’i; Aşuçay Kışlası, an Yörükhan’ı Turhal”. Yine bu kayıtta; o zaman bu kışlada, 33 hane, 31 mücerret (13 yaş üzeri erkekler) ve hâsıl olarak da 4409 akçe ile vergiye bağlandığı yazılmaktadır.
Aliye kayıtları 1450’li yıllara dayalıdır. Vergiye bağlandığı zamana kadar Çaylı’da yaşayan bir kısım halk, vergi yükünden kurtulmak için, bu tarihten sonra oradan ayrılarak, bugün halen mevcut bulunan Emirseyit, Derekışla, Çökelek kışla, Kadıvahdı, Dedeli ve Birep yerleşim birimlerini kurmuşlardır. Hala adı geçen bu kasaba ve köylerde, sülale ve soy isim benzerlikleri bu durumu belgeler niteliktedir.
Çaylı; Harap olan ve boşalan bir kazanın köyü olarak Hicri 1234-Miladi 1819 tarihlerinde ŞARKPARE-ÇARKPARE kazasının bir köyüdür. Şarkpare Kazası Hicri 1263 Miladi 1848 kayıtlarında Çaylı, Çime, Çıkrık, Çökelek kışlası olarak gösterilmekde; 1234–1819 kayıtlarında! da Çarkpare adıyla geçmektedir. Bu da köylerin Şarkpare kazasına bağlı olduğunu göstermektedir. Tuna boylarındaki kalelerin onarımı için 1817 yılında kapatılmak üzere dağıtılan vergiden Şarkpare kazası hissesine düşen 1020 kuruş toplanamamıştı. Tokat Naibi verdiği bir ilamda, Şarkpare kazasının yıllardan beri harap olduğunu ve ahalisinin boşalmış bulunduğunu anlatmış ve 1817 yılına ait bu bakayanın afvini yalvarmıştır. (15-Cemaziyülâhır–1234) Padişah da “Harap olduğu vaki ise salınan verginin 1020 kuruşun, diğer kazalara taksim edilmesi ve derhal İstanbul’a gönderilmesini istemiştir.
Kültür
Köyün kültürü Alevi/ Bektaşi kültürüne sahiptir. Ancak Anadolu Aleviliğinin birçok ocak veya merkezden oluştuğu temel kriter olarak alındığında bu yörenin Alevileri de kendilerini (birçok Hubyar Sultan talibi Alevi de olduğu gibi) Sıraç olarak tanımlamaktadırlar.
Çaylı köyünde; Hubyar Sultan’ın gelişiyle Aşu Çatmasına sebep olan HUBYAR KUYUSU halen bir ziyaret yeri olarak burada yer almaktadır. Ayrıca yine Hubyar Sultan’ın geldiğinde uğradığı evin yakınında yer alan MURAT KAYASI! da. yeni evlenen Damatlar(Güveyler)ın ziyaret ettiği bir yer olarak mevcuttur. Köyün Merkez Mahallesine girişteki KURBAN TEPESİ de bir ziyaret yeri olarak önemini korumaktadır.
Coğrafya
Tokat’ın Turhal İlçesine bağlı bir köy olan Çaylı Karadeniz Bölgesinin Orta Karadeniz kısmında yer almaktadır.
Doğusunda Koruluk (Ovacık), Güneydoğusunda Arzupınar köyü ve Şenyurt kasabası, güneybatısında Yeşilırmağın kenarında Kayaören köyü, Kuzeyinde Dazmana ve Çamlıca köyleri ile çevrilidir. Yüz Ölçümü 48 km² olup, köy merkezinin nüfusu 2500 civarındadır.
Tokat’ı Turhal’a bağlayan D180 Karayolunun 5 km. doğusunda olup, Tokat‘a 46, Turhal’a 7 Km uzaklıkta bulunmaktadır. Köy merkezinin rakımı yaklaşık 689,30 metredir (Belediye Önü). Ankara’ya 387,7, İstanbul’a 755,1, İzmir’e 969,0, Samsun’a 200,5 km uzaklıktadır.
Köyün yakınlarında bulunan Katmer Kaya ve Dev İni adıyla geçen Deliklitaş’ın, Kültür Bakanlığı Anıtlar ve Müzeler Genel Müdürlüğü tarafından 1997 yılında yapılan Tokat ve Çevresi Yüzey araştırması'na göre; İlk Tunç, Orta Tunç ve Demir Çağı ile Romalılar’a ait yaşam izleri bulunmaktadır.
Çaylı köyünün güney doğusunda Mercimek Dağı (rakım 1203 m),Büyükçaylı Mahallesi girişinde Kurban Dağı (rakım 720 m),Güney batısında Eğer Tepe (rakım 696 m), ile şimdiki TİGEM (Kazova Tarım İşletmesi)’nin bulunduğu yerde, aynı zamanda Katmer Kaya’nın Kuzey batısındaki tepe ile çevrilidir.
Çaylı köyünün kuzey doğusunda MERİS Yaylası bulunmaktadır. Çaylı köyünün ilk mezarlığı Merkez mahallesinin Güneyinde bulunan Çerkez Mezarlığı adıyla anılan mezarlıktır. Sonradan aile ve sülalelere göre herkes kendi aile mezarlığını kurmuştur.
İklim
Köyün iklimi, Karadeniz iklimi etki alanı içerisindedir.
Nüfus
| Yıllara göre köy nüfus verileri | |
|---|---|
| 2007 | 1621 |
| 2000 | 2532 |
| 1990 | 2231 |
Ekonomi
Ekonomisi tarım ve hayvancılığa dayalıdır. Köyde, pancar, hububat, sebze ve meyve yetişmektedir. Kazova Sulama Kanalı’nın sağ sahil kanalı köyün toprakları içersinden geçip üç adet tünelle beraber Gümüştop köyünden Turhal ilçesi topraklarında Yeşilırmak’a dökülmektedir. Köyün güney ve batısındaki komşu köylerle sınırını da Yeşilırmak belirlemektedir. Aynı zamanda köy halkı yeşilırmaktan da büyük çapta yararlanmaktadır.
Her tarafı ormanlık olmasına rağmen az miktarda bozkır şeklinde olan bölgeleri de vardır. Köy Çevresinde üzüm bağları, meyve bahçeleri bulunmaktadır.
Altyapı bilgileri
Köy de ilköğretim okulu vardır. Köyün hem içme suyu şebekesi hem kanalizasyon şebekesi vardır. PTT şubesi yoktur. Sağlık ocağı ve sağlık evi vardır. Köye ayrıca ulaşımı sağlayan yol asfalt olup köyde elektrik ve sabit telefon vardır.
Dış bağlantılar
| ||||||||||