Çerkes Hasan Olayı
Çerkes Hasan Olayı, Kolağası (kıdemli yüzbaşı) Çerkes Hasan'ın 15/16 Haziran 1876'da düzenlediği, eski sadrazam ve serasker Hüseyin Avni Paşa ve dört kişinin daha ölümüyle sonuçlanan suikast.
Çerkes Hasan, Sultan Abdülaziz'in dördüncü kadını Neşerek Kadın Efendi'nin kardeşiydi.[1] Serasker Hüseyin Avni Paşa tarafından Bağdat'taki 6. Ordu'ya atanmış, ama sarayın korumasıyla Şûra-yı Askeri yaveri olarak İstanbul'da kalmış, sonra da Abdülaziz'in büyük oğlu Yusuf İzzeddin Efendi'nin yaverliğine getirilmişti. Abdülaziz'in 30 Mayıs 1876'da tahttan indirilmesinin ardından yeniden Bağdat'a atandı, göreve gitmek istemediği için 15 Haziran 1876'da tutuklandı. Aynı gün Şûra-yı Askeri başkanı Redif Paşa'ya başvurarak Bağdat'a gitmeyi kabul ettiğini bildirmesi üzerine serbest bırakıldı. Çerkes Hasan, Hüseyin Avni Paşa'yı hem Abdülaziz'in tahttan indirilmesi olayından, hem ablası Neşerek Kadın Efendi'nin Sultan Abdülaziz'in tahttan indirilmesinden sonra maruz kaldığı kötü muamele ve kısa süre sonra ölümü, hem de kendisinin İstanbul'dan uzaklaştırılmak istenmesinden sorumlu tutuyordu.
15 Haziran 1876 gecesi silahlı olarak önce Hüseyin Avni Paşa'nın konağına, paşanın Midhat Paşa ile birlikte olduğunu öğrenince de Midhat Paşa'nın Beyazıt'taki konağına gitti. Ciddi bir engelle karşılaşmadan konağa girdi ve Sadrazam Mütercim Mehmed Rüşdü Paşa, Serasker Hüseyin Avni Paşa, Bahriye Nazırı Kayserili Ahmed Paşa, Hariciye Nazırı Mehmed Raşid Paşa, Maarif Nazırı Cevdet Paşa, Defter-i Hakani (Tapu Kadostro) Nazırı Yusuf Ziya Paşa, Şûra-yı Devlet (Danıştay) Başkanı Midhat Paşa gibi hükümet üyelerinin toplantı halinde olduğu odayı bastı. Hüseyin Avni Paşa ve Raşid Paşa ile kendisini yakalamaya çalışan konağın hademelerinden Ahmed Ağa'yı öldürdü. Kayserili Ahmed Paşa'yı da yaraladı. Olay yerine gelen kolluk kuvvetleriyle çatışmaya girerek Kolağası Şükrü Bey'i ve bir eri daha öldürdükten sonra yakalanarak tutuklandı.
Divanıharpte yargılanıp ölüm cezasına çarptırılan Çerkes Hasan, 17 Haziran 1876'da Beyazıt Meydanı'ndaki Serasker Kapısı (bugün İstanbul Üniversitesi Merkez Binası) önünde asıldı.
Bu olay üzerine zaten ruhsal bir bunalımda olan padişah V. Murat'ın durumu daha da kötüleşti. Tahttan indirilerek yerine II. Abdülhamit geçirildi. Olayı izleyen yıllarda Abdülhamit, amcası Abdülaziz'in, aralarında Hüseyin Avni Paşa'nın da bulunduğu erkân-ı hâl (tahttan indirenler) denen kişiler tarafından öldürüldüğü savını ileri sürünce, Çerkes Hasan bir kahraman sayıldı ve Edirnekapı'daki mezarı II. Abdülhamid tarafından şehit anıtı olarak yaptırıldı.