Çocukların askerî kullanımı

10 yaşında bir milliyetçi Çin askeri, Mayıs 1944.

Vietnam Savaşı'nda on iki yaşında bir çocuk asker.

Çocukların askeri kullanımı, birbirinden bağımsız üç şekilde görülebilir: Çocuklar doğrudan saldırılarda yer alabilir (çocuk askerler); hademe, casus, haberci, gözcü ya da seks kölesi olabilir ya da politik çıkar için canlı kalkan olarak veya propaganda için kullanılabilir.

Tarih boyunca ve birçok kültürde çocuklar, kültürel ve ahlâki değerlere aykırı sayılmasına rağmen yaygın olarak askeri kampanyalarda kullanıldı. 1970'lerden bu yana çocukların askeri anlaşmazlıklarda kullanılmalarının sınırlandırılmasını amaçlayan kimi uluslararası anlaşmalar yürürlüğe girdi. Bununla birlikte Çocuk Asker Kullanmayı Durdurun Koalisyonu çocukların askeri güçler içerisinde kullanılmasının ve askeri anlaşmazlıklarda aktif olarak yer almalarının yaygın olduğunu rapor etmiştir.

1989'da kabul edilen Birleşmiş Milletler Çocuk Hakları Sözleşmesi m. 38'e göre, "Taraf devletler on beş yaşından küçüklerin çatışmalara doğrudan katılmaması için mümkün olan tüm önlemleri alacaktır."

Çocukların askerî kullanımında rolü olan ülkeler ve gruplar

İnsan Hakları İzleme Örgütü'nün web sitesine göre, Temmuz 2007'den itibaren:

“	Dünya çapında yirmiyi aşkın ülkede, çocuklar savaşın doğrudan katılımcıları olmuşlardır. Tahminlere göre sayıları 200.000 ve 300.000 arası olan bu çocuklar, çocukluklarından mahrum edilerek ve çoğu kez dehşet verici şiddetle karşı karşıya getirilerek isyancı grupların ve devlet güçlerinin bünyesinde, güncel silahlı çatışmalarda asker olarak hizmet vermektedirler.[1]	”

Cenevre Sözleşmeleri'nin birinci protokolüne göre, on beş yaşını geçen çocuklar gözcü, haberci veya gözlemci olarak gönüllü hizmette bulunabilirler.

Afrika

• Burundi
• Çad
• Demokratik Kongo Cumhuriyeti
• Fildişi Sahili
• Orta Afrika Cumhuriyeti
• Ruanda
• Sierra Leone
• Somali
• Sudan
• Uganda
• Zimbabve

Asya

• Burma
• Irak
• Laos
• Nepal
• Filipinler
• Sri Lanka

Avrupa

Çeçenistan'da, yanan bir evin önünde duran bir çocuk. (Fotoğrafçı: Mikhail Evstafiev)

Orta Afrika Cumhuriyeti'nin kuzey doğusundaki kamplardan bir çocuk asker

• Birleşik Krallık - Britanya Ordusu'na katılmak isteyenler en az 16 buçuk yaşında olmalıdırlar. 18 yaşının altında olanlar için velilerinin izni gerekmektedir. Britanya silahlı kuvvetlerinde yer alan askerlerin yaklaşık yüzde 40'ı 16 veya 17 yaşında askere alınmışlardır.^[2] Birleşik Krallık 24 Haziran 2003 tarihinde, silahlı çatışmalarda yer alan çocukları konu alan bir protokol imzaladı. Buna göre, protokolu tasdik eden devletler 18 yaşının altında olan askerî personellerinin çatışmalarda yer almamaları sağlamak için mümküm olan her şeyi yapmalıdırlar. Fakat Birleşik Krallık hükümeti, Haziran 2003 ve Temmuz 2005 tarihleri arası henüz 17 yaşlarında olan 15 askerin dikkatsizlik sonucu Irak'a gönderildiğini doğrulamıştır.^[3]
• Bosna-Hersek - 1990'lı yıllarda, 13 ve 19 yaş arası gençlerin Bosna Savaşı'nda asker olarak savaştığı biliniyor. Bunun en önemli nedeni ise savaş zamanında zorunlu askerlik yaşını 16'ya indiren eski askerlik yasası olmuştur.
• Çeçenistan - Birleşmiş Milletler'in raporuna göre, Birinci Çeçen Savaşı döneminde aralarında 11 yaşında olan çocukların da bulunduğu çok sayıda çocuk ayrılıkçı Çeçen güçlerinin bünyesinde savaşmıştır. Çeçen çocuk askerler, yetişkin savaşçılarla aynı görevleri üstleniyorlardı ve silahlı kuvvetlere katıldıktan kısa süre sonra cepheye gönderiliyorlardı.^[4] Çocuk Askerlerin Kullanımını Durdurma Koalisyonu'nun 2004 yılı raporuna göre, Çeçenistan'da 18 yaşının altında olan çocuklar çeşitli silahlı grupların arasında Rusya'ya karşı savaşmaktadırlar. Sayılarının belirsiz olmasının nedeni, bölgedeki medya ve insan hakları kuruluşlarına karşı uygulanan yasaklardan kaynaklanıyor. Bazı çocukların intihar saldırılarında yer aldıkları da iddia edilmektedir.^[5]
• Sırbistan - Sırbistan'da, savaş zamanında veya savaşın öngörüldüğü zamanlarda zorunlu askerlik yaşı erkekler ve kadınlar için 16'ya indirilebiliyor. Yugoslavya'nın parçalanma sürecinde 18 yaşının altında olan çocuklar asker olarak veya milis grupların bünyesinde yer alarak savaşmışlardır. Sırbistan'da zorunlu askerlik hizmeti 2010 yılında yürürlükten kaldırılmıştır.

Kuzey Amerika

• Amerika Birleşik Devletleri - ABD'de 17 yaşında olan gençler silahlı kuvvetlere katılabilirler, fakat çatışma bölgelerine gönderilemezler. ABD askeriyesi gönüllü asker toplamaktadır ama 18 yaşının altında olan gençler için velilerinden izin alınması şarttır. 18 yaşının altında olan erkekler ve herhangi yaşta olan kadınlar mecburi askerlik hizmeti için silah altına çağrılamazlar. ABD askeriyesine katılmak isteyen her asker lise dispomasına veya eşdeğer bir diplomaya sahip olmalıdır. Bu zorunluluk savaş zamanında veya genç askerler için, askere alındığı tarihten sonra en fazla 180 gün içinde lise diplomasını alma şartıyla feragat edilebilir.
• Kanada - Kanada'da gençler 16 yaşında velilerinin izniyle Kanada Silahlı Kuvvetleri'nin yedek (reserve) birliklerine, 17 yaşında ise normal (regular) birliklere katılabilirler.^[6] 18 yaşına erişene kadar çatışma bölgelerine gönüllü olarak tayin talebi edemezler. Kanada, 15 yaşında Afganistan'da savaşırken ele geçirilen Kanada vatandaşı Omar Khadr'ın Guantanamo Kampı'nda tutuklu kalmasına ve Amerika Birleşik Devletleri tarafından mahkeme karşısına çıkarılmasına izin vermiştir.

Latin Amerika

• Bolivya - Aralarında 14 yaşında olanların da bulunduğu çok sayıda çocuğun zorunlu olarak askere alındığı Bolivya hükümeti tarafından doğrulanmıştır.^[7] Bolivya silahlı kuvvetleri personelinin yaklaşık %40'ının 18 yaş altında olduğu ve bu çocukların yarısının da 16 yaş altında olduğu tahmin ediliyor.^[7]
• Haiti - Haiti'de sayıları tam olarak bilinmeyen çocuklar, siyasî şiddet olaylarına karışan az teşkilatlı askeri grupların arasında yer almaktadırlar.^[8]
• Kolombiya - Sayıları 11.000 ve 14.000 arası olan çocukların, Kolombiya'da faaliyet gösteren solcu gerilla gruplar ve sağcı paramiliter güçlerle yakın temasta bulundukları tahmin ediliyor. İnsan Hakları İzleme Örgütü'ne göre "Kolombiya'daki çocuk savaşçıların yaklaşık yüzde 80'i iki solcu gerilla grubundan (Kolombiya Devrimci Silahlı Güçleri (FARC) ve Kolombiya Ulusal Kurtuluş Ordusu (ELN)) birine mensuptur. Geri kalan kesim sağcı milis güçlerin bünyesinde savaşmaktadır."^[9]

Kaynaklar

1. Kampanya Sayfası: Çocuk Askerler, İnsan Hakları İzleme Örgütü. (İngilizce)
2. İnsan Hakları İzleme Örgütü: Yerine getirilmeyen sözler. (İngilizce)
3. Under-18s were deployed to Iraq, BBC. (İngilizce)
4. Mart 1996 Çeçenistan raporu, Birleşmiş Milletler İnsan Hakları Komisyonu, erişim tarihi: 14 Kasım 2008. (İngilizce)
5. 2004 Çocuk Askerler Küresel Raporu, Çocuk Askerlerin Kullanımını Durdurma Koalisyonu, sayfa 217. (İngilizce)
6. Kanada Silahlı Kuvvetleri, erişim tarihi: 14 Kasım 2008. (İngilizce)
7. Çocuk İşçiliğine Karşı Küresel Marş: Bolivya, globalmarch.org, 2001. (İngilizce)
8. İnsan Hakları İzleme Örgütü: Çocuk Asker Haritası (İngilizce)
9. Kolombiya: Silahlı Gruplar Çocukları Savaşa Gönderiyorlar, İnsan Hakları İzleme Örgütü insan hakları haberleri web sitesi, 22 Şubat 2005. (İngilizce)