Çor
Çor (Rusça: Чёрт, Ukraynaca: Чорт, Polca: Czart, Cekçe ve Slovakça: Čert, Belarusça: Чорт) - Türk, Altay ve Moğol halk kültüründe Cin demektir. Çer, Çur, Şor, Şar, Çora, Çura şeklinde de ifade edilir. Moğolcada Çotgor, Çutgur, Çutkur, Çetger, Çetker, Çidkür, Südkür, Sötkör olarak söylenir. Gözle görülemeyen, ateşten yaratılmış varlık.
Kökeni
Anadolu’da cin çarpmış ve ruhsal hastalıklı anlamında Çorlu[1] tabiri kullanılır. İyicil veya kötücül olanları mevcuttur. Her yerde bulunabilirler fakat göze görünmezler. Koruyucu ruh değildirler. Başıboşturlar fakat bir yere bağlı olabilirler. Ağaç altı, karanlık kuytular, örenler, yıkık evler, su kıyıları, köprü altları gibi doğanın sınırı olan yerlerde yaşamaları onların tılsımlı ve karanlık güçlerle olan ilgisini daha ilk başta ortaya koyar. Demirden korkarlar. Besmele çekmek onları uzaklaştırır. (Besmele’den çekinmeleri İslam’ın etkisiyle gelmiş bir unsurdur.) Cinlerin başlarındaki kalpak veya papak ele geçirildiğinde o cin ölür.[2] Ölmeden önce de görünmezliğini yitirir. Çünkü görünmezliği sağlayan başındaki kalpaktır. Yeri gelmişken belirtmek gerekir ki, masal ve destanlarda sihirli börkünü giyerek görünmez olan kahramanlar vardır. Bu başlıkların cinlerden ele geçirilmiş olması olasılığı yüksektir. Yılan ve kuş görünümünde olanları vardır. Kılıktan kılığa girebilirler. Çor vurması, çor çarpması, çor değmesi[3] gibi deyimler cinlere bağlı hastalıkları ifade eder. En çok da ağız eğilmesi, kısmi felç veya us kaybı bu olayla bağlantılandırılır. Çor bazen de ruhsal hastalık anlamına gelir. Bıçura denen bir türü evlerde ve bodrumlarda yaşar. Kadın kılığına girer. Kırmızı giysili olarak betimlenirler. Arçura adı verilen başka bir türü ise ormanlarda gezer. Çötrög Moğolca da şeytan demektir. Oyun oynamayı sever. Onun oyun isteğini kabul eden olursa öldürene kadar gıdıklar.
Yakut dilinde, kötü ruh anlamına gelen "Çuğort" sözcüğü bulunur. Araştırmalara göre, Türk dillerindeki "Çor" sözcüğü (ve onun başka bir söyleyiş biçimi olan "Çer"), Rus dilindeki "Çert" sözcüğüyle de kıyaslanmaktadır. Rusça "Çert", "cehennemde yaşayan, kötü güçleri temsil eden doğaüstü varlık, Şeytan ve İblis" anlamına gelir. Belarusça'da kullanılan "Çort" kelimesi de yine aynı manayı içerir.[4]
- Akçora (Akçor): İyi ruh. İyicil cin.
- Karaçora (Karaçor): Kötü ruh. Kötücül cin.
Çorabaş
Çorabaş - Türk ve Altay halk inancında, doksan koyun derisinden kürkü ve seksen koyun derisinden börkü (başlığı) olduğuna inanılan cindir.
Çertegri
Çertegri - Türk ve Altay halk inancında yaklaşık olarak şeytan kavramını karşılar. Çorların en tehlikeli ve en kötüleridir. İnsanlara geri dönüşü olmayan zararlar verebilirler. Korkunç ve güçlü yetenekleri vardır.
Çoraman
Cinlerle uğraşan kişilere denir. Çoramun veya Şoramun olarak da ifade edilir. Cin çıkarıcı. Cinci hoca. Öte dünyaya ait varlıkların yarım, eksik, tek azalı olmaları nedeniyle onlarla uğraşan bu tür kişilerin de, zihnen ve/veya bedenen yarım oldukları veya ileride olabilecekleri inancı yaygındır. Bu anlayış çarpılmak, çarpık, çarpılmış gibi sözcüklerle ifade olunur. Bu varlıklarla uğraşmak tehlikelidir.
Etimoloji
(Çor/Şor) kökünden türemiştir. Hastalık ve gözle görülmeme anlamı taşır. Değişik lehçe ve şivelerde farklı okunuşları mevcuttur. Arapça Şer ile bir bağlantısı yoktur. Sadece bir benzerliktir. Moğolcada Çötrög, şeytan demektir. Yine Moğolca Şor sözcüğü şiş anlamına gelir[5] ve boynuzu çağrıştırır.
Dipnotlar
- ↑ Türk Mitolojisi Ansiklopedik Sözlük, Celal Beydili, Yurt Yayınevi (Sayfa - 143)
- ↑ Türk Söylence Sözlüğü, Deniz Karakurt, Türkiye, 2011, (OTRS: CC BY-SA 3.0)
- ↑ Türk Mitolojisi Ansiklopedik Sözlük, Celal Beydili, Yurt Yayınevi (Sayfa - 139)
- ↑ Türk Mitolojisi Ansiklopedik Sözlük, Celal Beydili, Yurt Yayınevi (Sayfa - 143/144)
- ↑ Mongolian Dictionary, Andras Rajki ("shor") (İngilizce)