Üzeyir Hacıbeyov

Üzeyir Hacıbeyov
Doğum	18 Eylül 1885 Ağcabedi, Elizavetpol Guberniyası, Rusya İmparatorluğu
Ölüm	23 Kasım 1948 (63 yaşında) Bakü, Azerbaycan SSC, SSCB
Meslek	Azeri besteci

Üzeyir Hacıbeyov, Üzeyir Bey Hacıbeyli, Üzeyir Abdul Hüseyin oğlu Hacıbeyov (Azerice: Üzeyir Hacıbəyov, Üzeyir bəy Hacıbəyli, Üzeyir Əbdülhüseyn oğlu Hacıbəyov), (d. 18 Eylül 1885 - ö. 23 Kasım 1948) Azeri^[1][2] Sovyet^[3][4] bestecisi.

Bilim adamı, yazar, tercüman, orkestra şefi olarak tanınan Üzeyir bey bütün doğu aleminde opera'nın ilk yaratıcısıdır.^[5][6] Büyük müzik alimi olan Üzeyir Hacıbeyli, Azerbaycan’da müzik biliminin esasını koymuştur. SSCB halk artisti (1938), Azerbaycan İlimler Akademisinin akademiki (1945), profesör (1940), Stalin mükafatları sahibi (1941, 1946), Azerbaycan Bestekarlar İttifakının başkanı (1938-1948), Azerbaycan Devlet Konservatuvarının rektörü (1928-1929; 1939-1948), Azerbaycan İlimler Akademisinin Güzel Sanatlar Enstitüsünün müdürü (1945-1948) olmuştur.^[7]

Şuşa kazasının Ağcabedi köyünde doğdu, küçük yaşlarında ailesi Şuşa şehrine göçtü ve ilk tahsilini burada Rus-Tatar (Azeri) okulunda aldı. İlk müzik eğitimini Azerbaycan halk müziğinin bilicisi olan dayısı A. Aliverdibeyov'dan aldı. 1899-1904 yıllarında Gori Öğretmen Lisesi'ne okurken keman ve teori dersleri aldı. Liseyi bitirdikten sonra kısa bir süre Hadrud köyünde (1904), daha sonra ise Bakü'ye göçerek burada öğretmenlik yaptı, gazete ve dergilerde makale ve karikatürleri yayımladı.

12 Ocak, 1908 yılında Bakü'de Hacı Zeynelabidin Tağıyev'in tiyatro binasında, sözlerini büyük şair Füzuli'nin aynı ad altında yazmış olduğu eserinden alınan ve doğuda ilk opera olan "Leyla ve Mecnun" operasını sahneledi.

Daha sonra "Şeyh Sinan" (1909), "Rüstem İle Zöhreb" (1910), "Şah Abbas ve Hurşid Banu" (1912), "Kerem ile Aslı" (1912), "Harun ve Leyla" (1915) adlı operalarını ve "Karı ile Koca" (1909, 1910'da sahnelendi), "O Olmazsa Bu Olsun / Meşhedi İbad" (1910, 1911'da sahnelendi) ve "Arşın Mal Alan" (1913) adlı müzikalleri besteledi.

1911 yılında müzik eğitimini önce Moskova daha sonra St. Petersburg Konservatuvarı'nda sürdürdü.

1921'de Bakü'de Azerbaycanlı oğrenciler için ilk müzik okulu olan Azerbaycan Devlet Türk Müzik Okulunu kurdu. Okul 1926 yılında Azerbaycan Devlet Konservatuvarına katıldı.

Eserlerinde, Azeri halk müziğini çağdaş bir şekilde yorumlayarak kullanan Hacıbeyov, aynı zamanda bir yazar ve şairdir. Eserlerinin metinlerini kendi yazmıştır. Hacıbeyov'un Azeri halk müziğinin esasları ile ilgili eserleri okullarda ders kitapları olarak okutulmaktadır. Hacıbeyov, 1937 yılında "Köroğlu" operasını besteledi. Bu eser "Arşın Mal Alan" müzikali ile birlikte SSCB döneminde "Devlet Mükafatı"na layık görüldü. Hacıbeyov, Azerbaycan Besteciler Kurumu Başkanlığı yaptı ve Sovyetler Birliği Yüksek Prezidium üyeliğine de getirildi.

Üzeyir Hacıbeyov Azerbaycan halk edebiyatını ve müziğini klasik batı müziği ile birleştirerek klasik müziğin halk arasında sevilmesini sağlamıştır.Bu şekilde batı kaynaklı klasik müziğin Azerbaycan kültüründe kendine özgü bir yeri olmuştur.

Besteci Hacıbeyov'un eserleri arasında, Azerbaycan Milli Marşı da bulunmaktadır. Besteci, 1948 yılında öldü.

Doğum günü 18 Eylül Azerbaycan'da Müzik Günüdür.

Kaynakça

1. Composes: Webster's Quotations, Facts and Phrases
2. American Film Institute catalog
3. Творческие портреты композиторов. Популярный справочник (Библиотека Гумер - культурология)
4. Исазаде, Ахмед, Слово об Узеире Гаджибекове. Элм, 1985. С. 200 - 201. 216 с. - 2000 экз]
5. Üzeyir Hacıbeyli ile Atatürk´ün yaratıcılık Yöntemleri
6. Türk dünyası operaya doyacak
7. Doğumunun 119. yılı münasebetiyle Üzeyir Hacıbeyli