İkincil metabolit

İkincil metabolit canlının normal büyüme, gelişme ve üremesinde doğrudan bulunmayan organik bileşik türüdür. Birincil metabolitten farklı olarak ikincil metabolit eksikliğinde ani ölüm gerekleşmez. İkincil metabolit sıklıkla filogenetik grubundan dar bir küme tarafında kısıtlanır. İkincil metabolit bitkinin otçulluğa karşı savunmasında ve türler arası savunmasında önemli bir rol oynar. İnsanlar ikincil metabolitleri ilaç, tatlandırıcı ve uyuşturucu olarak kullanırlar.^[1]

İnsan sağlığına etkileri

Bitki kökenlilerden çoğu polifenol nutrasötikler,  Mikrobiyota ve entrositlerdeki enzimleri aracılığı ile,  bağırsakta dönüşüm geçirir. Bunun sebebi entrosit ve kolonosit seviyesinde emilmektir. Bu durum tüketicilerdeki çeşitli yararlı etkilerin artmasına sebeptir. Bahsi geçen yararlar içinde bakterilere, virüslere ve protozoon parazitlere karşı koruyucu etki de mevcuttur.^[2]

Kategoriler

Çoğu ikincil metabolit biyolojik kökenleri doğrultusunda sınıflandırılmıştır. İkincil metabolitler birincil metabolitlerden devşirilerek veya birincil metabolit kökenli maddelerden sentezlendiğinden, bu kategorileşmeden bütün moleküllerin ikincil metabolit olduğu sonucu çıkarılamaz.

Küçük küçük moleküller

• Alkaloidler (genellikle küçük, hayli türevlenmiş amino asitler):
  • Datura stramonium'daki  Hyoscyamine,
  • Atropa belladonna ve Güzelavrat otunda bulunan Atropin
  • Koka bitkisinde bulunan Kokain
  • Solanaceae bitki ailesindeki Scopolamine
  • Haşhaşta bulunan Kodein ve Morfin
  • Tetrodotoksin, bazı mantar ve semenderlerdeki mikrobiyal ürün
  • Rosy Periwinkle'de bulunan Vinkristin, Vinblastin ve mitotik inhibitörler
• Terpenoidler (Terpen ve oligomerlerden gelir):
  • Azadiraktin
  • Çin pelininde bulunan Artemisinin
  • Esrarda bulunan tetrahidrokannabinol
  • Steroidler
    • Saponinler (bitki streoidleri)
• Glikozitler (hayli değişmiş şeker molekülleri):
  • Nojirimisinin
  • Glukozinolatlar
• Doğal Fenoller:
  • Resveratrol
• Fenazinler:
  • piyosiyanin
  • Fenazin-1-karboksilik asit (ve türevleri)
• Bifenil ve dibenzofuranlar Pirine'nin fitoaleksinleridir.^[3]

Büyük küçük moleküller

• Poliketidler:
  • Eritromisin
  • Lovastatin ve diğer statinler
  • Diskodermolid
  • Aflatoksin B1
  • Avermektinler
  • Nistatin
  • Rifamisin
• Yağ asit sentez ürünleri:
  • FR-900848
  • U-106305
  • Floroglucsinoller
• Ribozomal olmayan peptitler:
  • Vankomisin
  • Ramoplanin
  • Teikoplanin
  • Gramisidin
  • Basitrasin
  • Siklosporin
• Ribozomal olarak sentezlenmiş ve translasyon sonrası değiştirilmiş peptitler:
  • Tiostrepton
• Hibridler of the above three:
  • Epotilon
• Polifenol

Küçük olmayan molekül - DNA, RNA, ribozom, veya polisakkarit "klasik" biopolimerler

• Ribozomal peptit:
  • Microcin-J25

Ayrıca bkz

• İkincil metabolizma
• Metabolit
• Birincil metabolit

Kaynakça

1. "Secondary metabolites - Knowledge Encyclopedia". http://www.biologyreference.com/knowledge/Secondary_metabolites.html. Erişim tarihi: 2016-05-10. 
2. http://www.hindawi.com/journals/bmri/2015/905215/
3. Chizzali, Cornelia & Beerhues, Ludger (2012). "Phytoalexins of the Pyrinae: Biphenyls and dibenzofurans". Beilstein J. Org. Chem. 8: 613–620. DOI:10.3762/bjoc.8.68.