İmam hatip lisesi

Kırklareli'de bir İmam hatip lisesi

İmam hatip lisesi (kısaca İHL), Türkiye'de resmi kuruluş amacı hatip ve imam yetişmesini sağlamak olan[1] orta öğretim düzeyinde mesleki okullara verilen isimdir.

İlköğretimden sonra dört yıl süreli eğitim veren, yatılı ve gündüzlü olarak karma eğitim yapan (kızlar ve erkekler ayrı sınıflarda öğrenim görmektedir[2]) kuruluşlardır.[3] İlkokul 5. sınıftan itibaren öğrenci kabul etmektedir.[4] Milli Eğitim Bakanlığı Din Eğitimi Genel Müdürlüğü’ne bağlı olarak faaliyet gösterir.

İmam hatip liselerinde normal ortaokul ve lise müfredatına ek olarak İslam dinine ilişkin mesleki dersler okutulmakta ve Sünni esaslara bağlı din eğitimi verilmektedir.[5] Toplumdaki algısının meslek okulundan ziyade “dinî kültür takviyeli eğitim kurumları” olduğu kimi araştırma bulgularında ortaya konmaktadır.[6] Kuruluşlarından beri Türkiye gündeminde önemli bir siyasi mesele olarak yer almış olan kurumlardır.[6]

Tarihi

Medresetü-l Eimmeti ve’l Hutebâ (1913-1924)

Bugünkü İmam hatip liseleri’nin kökü olarak 1913 yılında İmam Hatip yetiştirmek üzere açılan ve daha sonra Medresetü-l Vaazin ile birleştirilerek Medresetü-l İrşad adını alan Medresetü-l Eimmeti vel Hutaba, kabul edilebilir.[2] Bu okullar ömürlerini 3 Mart 1924 tarihli Tevhid-i Tedrisat Kanunu’na kadar sürdürmüştür.

İmam hatip mektepleri (1924-1930)

Tevhid-i Tedrisat Kanunu’nun din görevlisi eğitimini düzenleyen 4. maddesi medreselerin kapatılmasına karşılık, imamlık ve hatiplik gibi dini hizmetlerin görülebilmesi için ayrı okullar açılmasını öngörüyordu. Kanunda öngörülen bu okullar, 1924 yılında İmam Hatip Mektepleri adı altında 29 merkezde açıldı.[2] Okullar, 4 yıllık ortaöğrenim seviyesinde idi. Bu okulların müdürleri özel bir din eğitimi görmemişlerdi. Daha çok deneyimli eğitimcilerdi ve amaçları Cumhuriyet'e bağlı, aydın din adamları yetiştirmekti. Ders saatlerinin çoğu bilim ve yabancı dil dersleriydi ve dinle ilgili dersler ikinci plandaydı.[7] 1929 yılında sayıları 2’ye düşen İmam Hatip Mektepleri 1930’da öğrenci yokluğu nedeniyle tamamen kapatılmıştır.[8]

İmam hatip kursları (1949-1951)

1930-1948 yılları arasında din eğitimi, Diyanet İşleri Başkanlığı bünyesinde açılan Kur'an kurslarında verilmiştir.[8] Kur'an kurslarının “aydın din adamı” yetiştirmede yetersiz kaldığı bir raporla belirtilince[8], 1949 yılında, Milli Eğitim Bakanlığı'na bağlı “imam hatip kurslarında” din hizmeti görevlisi yetiştirme uygulaması başladı.

Ortaokul mezunu askerliğini yapmış kimselerin alındığı 10 ay süreli İmam Hatip Kurslarından 1949 sonuna kadar 50 kişi mezun oldu.[2] Kursların süresi daha sonra iki yıla çıkarıldı ve meslek okulu mezunlarının da kurslara girmesine olanak verildi.

İmam hatip okulları (1951-1972)

1950 seçimlerinden sonra iktidara geçen Demokrat Parti, seçim dönemlerine söz vermiş olduğu İmam Hatip Okulları'nı (İHO), halka verdiği sözü tutarak iktidarının ilk yılında açtı.[2] Birinci devresi 4, ikinci devresi 3 yıl olan 7 yıl süreli ve bir bütün teşkil eden İmam Hatip Okulları 1951-1952 döneminde 7 ilde açıldı. 1963-1964 öğretim yılında İmam Hatip Okulları’na ilk defa parasız yatılı öğrenci alınmaya başladı. İHO sayısı 1970-1971 döneminde 72'ye çıktı.

22 Mayıs 1972’de yayımlanan bir yönetmelikle, İmam Hatip Okulları ortaokuldan sonra 4 yıl eğitim veren bir meslek okulu haline getirildi ve lise kısmını bitirenlere tanınan yükseköğretimin tüm programlarında okuma hakkı kaldırıldı.

İmam hatip liseleri

1973 yılında, o güne kadar İmam Hatip Okulları olarak anılan okulların adı İmam Hatip Liseleri (İHL) olarak değiştirildi. Bu dönemde İHL mezunlarında fark dersleri vermeden üniversitelerin edebiyat kollarına gidebilme hakkı tanınmıştır.

1974’te kurulan CHP-Millî Selâmet Partisi hükümeti döneminde İmam Hatip Liseleri’nin ortaokul bölümü yeniden açıldı. 29 yeni İHL açıldı ve böylece okul sayısı 101'e çıktı.

1976'da kızını İHL'ye kaydetmek isteyen bir velinin hukuk mücadelesi sonucu o güne kadar sadece erkek öğrencilerin alındığı İHL'ye Danıştay kararı ile kız öğrenci alınmaya başladı.

Milli Selamet Partisi'nin ortak olduğu hükümetler döneminde (1975-1978) 230 yeni İHL açıldı. 12 Eylül 1980 askeri darbesinden sonra 1985’e kadar yeni İHL açılmadı. 12 Eylül yönetimi tarafından Temel Eğitim Kanunu’nun 32. maddesinde yapılan bir değişiklikle İHL mezunlarının üniversitelerin tüm bölümlerine gidebilmesine olanak tanıdı.

Anadolu imam hatip liseleri

1985'te ilk Anadolu İmam Hatip Lisesi olan Kartal Anadolu İmam Hatip Lisesi(Eski adı: Beykoz Anadolu İmam Hatip Lisesi) açıldı.

1980'lerin sonuna gelindiğinde İHL'ler okul sayısı olarak fazla artırılmadı ancak bağlı şubeler açılarak; öğrenci sayısı arttırıldı. 1997’ye gelindiğinde, Anadolu imam hatip lisesi sayısı 7 iken, bunlara bağlı şube sayısı 100’e ulaşmış; kısacası Anadolu İmam Hatip Lisesi sayısı aslında 107'yi bulmuştur.[8]

28 Şubat süreci

28 Şubat 1997 tarihinde toplanan Milli Güvenlik Kurulu’nda yaşanan irtica ile ilgili görüşmelerde 28 Şubat Süreci denilen bir dönem başlamıştır. 28 Şubat sürecindeki iki uygulama, İmam Hatip Liseleri’ni olumsuz etkilemiştir.[1] Bunlardan birisi, 8 yıllık kesintisiz eğitimin başlaması neticesinde imam hatip liselerindeki ortaöğretim bölümlerinin kapatılması; diğeri ise üniversite sınavlarındaki katsayı uygulaması ile mezunların kendi alanları dışında üniversiteye girmesinin engellenmesidir.

İmam hatip ortaöğretimin kapatılması

16 Ağustos 1997 tarihinde dönemin başbakanı Mesut Yılmaz döneminde çıkarılan 4306 sayılı sekiz yıllık kesintisiz öğretim yasası, İHL'lerin ortaokul kısmının kapatılmasına yol açtığı için bu okullar açısından bir dönüm noktası oldu. Yasa ile imam-hatip liseleri 4 yıllık liseler haline gelmiş oldu.

Üniversite sınavlarında katsayı uygulaması

1998 yılında YÖK ve ÖSYM tarafından üniversite sınavı puanları hesaplaması ile ilgili olarak alınan bir karar, İmam Hatip Liseleri açısından büyük önem taşır. Karar, meslek lisesi mezunlarının ortaöğrenim başarı puanlarının hesaplaması sırasında mezun puanların 0.5 yerine 0.2 katsayısı ile çarpılması yönündeydi ve bu uygulama, diğer teknik lise ve meslek lisesi mezunları ile birlikte İmam Hatip Lisesi mezunlarının da üniversitede kendi alanları dışında bölümlere girmesini engelleyecek nitelikteydi. Nitekim, Anadolu İmam Hatip liseleri katsayı kararı öncesinde öğrencilerinin yüzde 75'ini 4 yıllık fakültelere yerleştirmeyi başarmakta iken katsayı kararıyla bu oran yüzde 25'e düştü.[9]

2009 yılında katsayı uygulamasının kaldırıldığı açıklandı ancak bu karar, Danıştay tarafından iptal edildi. Katsayı farkının azaltılmasına yönelik bir uygulama yapılması sonucu 2011 yılından itibaren imam hatip mezunlarının kendi alanları dışındaki üniversite bölümlerine girmesi imkânı yeniden ortaya çıktı. İmam Hatip Lisesi mezunlarının üniversite sınavlarındaki başarısı yeniden yükseldi.[9] 1 Aralık 2011’den itibaren puan sistemi tamamen ortadan kalktı.

İmam hatip ortaöğretimin yeniden açılması

İlköğretim ve Eğitim Kanunu ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun ile birlikte 2012-2013 eğitim öğretim döneminde İmam Hatip Liseleri’nin ortaokul bölümleri tekrar açılmış ve 5. sınıf öğrencileri bu okullara kaydedilmeye başlamıştır.[4]

Okul ve öğrenci sayıları

İHL'de sayısal gelişmeler[2]
Öğretim yılı Okul sayısı Öğrenci sayısı Toplam öğrenci sayısı
Orta Lise Orta Lise
1991-1992 390 390 227088 119086 346174
1992-1993 390 390 249981 142097 392078
1993-1994 391 391 274175 162353 436528
1994-1995 446 394 301862 171439 473301
1995-1996 479 4340 306684 188896 495580
1996-1997 601 601 318775 192727 511502
1997-1998 604 605 218631 178046 396677
1998-1999 612 612 - 192786 192786
1999-2000 - 504 - 134224 134224
2000-2001 - 500 - 91620 91620
2001-2002 - 458 - 71583 71583
2002-2003 - 450 - 64534 64534
2003-2004 - 452 - 84898 84898
2004-2005 - 452 - 96851 96851
2005-2006 - 453 - 108064 108064
2006-2007 - 455 - 120688 120688
2007-2008 - 456 - 129274 129274
2008-2009 - 458 - 143467 143467
2009-2010 - 465 - 198581 198581
2010-2011 - 495 - 235639 235639
2011-2012 - 1807 384384 384384*
2013-2014 - 2074 450969 450969*
2014-2015 1149[10]

Türlere Göre Devlet Teşkilatı </ref>

 922[10]

Not: (*) Lise ve ortaöğretim toplamıdır.

Mezunların iş alanları

İHL mezunları camilerde, resmi Kuran kurslarında din görevlisi olarak çalışabilirler. Mezunlar, üniversitelerin istedikleri herhangi bir bölümünde yükseköğrenim görebilir ve yükseköğrenim gördükleri alanda görev yapabilirler.

Kız öğrenciler

Resmi kuruluş amacı din görevlisi yetiştirmek olan İHL, kadınlarda din görevlisi sıklıkla görülen bir olgu olmadığından[2] 1970’lere kadar sadece erkek öğrencilerin öğrenim gördüğü bir eğitim kurumu olarak faaliyet göstermiştir. Kızını İHL'ye kaydettirmek isteyen bir velinin hukuk mücadelesi sonucu Danıştay 11. Dairesinin 14/12/1976 tarih ve 1976/4374 sayılı kararı ile İHL'ye kız öğrenciler alınmaya başlandı. 1990 yılı sonrasında İHL’nin kız öğrencisi sayısında önemli artış gözlenmiş ve 1999-2000 öğrenim yılından kız öğrenci sayısı erkek öğrenci sayısın geçmiş ve kız öğrencilerin oranı %50,25’i bulmuştur.[2]

İHL'de kız öğrenciler, erkeklerden ayrı sınıflarda okutulmaktadır. İHL'de okuyan kız öğrencilerin Kur'an derslerinde başlarını örtmeleri 1981 yı­lın­da çı­ka­rı­lan yö­net­me­likle serbest bırakılmış[11]; 2012 yılında yapılan değişiklikle ise tüm derslerde serbest bırakılmıştır.[12]

Kaynakça

  1. 1 2 Öcal, Mustafa. "İmam Hatip Tarihi". 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20160304195203/http://www.imamhatipokullari.org/tarihce.html. Erişim tarihi: 26 Kasım 2015.
  2. 1 2 3 4 5 6 7 8 Çakır, Ruşen; Talu, Balkan (2004). "İmam Hatip Liseleri: Efsaneler ve Gerçekler". Tesev Yayınları. 27 Kasım 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20151127053016/http://tesev.org.tr/wp-content/uploads/2015/11/Imam_Hatip_Liseleri_Efsaneler_Ve_Gercekler.pdf.
  3. ↑ "Milli Eğitim Bakanlığı İmam Hatip Liseleri Yönetmeliği". 14 Şubat 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20150214170811/http://mevzuat.meb.gov.tr:80/html/imamhatliseyon_1.html. Erişim tarihi: 26 Kasım 2015.
  4. 1 2 "12 yıllık zorunlu eğitime ilişkin uygulamalar'". 5 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20160305034749/http://www.meb.gov.tr/haberler/2012/12YillikZorunluEgitimeYonelikGenelge.pdf. Erişim tarihi: 26 Kasım 2015.
  5. ↑ Göker, Aykut. "Sanayi Planlaması ve Recep Tayyip Erdoğan’ın ‘Vizyon 2023’ü". 26 Kasım 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20151126231123/http://yonetimbilimi.politics.ankara.edu.tr/yeni/site/aykutgoker.pdf/. Erişim tarihi: 26 Kasım 2015.
  6. 1 2 "TİMAV Türkiye’de İmam Hatip Liseleri ve İmam Hatipliler Algısı Araştırma Raporu". Türkiye İmam Hatipliler Vakfı. 2012. 27 Eylül 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20140927111933/http://www.imamhatipokullari.org:80/download.php?file=timav_turkiyede_imam_hatip_lisesi_ve_imam_hatipliler_algisi_arastirmasi.pdf. Erişim tarihi: 26 Kasım 2015.
  7. ↑ Michael Winter (1999). Kemalist Türkiye'de Eğitimin Modernleşmesi. Jacob M. Landau (Yay. Haz.) (1999). Atatürk ve Türkiye'nin Modernleşmesi, İstanbul: Sarmal, ISBN 975-8304-18-6 (s. 235-249) içinde, s. 242.
  8. 1 2 3 4 Serim, Bülent (3 Ocak 2013). "Hangi hükümet döneminde kaç tane İmam Hatip açıld". 6 Ocak 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20160106000444/http://odatv.com/n.php?n=hangi-hukumet-doneminde-kac-tane-acildi-0301131200. Erişim tarihi: 26 Kasım 2015.
  9. 1 2 "İmam Hatip Okulları Tekrar Yükselişe Geçiyor". 10 Ağustos 2012. 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20160304112727/http://www.cnnturk.com/2012/turkiye/08/10/imam.hatip.okullari.tekrar.yukselise.geciyor/672480.0/. Erişim tarihi: 26 Kasım 2015.
  10. 1 2 "Türlere Göre Devlet Teşkilatı". 23 Nisan 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20160423110407/http://www.kaysis.gov.tr/Devlet_Teskilat_Turlere_Gore. Erişim tarihi: 16 Kasım 2015.
  11. ↑ "22 Temmuz 1981 tarihli Bakanlar Kurulu Kararına bağlı Milli Eğitim Bakanlığı ile Bakanlıklara Bağlı Okullardaki Görevlilerle Öğrencilerin Kılık Kıyafetlerine İlişkin Yönetmelik hükümleri". Milli Eğitim Bakanlığı web sitesi. 23 Ekim 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20151023154544/http://mevzuat.meb.gov.tr:80/html/52.html. Erişim tarihi: 3 Ağustos 2016.
  12. ↑ "Millî Eğitim Bakanlığı ve Bağlı Okul Öğrencilerinin Kılık ve Kıyafetlerine Dair Yönetmelik". Resmi gazete Sayı 28480, 27 Kasım 2012. 27 Kasım 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20151127144548/http://mevzuat.meb.gov.tr:80/html/kilikkiyafet/kilikkiyafet.html. Erişim tarihi: 3 Ağustos 2016.

Dış bağlantılar

This article is issued from Vikipedi - version of the 11/15/2016. The text is available under the Creative Commons Attribution/Share Alike but additional terms may apply for the media files.