İrlanda Bağımsızlık Savaşı

İrlanda Bağımsızlık Savaşı
Savaş esnasında İrlandalı milisler.
Tarih 21 Ocak 1919 – 11 Temmuz 1921 (şiddet olayları Kuzey İrlanda'da devam etti.) Bölge İrlanda Sonuç İngiliz-İrlandalı Antlaşması, İrlanda'nın bölünmesi.
Taraflar
İrlanda	Birleşik Krallık
Komutanlar ve liderler
Michael Collins Richard Mulcahy Cathal Brugha yerel IRA liderleri Siyasi liderler: Éamon de Valera	Askeri liderler: Nevil Macready Henry Hugh Tudor Siyasi liderler: David Lloyd George Hamar Greenwood
Güçler
İrlanda Cumhuriyet Ordusu ~15,000	Britanya Ordusu ~20,000 İrlanda Kraliyet Polisi 9,700 Black and Tans 7,000 Yardımcı Birlik 1,400 Ulster Özel Polisi 4,000
Kayıplar
~550 ölü[1]	714 ölü: -410 RIC militanı -261 Britanya Ordusu askeri -43 USC militanı[2]
~750 sivil öldü[3]

İrlanda Bağımsızlık Savaşı (İrlandaca: Cogadh na Saoirse) veya Anglo-İrlanda Savaşı, İrlanda Cumhuriyet Ordusu'nun Britanya Hükûmeti'ne ve İrlanda'da bulunan kuvvetlerine karşı sürdürdüğü gerilla savaşıdır.

21 Ocak 1919 tarihinde, İrlanda Kraliyet Polisi'ne mensup iki polisin Tipperary Kontluğu'nda saldırıya uğrayıp öldürüldüğu Soloheadbeg Pususu ile başladı. İrlanda Cumhuriyeti aynı günün öncesinde Dublin'de Bağımsızlık Bildirgesi'ni yayımlamıştı. Daha sonra İrlanda Cumhuriyet Ordusu (IRA) adını alan İrlanda Gönüllüleri, İrlanda Kraliyet Polisi ve Birleşik Krallık Silahlı Kuvvetleri'ne ait kışlaları hedef aldı, devriyeleri pusuya düşürdü, silahlarını ele geçirdi ve ıssız bölgelerdeki kışlaların kapatılmasını zorunlu kıldı. Britanya Hükûmeti, İrlanda Kraliyet Polisi'ne Britanya'dan takviye yolladı. Black and Tans ve Auxiliary Division olarak bilinen takviye kolluk güçleri disiplinsizlikleri ve sivillere yönelik misilleme saldırılarıyla tanınır oldu. Bir sonuç olarak İrlanda Bağımsızlık Savaşı genellikle "Black and Tans Savaşı" ya da kısaca "Tan Savaşı" olarak adlandırılır.

1920'nin sonlarına kadar çatışmalarda yaklaşık 300 kişi öldürülse de o yılın Kasım ayında şiddet olaylarında büyük bir artış oldu. Kanlı Pazar olarak anılan 21 Kasım 1920'de 14 Britanyalı istihbarat ajanı sabah Dublin'de öldürüldü ve öğleden sonra İrlanda Kraliyet Polisi'nin bir futbol maçında kalabalığın üzerine ateş açmasıyla dört kişi öldü, 65 kişi de yaralandı. Olaydan bir hafta sonra, 17 Auxiliary mensubu IRA tarafından Cork Kontluğu'nda Kilmichael'da pusuya düşürülerek öldürüldü. Britanya Hükûmeti, güney İrlanda'nın çoğu yerinde sıkıyönetim ilan etti. Cork kent merkezi, Aralık 1920'de Britanya kuvvetleri tarafından yakıldı. Sonraki yedi ay içinde tırmanmaya devam eden şiddet olaylarında 1.000 kişi öldü ve 4.500 cumhuriyetçi tutsak oldu. Mücadele ağırlıkla Munster (özellikle Cork Kontluğu), Dublin ve Belfast'ta yoğunlaştı. Çatışmalardaki can kaybının %75'ten fazlası bu üç yerde yaşandı. Kuzeyde ve özellikle Belfast'ta meydana gelen şiddet olaylarının mezhepsel karakteri ve Katolik sivil kurbanların sayısının orantısız biçimde yüksek olması dikkat çekti.^[4]

Her iki tarafta 1921 yılında ateşkesi kabul etse de çatışmalar kuzeydoğu bölgesinde devam etti. Daha sonra İrlanda Özgür Devleti kuruldu. Bu devlet 6 yönetim biriminden oluşuyordu.

Yerel Yönetim Krizi

1880'lerden itibaren, İrlanda milliyetçileri "home rule" denen ve merkeze bağlı özerk yönetim isteklerini Britanya yönetimine bildirdiler.

1912 yılında yerel yönetim talebi Britanya meclisinde kabul edildi. Ancak Ulster adlı milliyetçi bir grup bu karara direniş gösterdi ve uzun süreli bir çatışmayı başlatacak silahlı bir örgüt kurdu.

Buna karşılık İrlandalı direnişçiler kendi silahlı güçlerini oluşturdular.

Britanya Parlementosu'nda İrlanda'nın bölünmesini onaylayan Üçüncü Merkezi Yönetim Yasası geçirildi ancak Ağustos 1914'te I. Dünya Savaşı'nın çıkmasıyla uygulanamadan ertelendi. İrlandalı milliyetçilerin birçoğu savaşta Britanya'yı destekledi ve bir İrlanda alayı İngiliz ordusunda görev yaptı. Amaç savaş sonrası özerkliği elde edecek süreci başlatmaktı. Fakat önemli bir azınlık da İrlanda'nın bu savaşa katılmasına karşıydı.

Paskalya Ayaklanması

1916 Paskalya ayaklanması planı, direnişçiler öncülüğünde cumhuriyeti ilan etmek ve büyük çaplı bir isyanla İngiliz hakimiyetine son verip İrlanda Cumhuriyetini kurmaktı. İsyan dört binden fazla insanın ölmesiyle, sadece bir hafta içinde isyancıların tutuklanıp Dublin'e gönderilmesi, isyanın liderinin idamı ve binlerce aktivistin tutuklanması ile sonuçlandı.

İrlanda Cumhuriyeti'nin Doğuşu;ressam Walter Paget tarafından

Britanya Nisan 1918'de ikinci bir krizle yüz yüze geldi, Almanya'ya yapılacak hücumda görev almak üzere İrlandalılar askere alınmaya çalışıldı. Bu hareket İrlandalıları yönetimden daha da soğuttu ve kitlesel protesto gösterileri yapıldı.

Kaynakça

1. (Hopkinson, Irish War of Independence pp. 201-202).
2. Hopkinson, Irish War of Independence, pp. 201-202. Hopkinson lists 363 RIC killed in Southern Ireland 1919-21, Robert Lynch, the Northern IRA and the Early Years of Partition, gives a figure of 38 RIC and 43 USC personnel killed in Northern Ireland 1920-22 p. 227 and p. 67. The RIC casualty figure includes 4 Dublin Metropolitan Policemen and 2 Harbour Police.
3. Hopkinson'e göre 1919-21 arası Güney İrlanda'da 200 sivil, 1921-22 arası Kuzey İrlanda'da 557 sivil öldü.
4. (İngilizce) Eunan O'Halpin, Counting Terror, in David Fitzpatrick ed. Terror in Ireland (2012), s.152.