4 Mayıs Hareketi
4 Mayıs Hareketi, Çin'de 1917-21 arasında etkili olan düşünsel, toplumsal ve siyasal reform hareketi. Hareketin başlıca hedefleri ulusal bağımsızlık, bireyin özgürlüğü, toplumun ve kültürün yeniden düzenlenmesiydi.
Tabulara karşı savaş açan devrimci aydın Chen Duxiu'nun yayımladığı aylık Xin Qingnian (Yeni Gençlik) dergisinden etkilenen genç aydınlar, Japonya'nın Çin'e yönelik tehditleri karşısında Çin toplumunun yeniden düzenlenerek güçlendirilmesi amacıyla 1915'te ilk hareketlere giriştiler. Bu aydınlar, Yeni Kültür Hareketi'nin bir parçası olarak geleneksel Konfüçyüsçü düşüncelere karşı çıkıyor, başta bilim ve demokrasi olmak üzere Batı kaynaklı düşünceleri yüceltiyorlardı. Genç aydınların liberalizm, pragmatizm, milliyetçilik, anarşizm ve sosyalizm üzerindeki araştırmaları Çin'in geleneksel ahlakına, felsefesine, dinine, toplumsal ve siyasal kurumlarına yönelik eleştiriler için bir temel oluşturdu. Chen'in ve Amerika'da eğitim görmüş olan Hu Shi'nin önderliğindeki aydınlar ayrıca düzyazıda ve şiirde 2 bin yıllık eski üslubun (wenyen) yerine doğal, konuşma diline dayalı yeni bir üslup (baihua) önderdiler.
Bu yurtseverce duygular ve reform özlemi 4 Mayıs 1919'da büyük boyutlu bir harekete dönüştü. O gün Pekin'deki 13 yüksekokuldan 3 bini aşkın öğrenci, I. Dünya Savaşı'nı sona erdiren Versailles Barış Konferansı'na karşı bir kitle gösterisi düzenlendi. Konferansın bir kararına göre, Shandong eyaletinin kuzeydoğusunda daha önce Almanlara ait olan ayrıcalıklar Japonlara devrediliyordu. Çin hükümetinin bu kararı onaylamasına büyük tepki gösteren öğrenciler, ikisi de Japon yanlısı olarak bilinen ulaştırma bakanının evini yaktılar ve Çin'in Japonya elçisine saldırdılar. Bunu izleyen haftalarda gösteriler bütün ülkeye yayıldı; bu olaylar sırasında birkaç öğrenci öldü, binden fazla öğrenci tutuklandı. Büyük kentlerde öğrencilerce başlatılan grevler ve Japon mallarına karşı boykotlar iki aydan uzun sürdü. 5 Temmuz'da başlamak üzere Şanghay ve öbür kentlerde tüccarlar ve işçiler öğrencileri desteklemek amacıyla bir haftalık greve gittiler. Kamuoyunda yükselen hoşnutsuzluk dalgası karşısında Çin yönetimi gerilemek zorunda kaldı. Japon yanlısı üç yüksek görevli uzaklaştırıldı, hükümet çekildi ve Çin, Almanya ile barış anlaşmasını imzalamayı reddetti.[1]
Hareketin bir parçası olarak, sokaktaki adama ulaşmak amacıyla da bir kampanya başlatılmıştı. Bu çerçevede bütün ülkede kitle gösterileri düzenlendi, 400'ü aşkın gazete ve dergi yeni düşünceleri yaymaya başladı. Sonuç olarak geleneksel ahlak ve aile sisteminin çöküşü hızlandı, kadınların özgürlük hareketi ivme kazandı, yerel dilde bir edebiyat doğdu ve Çin'in bundan sonraki siyasi gelişmesinde yenilikçi aydınlar büyük ağırlık kazandı. Bu hareket, Kuomintang'ın (Milliyetçi Halk Partisi) başarıyla yeniden örgütlenmesine olanak sağladı ve Çin Komünist Partisi'nin doğuşunu hızlandırdı.[2]