Akıl

Akıl (Arapça: عقل) ya da us, felsefede kavram oluşturma ve bunlara göre hükmetme kapasitesidir. Bugün Batı'da bu kavramı, büyük ölçüde aklı anlayışla yüzleştiren, ancak algılamadan ayıran Alman filozofu Immanuel Kant'ın etkisindedir.

Barış

Immanuel Kant'a göre aklın sınırları şöyle çizilmiştir:

„Akıl, fenomenlerin benzerliğinden kurallara varma yeteneğidir.“^[1] Başka bir yerde de Akıl, kösnüllüğü kendi sınırlarını genişletemeden kısıtlar demektedir.

Rudolf Eisler'in kapsamlı tanımına göreyse^[2]

„Akıl (logos, epistêmê, intellectus, intelligentia, ratio, entendement, understanding) geniş kapasmıyla kösnüllüğün karşısındaki zekâ olan düşünme gücüdür. Daha dar bir kapsamdaysa akıl, anlayış karşısında ruhun bir bütün olarak anlama, (doğru) kavrama (soyutlama) hükme varma kapasitesidir. Kısacası akıl, birbiryle bağlantı kurarak kıyaslayan, inceleyen düşünce ve anlama, yani kelimelerin ve kavramların manalarını bilme yeteneği demektir. Akl-ı selim (bon sense) ise özel bir eğitim almadan normal insanda doğal olarak mevcut olan, normal, metodik olmakdan uzak ve dolayısıyla yanlış sonuçlara daha kolay varabilen kavrama ve hüküm verme gücüdür.“

Arthur Schopenhauer'de akıl, sebep ve sonucu ayırt etmektir:

„Maddenin öznel bağıntısı veya aynısı olan nedensellik akıldır ve bundan başka bir şey değildir. Tek işlevi ve tek gücü nedenselliği kavramaktır.^[3]

Klasikleşmiş olmasına rağmen kavramı tanımlamaktan uzak René Descartes'in sözü de tanınmıştır:

„Akl-ı selim, Dünya'da en iyi dağılmış olandır; zira herkes ondan nasibini iyice almış olduğunu sanır. Hatta her konuda zor memnun edilebilen kişiler bile sahip oldukları akıldan fazlasını istememektedirler.“

Ayrıca bakınız

• Akılcılık
• Kavrama
• Epistemoloji

Kaynaklar

1. Kritik der reinen Vernunft, 2. baskı, S. 359
2. Wörterbuch der philosophischen Begriffe, 2. baskı, 1904
3. Die Welt als Wille und Vorstellung, Schopenhauer, S. 55

Edebiyat

• René Descartes, Abhandlung über die Methode, richtig zu denken und Wahrheit in den Wissenschaften zu suchen
• John Locke, Versuch über den menschlichen Verstand : in vier Büchern, Bd. 1., Buch I und II, 5., Aufl. Meiner, Hamburg 2000. ISBN 978-3-7873-1555-0, Bd. 2., Buch III und IV, 3. Aufl. Meiner, Hamburg 1988. ISBN 978-3-7873-0931-3
• John Locke: Über den richtigen Gebrauch des Verstandes, übers. von Otto Martin, Leipzig: Felix Meiner, 1920; unveränd. Nachdr. d. Ausg. von 1920, Hamburg: Felix Meiner, 1978, ISBN 3-7873-0434-7
• John Locke: Die Leitung des Verstandes. Übersetzt von Jürgen Bona Meyer, Wissenschaftlicher Verlag, Schutterwald/Baden 1998, ISBN 978-3-928640-61-9
• David Hume, Untersuchung in Betreff des menschlichen Verstandes
• George Berkeley, Abhandlungen über die Prinzipien der menschlichen Erkenntnis
• Gottfried Wilhelm Leibniz, Neue Abhandlungen über den menschlichen Verstand
• Immanuel Kant, Kritik der reinen Vernunft, Kritik der praktischen Vernunft, Kritik der Urteilskraft