Basra Körfezi
Basra Körfezi (Farsça: خليج فارس Halîc-i Pers; Arapça: الخليج العربي El Halîc'el-Arabî) , Arabistan Yarımadası'nın kuzeyi ile İran' ın güneybatısı arasında kalan Hint Okyanusu’na bağlı körfez. Zengin petrol ve doğal gaz yatakları vardır.
Etimoloji
Körfezin bilinen en eski adı "Pers Körfezi"dir.[1] Ancak körfez kıyılarının Arap fetihleriyle ele geçmesi ve Arap denizcilerin Asya kıtasında koloniler kurabilecek kadar gelişmesi sonucu aynı ismin Arapça telaffuzu olan "Halic-i Fersi" tanımı doğmuştur.
18’inci yüzyıldan itibaren körfezin Türkçe adı körfezin kıyısındaki en gelişmiş yerleşim yeri olan Basra kentinden dolayı "Basra Körfezi" olmuştur. İran, bölgenin Pers ismini korumak için 2010 yılından itibaren 30 Nisan gününü "Millî Pers Körfezi Günü" ilan etmiştir. Ancak özellikle körfeze kıyısı olan Arap ülkeleri tarafından bölge "Arap Körfezi"(el-Halîc'el-Arabî) adlandırılmaktadır.[2]. Birleşmiş Milletler ise bölgenin tarihi isminden dolayı "Pers Körfezi" ismini tercih etmektedir.[3]
Coğrafya
Yüzölçümü 240.000 km²’ye varan bu iç denizin Irak kıyılarında Şattülarap’ın ağzından başlayarak Hürmüz Boğazı çıkışına kadar olan uzunluğu 975 km., en geniş yerinde eni ise 370 kilometredir. Genel olarak körfezin derinliği İran’a yakın taraflarda 90–110 m. arasında iken Arap kıyılarında ortalama 35 m. civarındadır. Esasen sığ olan körfez bölgesinde Fırat, Dicle ve diğer nehirlerin taşıdıkları kum ve çamurlar da gittikçe denizi doldurmakta ve özellikle kuzey kıyılar güneye doğru ilerlemektedir. Önceleri bu kıyıların çok daha yukarıda oldukları ve Fırat ile Dicle’nin ayrı yerlerden denize döküldükleri bilinmektedir. Nehir sularının azlığı ve aşırı buharlaşma dolayısıyla körfezin suyu oldukça tuzludur. Dünya petrol üretiminin üçte biri körfez bölgesinde gerçekleştirilirken yine dünya petrol rezervlerinin üçte ikisi de bu bölgede bulunmaktadır. Petrol zenginliğine ilave olarak Birleşik Arap Emirlikleri ve Katar gibi ülkelerde bol miktarda doğal gaz da çıkmaktadır.[4]
Basra Körfezi'nin kıyıları, İran'ın güneybatı sınırlarından Bender Abbas'a, Kuveyt'e, Suudi Arabistan'ın Kuveyt sınırlarından Khobar'a, Bahreyn'e, Katar'a (Doha'ya da kıyısı var.), Birleşik Arap Emirlikleri'ne, Umman'a ve Maskat'a kadar uzanmaktadır.
Tarih
1980 ile 1988 arasında süren İran-Irak Savaşı'nın odak noktasıdır. 1991 yılında Körfez Savaşı'nda da temel olmuştur.
25 Mayıs 1981 tarihinde Bahreyn, Kuveyt, Umman, Katar, Suudi Arabistan ve Birleşik Arap Emirlikleri'nden 6 ülke ekonomik, siyasal ve sosyal hedefleri olan Körfez Ülkeleri İşbirliği Konseyini kurmuştur.[5]
Kaynaklar
- ↑ http://www.payvand.com/news/05/sep/1099.html (en) Publication of Historical Maps of the Persian Gulf in Tehran
- ↑ http://www.arabiangulfmaps.com/ (en) Arap Körfezi Haritaları
- ↑ http://unstats.un.org/unsd/geoinfo/UNGEGN/docs/23-gegn/wp/gegn23wp61.pdf (en) Historical, Geographical and Legal Validity of the name 'Persian Gulf'
- ↑ İslam Ansiklopedisi, Mustafa L. Bilge
- ↑ "Tourism Australia Körfez Ülkelerine Olan Bağlantılarını Artırır". 6 Kasım 2005. 21 Temmuz 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20080721140215/http://www.tourism.australia.com/NewsCentre.asp?sub=0315&al=1911. Erişim tarihi: 7 Nisan 2007.
Dış bağlantılar
- Persian Gulf Online
- 1988 yılında Pers Körfezi üzerinde trajedi (ABC Channel)
- Anglo-Ottoman confrontation in the Persian Gulf
Koordinatlar: 26°54′17″K 51°32′51″D / 26.90472°K 51.5475°D
| ||||||
| ||||||
.svg.png)