Banaz

Başlığın diğer anlamları için Banaz (anlam ayrımı) sayfasına bakınız.

Koordinatlar: 38°44′11″K 29°45′18″D / 38.73639°K 29.755°D

Banaz
—  İlçe  —
Türkiye'de bulunduğu yer
Uşak Siyasi Haritası
Koordinatlar: 38°44′11″K 29°45′18″D / 38.73639°K 29.755°D
Ülke	Türkiye
İl	Uşak
Coğrafi bölge	Ege Bölgesi
Yönetim
- Kaymakam	Muzaffer Şahiner [1]
- Belediye başkanı	Zafer Arpacı (AK Parti)
Yüzölçümü
- Toplam	1.063 km^2 (410,4 mi^2)
Rakım	950 m (3.117 ft)
Nüfus (2015)[2]
- Toplam	36,325
- Kır	20,086
- Şehir	16,239
Zaman dilimi	UDAZD (+3)
Posta kodu	64500
İl alan kodu	0276
İl plaka kodu	64
İnternet sitesi: Banaz Belediyesi

Banaz, Uşak ilinin bir ilçesi.

Tarihçe

Antik dönemlerde Banaz Ovasını oluşturan bölgenin adı "Panasion" olarak bilinmektedir. Bakır Çağına ait yerleşim yerinin az görüldüğü Banaz'da Tunç Çağı yerleşimleri sıklıkla görülebilmektedir. Frigler, Lidyalılar, Persler, Romalılar ve Bizans egemenliğinde bulunan yerleşim 11. yüzyılın sonlarından itibaren Türkler' in yerleşimi başlamıştır.

Banaz ilk olarak 1076 yılında Türk egemenliğine girmiş ancak Batı Anadolu’da Bizans'la sınır bölgesinde olduğundan yerleşim sık sık Anadolu Selçukluları ile Bizanslılar arasında el değiştirmiştir. 1243 tarihinde gerçekleşen Kösedağ Muharebesi sonrasında Türkiye Selçuklu Devleti' nin dağılmasıyla Banaz, Selçuklu veziri Sâhib Ata Fahreddin Ali' nın denetimine verildi. Banaz'daki Sâhib Ataoğulları Beyliği' nin yönetimi 1276 yılında Germiyanoğulları'na geçti. Sonrasında Sâhib Ataoğulları ile Germiyanoğulları arasında el değiştiren yerleşim, 13. yüzyıl sonu itibariyle kesin olarak Germiyanoğulları'nın egemenliğine katıldı. 1391 yılına kadar Germiyanoğulları Beyliği’nin hakimiyetinde kalan yerleşim bu tarihte I. Bayezid tarafından Osmanlı topraklarına katılmış ancak 1402 yılında meydana gelen Ankara savaşı sonrasında Banaz'ın da dahil olduğu bölge Timur tarafından Germiyanoğulları Beyliğine geri verilmiştir. Germiyanoğulları Beyliği’nin son beyi olan Yakup Bey, Germiyanoğulları topraklarını vasiyeti olarak Osmanlı Devleti’ne bırakmıştır. Bu vasiyet uyarınca Banaz 1429 yılında yeniden Osmanlı hakimiyetine katıldı.^[3]

1391 yılından sonraki ilk Osmanlı hakimiyeti döneminde Anadolu Eyaleti Kütahya Sancağı' nın Uşak kazasına bağlı nahiye olan Banaz, 1429 yılından sonrada bu statüsünü korumuştur. Osmanlı kaynaklarında "Nefs-i Banaz" olarak yerleşimden bahsedilmekte olup, II. Bayezid döneminde yapılan tahrirde yerleşimde 45 hanenin bulunduğu ve 51 neferin yaşadığı kaydedilmiştir. 1520 kayıtlarında 40 hane ve 66 neferin bulunduğu nahiyede 1570 kayıtlarında 83 hane bulunmakta ve 114 nefer yaşamaktaydı.^[4]

1671-1672 yıllarında Uşak'ı gezen Evliya Çelebi Banaz'ı, yüz haneli, bir camili, hamamsız ve çarşısı olmayan küçük bir kasaba olarak tarif etmiştir. Ayrıca Banaz' a bağlı 40 köyün olduğu ve nüfusun çoğunun sipahi olduğunu da belirtmiştir.

1870 yılında Uşak kazası Banaz, Göbek ve Gediz nahiyelerinden oluşmaktaydı. 19. yüzyılın sonlarında Uşak halkının Uşak kazasının sancak yapılması ve bu süreçte Banaz' ın da kaza statüsüne yükseltilmesini içeren talepler Hüdavendigâr Vilayeti valisinin olumsuz görüşleri nedeniyle kabul edilmemiştir^[5]. 2 Ekim 1887' de Uşak ve çevresini etkileyen depremde Banaz önemli tahribata uğradı.

9 Temmuz 1953 tarihinde Uşak'ın il haline getirilmesiyle Banaz' da Uşak'a bağlı ilçe merkezi oldu.

İstiklal Savaşı'nda Banaz

23 Mart 1921'de Banaz, Yunan işgaline uğradı. 26 Ağustos 1922'de Atatürk'ün başlattığı Başkomutanlık Meydan Muharebesi'nde düşmanı bozguna uğratan Türk ordusuna bağlı birlikler 29-30 Ağustos gecesi General Vasil komutasındaki Yunan 2. Tümeni'ne bağlı birlikleri Büyükoturak kasabasının güneydoğusunda bozguna uğratıp geri çekilmeye zorlamıştır. 30-31 Ağustos 1922 gecesi Kaplangı ve Yenice dağlarında Türk birlikleri ile Yunan Tümeni arasında çarpışma olmuştur. Yunan birlikleri büyük kayıplar vererek hızla çekilmeye başlamıştır. 31 Ağustos 1922'de Türk ordusunun Banaz'a girmesi ile Banaz Yunan işgalinden tamamen kurtulmuştur. Her yıl 31 Ağustos günü ilçenin kurtuluş günü olarak kutlanmaktadır.

Coğrafya

Banaz, İzmir-Ankara karayolu üzerinde yer almakta ve il merkezine 32 km uzaklıktadır. İlçenin kuzeyinde Kütahya ilinin Gediz ve Altıntaş ilçeleri, doğusunda Afyonkarahisar' ın Sinanpaşa ve Sandıklı ilçeleri, güneyinde Sandıklı ve Sivaslı, batıda merkez ve Kütahya' nın Gediz ilçeleri yer almaktadır. Denizden yüksekliği 914 metre olan ilçenin yüzölçümü 1063 km²'dir.

İlçede 33.949 hektar tarım alanı, 66.948 hektar orman ve fundalık alan, 3.000 hektar çayır ve mera arazisi ile 2.403 hektar tarım dışı alan bulunmaktadır.^[6]

En yüksek dağı, ilçenin kuzeyinde bulunan ve asıl zirve kısmı Kütahya'nın Gediz İlçesi sınırları içinde bulunan, 2312 metre yükseklikteki Murat Dağı'dır. İlçe sınırları içerisinde 1200-1800 metreye kadar olan tepe ve yaylalar bulunmaktadır. Bu tepe ve yaylalar zengin çam ormanları ve otlaklarla kaplıdır. İlçenin adı ile anılan Banaz Ovası kuzeydoğudan güneybatıya uzanır. Yaklaşık 6 500 hektar olan ova, Uşak ilinin en büyük ve verimli ovasıdır.

İklim

Banaz'da genellikle Ege Bölgesi'nin yumuşak ve İç Anadolu Bölgesi'nin sert hava şartları bir arada görülür. Yazın Ege'nin yakıcı sıcağı, kışın iç Anadolu'nun sert soğukları Banaz'ı fazla etkilemez. Yıllık yağış 60–70 cm. arasındadır. Nispi rutubet normaldir.

Nüfus

Osmanlı döneminde yapılan 1831 tarihli ilk nüfus sayımında sadece erkek nüfusun tespiti amaçlanmış ve buna göre Banaz' da 3.529 erkek nüfusun bulunduğu belirlenmiştir. 1892-1893 yılına ait Hüdavendigâr Vilayeti Salname’nde 28 köyden oluştuğu belirtilen Banaz toplam 13.251 nüfusa sahip olup, bunun 6.768'i erkek ve 6.483' ü de kadındır. Yapılan sayıma göre yaşayanların tamamının Müslüman olduğu belirtilmiştir. 1898-1899 tarihli Hüdavendigâr Vilayeti Salname'nde ise 5.385' i erkek, 6.584' ü kadın olmak üzere 11.982 kişi Banaz' da yaşamaktaydı.^[3]

Yıl	Toplam	Şehir	Kır
1965[7]	32.931	3.495	29.436
1970[8]	34.001	4.764	29.237
1975[9]	38.309	6.264	32.045
1980[10]	40.369	8.356	32.013
1985[11]	42.343	10.527	31.816
1990[12]	44.619	14.287	30.332
2000[13]	43.350	16.212	27.138
2007[14]	38.594	15.405	23.189
2008[15]	38.393	15.241	23.152
2009[16]	38.057	15.395	22.662
2010[17]	37.488	15.370	22.118
2011[18]	37.405	15.550	21.855
2012[19]	36.959	15.538	21.421
2013[20]	37.009	15.781	21.228
2014[21]	36.609	15.983	20.626
2015[22]	36.325	16.239	20.086

Ekonomi

Banaz ekonomisi tarım, hayvancılık ve sanayiye dayanmaktadır. İlçe ekonomisinin en önemli geçim kaynağını oluşturan tarım faaliyetlerinde şeker pancarı, haşhaş ve ayçiçeği üretimi önemli yer tutmaktadır. Banaz ovasında buğday, arpa, nohut, mercimek, tütün olmak çeşitli tarım ürünleri de yetiştirilmektedir. İlçede meyvecilikte önemli yer tutmakta olup, elma, vişne ve kiraz yetiştirilmektedir. Ayrıca sulak alanların bulunmasından dolayıda kavakçılık ilçede yoğun olarak görülmektedir. Hayvancılık daha çok dağ köylerinde yapılmakta, büyükbaş ve küçükbaş hayvan yetiştirilmektedir. İlçede, Banaz Küçük Sanayi Sitesi bulunmaktadır. 2011 yılı sonu itibariyle ilçede 1 adet Seramik fabrikası, 1 adet Et Entegre tesisi, 1 adet Yem fabrikası, 1 adet Nişasta fabrikası, 1 adet Ağaç Emprenye tesisi, 1 adet Karton koli fabrikası ve 2 adet Tuğla fabrikası faaliyet göstermektedir.

Turizm

Mesire Yerleri

İlçe mesire yerleri açısından da oldukça zengindir. Evrendede, Çatalçam ve Yukarı Karacahisar Köyü sınırları içinde bulunan Çokrağan Mesire Yeri bunların başında gelir.

Evrendede Mesire Yeri

2011 yılında "Banaz Evrendede Tabiat Parkı" olarak ilan edilmiştir. 6,7 hektar genişliğinde olup, Banaz'a 4 km, Uşak'a 37 km uzaklıkta yer alan Evrendede mevkiinde bulunmaktadır. Ormanlık alanda; Karaçam, Kızılçam, Sedir, Meşe, Laden vb değişik türlerde ağaç ve çalı türleri bulunmaktadır. 1.200 metre rakımlı Tabiat parkı içinde gazino, büfe ve yürüyüş parkurları vardır.

Kaplıcalar

Doğal termal su bakımından oldukça zengin olan ilçenin Hamamboğazı mesire alanı içinde çeşitli içeriklerde şifalı hamamları ve sıcak su havuzları vardır.

Hamamboğazı

Ankara-İzmir yolu üzerinde, Banaz ilçesine 7 km uzaklıktadır. Güneyde ormanlık bir tepe üzerinde olup kaplıcada Gazoz, Sarıkız, Karakız denilen üç ayrı şifalı su bulunmaktadır. Deri hastalıklarına iyi gelen bir kaplıcadır.

Tarihi ve arkeolojik yerler

Ahat Köyü'nde bulunan Akmonia harabeleri ve Banaz Şehitler Abidesi ilçenin tarihi değerleri arasındadır.

Kaynakça

1. http://usak.yerelnet.org.tr/il_ilce_kaymakamlik.php?iladi=U%DEAK
2. "2014 genel nüfus sayımı verileri" (html). Türkiye İstatistik Kurumu. 10 Şubat 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://www.webcitation.org/6WFDf4OEW. Erişim tarihi: 10 Şubat 2015. 
3. "Osmanlıdan Cumhuriyete Banaz" Mustafa Murat Öntuğ
4. 15-16. Yüzyıl Arşiv Kaynaklarına Göre Uşak Kazasının Sosyal ve Ekonomik Tarihi, İstanbul-2001, Dr. Mehtap ÖZDEĞER
5. "Osmanlı Taşrasında Yönetme ve Yönetilme Kaygıları: Uşak Kazasında Mülkî-İdarî Değişim Talepleri ve Teşebbüsleri (1908-1919)" OTAM, 36 /Güz 2014, 45-65, Biray Çakmak
6. Orman ve Su İşleri Bakanlığı Uşak Gelişim Planı
7. "1965 genel nüfus sayımı verileri" (html). Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://www.webcitation.org/6BtmXGQi0. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
8. "1970 genel nüfus sayımı verileri" (html). Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://www.webcitation.org/6BtoAn7ee. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
9. "1975 genel nüfus sayımı verileri" (html). Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://www.webcitation.org/6BtrF9LyR. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
10. "1980 genel nüfus sayımı verileri" (html). Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://www.webcitation.org/6Btv3rM3V. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
11. "1985 genel nüfus sayımı verileri" (html). Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://www.webcitation.org/6BtxBHqgS. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
12. "1990 genel nüfus sayımı verileri" (html). Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://www.webcitation.org/6BtyszT8l. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
13. "2000 genel nüfus sayımı verileri" (html). Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://www.webcitation.org/6Bu14MuT3. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
14. "2007 genel nüfus sayımı verileri" (html). Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://www.webcitation.org/6Bu3A76ha. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
15. "2008 genel nüfus sayımı verileri" (html). Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://www.webcitation.org/6BuCJpF5Z. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
16. "2009 genel nüfus sayımı verileri" (html). Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://www.webcitation.org/6BuEO8Nvt. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
17. "2010 genel nüfus sayımı verileri" (html). Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://www.webcitation.org/6BuG1yBOU. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
18. "2011 genel nüfus sayımı verileri" (html). Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://www.webcitation.org/6BuHFpluL. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
19. "2012 genel nüfus sayımı verileri" (html). Türkiye İstatistik Kurumu. 20 Şubat 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://www.webcitation.org/6EZyUg2x0. Erişim tarihi: 8 Mart 2013. 
20. "2013 genel nüfus sayımı verileri" (html). Türkiye İstatistik Kurumu. 15 Şubat 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://www.webcitation.org/6NPVTFGAR. Erişim tarihi: 15 Şubat 2014. 
21. "2014 genel nüfus sayımı verileri" (html). Türkiye İstatistik Kurumu. 10 Şubat 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://www.webcitation.org/6WFDf4OEW. Erişim tarihi: 10 Şubat 2015. 
22. "2015 genel nüfus sayımı verileri" (html) (Doğrudan bir kaynak olmayıp ilgili veriye ulaşmak için sorgulama yapılmalıdır). Türkiye İstatistik Kurumu. https://biruni.tuik.gov.tr/medas/. Erişim tarihi: 13 Nisan 2016. 

Dış bağlantılar

• Banaz Belediyesi