İdrîsîler

İdrisiler
الأدارسة
←
780–974 →
Bugünkü siyasi harita üzerinde İdrisiler'in sınırları.
Başkent Fes
Dil(ler) Arapça, Berberi dilleri
Din Şii İslam
Yönetim Monarşi

İdrisîler, El-İdrisiyun olarak da bilinir, Fas'ta Berberilerin yaşadığı bölgelerde hüküm süren Şii Müslüman-Arap hanedan (789-974).

Kurucusu, Ulili'yi (Volubilis) merkez yapan İdris bin Abdullah'tı (hükümdarlığı 789-793). Ali bin Ebu Talip'nin soyundan gelen İdris bin Abdullah, Ali yanlılarının çoğunun Abbasilerce şehit edildiği Fah Çarpışması'ndan sağ kurtulmayı başaran az sayıda kişiden biriydi. Bu savaştan sonra batıya kaçarak Fas'ın Berberi kabilelerin yaşadığı kuzey kesimlerini ve Atlas Okyanusu kıyısındaki düzlüklerin bir bölümünü ele geçirdi. Az bir süre hüküm süren I. İdris'in ölümünden (791) sonra yönetim, oğlu II. İdris'e geçti. Oğlu II. İdris (hükümdarlığı 808-828) onun fetihlerini sürdürdüyse de tüm ülkeye egemen olmayı başaramadı. Ama 808'de kurduğu başkent Fez, kısa sürede siyasal ve dinsel bir merkez durumuna geldi. İdrisiler, Berberi kabile örgütlenmesinin dışında, kısmen Araplardan oluşan merkezi bir yönetim kuran ilk hanedandır. Ayrıca, Fas'ta şeriflik geleneğini yerleştirdiler ve ülkenin kuzey kesimlerinde Arapçanın yaygınlaşmasını sağladılar. 12 oğlu bulunan II. İdris'in ölümüyle (828) bu çocukların en büyüğü olan Muhammed el-Muntasır tahta çıktı. Muhammed el-Muntasır (hükümdarlığı 828-836), büyükannesinin tavsiyesi üzerine ülkeyi kendisinden sonraki en yaşlı 7 kardeşi arasında paylaştırdı. Ancak bu durum çok geçmeden kardeşleri birbirine düşürdü. Vezekkür beyi İsa'nın Muhammed'e başkaldırması üzerine Rif beyi Ömer önce Vezekkür'ü ele geçirdi, ardından Tanca'ya yürüyerek el-Kasım'ı yendi. Ömer'in ölümünden (835) birkaç ay sonra Muhammed de ölünce yerine oğlu Ali hükümdar oldu.

On yılı aşkın bir süre iktidarda kalan Ali, ülkenin huzur ve barış içinde yaşamasını sağladı. Daha sonra kardeşi Yahya (848), ardından onun oğlu II. Yahya tahta çıktı. 10. yüzyılın başlarında, özellikle de Yahya bin İdris bin Ömer'in başa geçmesinden (905) sonra, ülkede karışıklıklar arttı. Yönetimin parçalanmasıyla güçlerini yitirmeye başlayan İdrisiler, Endülüs Emevi halifeleri ve Fatımilerden gelen baskılar karşısında varlık gösteremediler. Mağrib, bir yandan Fatımiler'in, bir yandan da İspanya Emevileri'nin (Endülüs Emevi Devleti) tehditleriyle karşı karşıya kaldı. Endülüs Emevileri'nin Septe'ye ele geçirmelerinden (931) sonra İdrisiler'in zaten azalmış olan nüfuzları, bir darbe daha yedi. Yüzyılın ortalarına doğru yeniden güçlenme belirtileri gösteren İdrisiler'in varlığı, Emevi emirlerinden Galip zamanında tamamen sona erdi (974). 974'te hanedan üyeleri Endülüs Emevilerince tutsak alınarak Kurtuba'ya (Córdoba) götürüldü. Son İdrisi hükümdarı, Emevilerin elinde tutsak bulunduğu sırada, 985'te öldü.

Bu aileden kalan bir kol, İber Yarımadası'nın güneyindeki Málaga'da, ömrü 20 yıl kadar süren küçük bağımsız bir devlet kurdu.

İdrisi Hanedanı Endülüs Emevilerinden sonra Bağdat'taki Abbasi Halifeliği ile ilişkisini kesen ve bağımsız olan tarihteki ikinci Müslüman devlettir.

Kaynaklar

This article is issued from Vikipedi - version of the 12/5/2016. The text is available under the Creative Commons Attribution/Share Alike but additional terms may apply for the media files.