Beresteczko Muharebesi
| Beresteczko Muharebesi | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Hmelnitski Ayaklanması | |||||||
 Paris'teki Saint-Germain-des-Prés Manastırı'ndaki bir kabartmada Beresteczko Muharebesi'nin betimlenmesi | |||||||
| |||||||
| Taraflar | |||||||
 Polonya-Litvanya Birliği |
 Kazak Hetmanlığı Kırım Hanlığı | ||||||
| Komutanlar ve liderler | |||||||
|
II. Jan Kazimierz Waza |
Bogdan Hmelnitski III. İslâm Giray Toğay bey † | ||||||
Beresteczko Muharebesi (28-30 Haziran 1651), Polonya kralı II. Jan Kazimierz Waza'in (hükümdarlığı 1648-68) kendisine başkaldıran Kazak önderi Bogdan Hmelnitski'yi ağır bir yenilgiye uğrattığı askeri çatışma.
Hmelnitski 1648'de Dinyeper Nehri boylarında yaşayan Zaporojye Kazaklarını Polonyalı yöneticilere karşı ayaklandırdı. Bu sırada Polonyalı yöneticiler Kazakların sayılarını azaltarak, komşuları olan Türkler ve Kırım Tatarları üzerine akınlar düzenlemelerine engel olarak ve serflik koşullarına zorlayarak, onların özerkliğini sınırlamaya çalışıyorlardı. Bir dizi askeri başarıdan sonra Kazaklar Polonya kralına Zborów Antlaşması'nı (1649) kabul ettirdiler.
Ayrıcalıklı bir sınıf oluşturan "kayıtlı" Kazaklara geniş bir özerklik sağlayan bu uzlaşma hem Polonyalıları, hem de "kayıtlı olmayan" Kazakları hoşnut etmedi. On sekiz ay geçmeden düşmanlıklar yeniden ortaya çıktı. Kazaklar resmen Osmanlı koruması altına girdiler (Nisan 1651) ve Osmanlılara bağlı Kırım Tatarlarından destek gördüler. Haziran'da ilerlemeye başlayan Kazak-Tatar kuvvetleri Lutsk'un güneyinde, Volhynia'da Styr Nehri kıyısındaki Beresteczko'da Polonya ordusuyla karşı karşıya geldiler.
Kazak ordusu Polonya ordusunun üç katı kadardı. Ama çarpışmanın ortasında Tatar hanı, kuvvetlerini savaş alanından çekti. Bazı tarihçilerin ihanet, bazılarının da ilerleyen Litvanya ordusuna karşı Kiev'i korumak amacıyla Dinyeper'e daha yakın bir savunma hattı kurma manevrası olarak değerlendirdiği bu eylem, sayıca daha az olan Polonya ordusunun Kazaklara karşı bir zafer kazanmasını sağladı.[1]
Yenilgiye uğrayan isyancılar, yeni bir barış antlaşmasını kabul ettiler. Biala Cerkiew'de, 28 Eylül 1651'de imzalanan antlaşmaya göre "kayıtlı" Kazakların sayısı 40 binden 20 bine indirildi ve Zborów Antlaşması'nda belirtilen çeşitli illerde yerleşme ve bu illeri denetim altında tutma hakları ellerinden alındı. Ama ne Kazaklar, ne de Polonya Yasama Meclisi (Sejm) yeni anlaşmayı kabul etti. Bunun üzerine, Tatarlara güvenmenin mümkün olmadığını, kendi güçleriyle de Polonyalıları yenemeyeceklerini anlayan Kazaklar, o zaman yüzlerini Rusya'ya döndüler.[2] Ocak 1654'te Pereyaslav Anlaşması'yla Rus çarının süzerenliğini tanıyarak Rusya'ya katılma yoluna gittiler.