Cüce galaksi

NGC 1569 cüce galaksisi

Cüce galaksi birkaç milyar yıldız içeren küçük galaksilere verilen addır. Geniş eliptik ve sarmal galaksilerin ününe karşılık evrendeki galaksilerin çoğunun cüce galaksiler oldukları görülmektedir. Bu mini galaksiler Samanyolu Galaksisi’nin %1’i kadar olup yalnızca birkaç milyar yıldız içerirler. Genellikle 10 milyar^[1] civarı yıldız içeren cüce galaksiler 200-400 milyar yıldız içeren Samanyolu Galaksisi’ne kıyasla çok küçük kaldıkları için kendilerine bu ad verilmiştir. Kısa zaman önce yalnızca 100 parsek genişliğindeki “aşırı yoğun galaksi”lar keşfedilmiştir.^[2]

Cüce galaksiler genellikle kütleçekim kuvveti büyük olan Samanyolu, Andromeda gibi büyük galaksilerin uyduları olurlar. Galaksimiz Samanyolu’nun da uydusu olan cüce galaksiler vardır; bugüne kadar Samanyolu’nun uydusu olan 12 cüce galaksi tespit edilmiştir. Bunlardan en büyüğü 6 kiloparsek yarıçapındaki Büyük Macellan Bulutu’dur. Daha küçük ikisi ise yaklaşık 600 parsek yarıçaplı Carène ve Leo II adlı cüce galaksilerdır. Samanyolu Galaksisi’nin keşfedilmeyi bekleyen 300-500 “uydu galaksi”si daha olduğu tahmin edilmektedir.^[3] Yerel Grubumuzun diğer büyük galaksisi olan Andromeda’nın da aynı şekilde uyduları vardır.

Oluşması

Gününüzdeki genel kabule göre büyük galaksiler için olduğu gibi cüce galaksilerin oluşmasında da karanlık maddenin katılımı vardır. Kısa zaman önce keşfedilen iki cüce galaksinin her birinin kütlesinin 10 milyon Güneş kütlesi kadar olduğunun saptanması galaksilerin büyük kısmının karanlık maddeden oluştuğu varsayımını desteklemektedir. Galaxy Evolution Explorer adlı morötesi uydu uzay teleskobu metal içeren gazların dışında da yeni cüce galaksilerin oluşabildiğini saptamıştır. (Bu cüce galaksiler Leo Takımyıldızındaki iki dev galaksinin civarındaki Leo Ring adlı hidrojen ve helyum bulutunda yer almaktadırlar.)

Cüce galaksilerin yaygın türleri

• Eliptik galaksi: Cüce eliptik galaksi (dE)
• Cüce küremsi galaksi (dSph): Önceden cüce eliptiklerin bir alt türü olarak kullanılırken, şimdi cüce galaksinin ayrı bir türü olarak kabul edilir.
• Düzensiz galaksi: Cüce düzensiz galaksi (dI)
• Sarmal galaksi: Cüce sarmal galaksi (dS) ^[4]
• Macellansı cüceler

Bâzı cüce galaksiler

• Aquarius Cücesi
• Büyük Macellan Bulutu
• Canis Major Cüce Galaksisi
• Carina Cücesi
• Draco Cücesi
• Fornax Cücesi
• I Zwicky 18
• IC 10 Düzensiz Galaksisi
• Küçük Macellan Bulutu
• Küçükayı Takımyıldızı Cücesi
• Leo II Cüce Galaksisi
• NGC 1569
• NGC 1705
• Pegasus Düzensiz Cüce Galaksisi
• Phoenix Cücesi
• Sagittarius Düzensiz Cüce Galaksisi
• Sagittarius Eliptik Cüce Galaksisi
• Sculptor Cüce Galaksisi
• Sculptor Düzensiz Cüce Galaksisi
• Sextans A
• Sextans Cücesi
• Tucana Cücesi
• Willman 1

Kaynaklar

1. a European Southern Observatory (2000-05-03). "Unveiling the Secret of a Virgo Dwarf Galaxy". 9 Ocak 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20090109032310/http://www.eso.org/outreach/press-rel/pr-2000/pr-12-00.html. Erişim tarihi: 2010-01-12. 
2. Phillipps, S.; Drinkwater, M. J.; Gregg, M. D.; Jones, J. B. (2001). "Ultracompact Dwarf Galaxies in the Fornax Cluster". The Astrophysical Journal 560 (1): 201–206. doi:10.1086/322517.
3. Groshong, Kimm (2006-04-24). "Strange satellite galaxies revealed around Milky Way". NewScientist.Retrieved on 2007-01-10.
4. J. M. Schombert, R. A. Pildis, J. A. Eder, A. Oelmer, Jr. (1995). "Dwarf Spirals". Astronomical Journal 110: 2067–2074. Bibcode 1995AJ....110.2067S. DOI:10.1086/117669. 

Ayrıca bakınız

• Galaksi