Creative Commons lisansı

Bu videoda Creative Commons lisanslarının ticari lisans düzenlemeleri ile birlikte nasıl kullanabileceği açıklanmaktadır.

Creative Commons lisansları birçok dilde açıklanmış ve dünya genelinde kullanılmaktadır (Resimde Kamboçya'dan bir kullanım görüntüsü yer almaktadır).

Creative Commons (CC) lisansı, telif hakkı bulunan bir eserin veya çalışmanın ücretsiz olarak dağıtılmasını sağlayan bir çeşit kamu lisansıdır. Bir yazar oluşturduğu eseri kullanılması için paylaşmak veya üzerinde değişiklikler yapma hakkını vermek istediğinde CC lisansı kullanır. Örneğin CC lisansı X isimli yazarın eserlerinin kullanımı konusunda bir esneklik sağlar. Dağıtım için yazar tarafından belirtilen izin koşullarına (örneğin; kendi çalışmalarınız için yalnızca ticari olmayan kullanımlara izin verebilirsiniz) uyulduğu sürece, eser hakkında telif hakkı için endişelenmeye gerek kalmaz.

CC lisanslarının değişik türleri bulunmaktadır. Bunlar lisansın dağıtım şartları için değişik kombinasyonlar kullanılarak oluşturulur. Bu lisansların kullanımı Creative Commons tarafından 16 Kasım 2002 yılında yayımlanmıştır ve ABD merkezli kâr amacı gütmeyen kuruluş 2001 yılında kurulmuştur.

Uygulama durumu

Creative Commons lisansı ile lisanslanan eserlere, yürürlükteki telif hakları uygulanır.^[1] Creative Commons lisansı, telif hakkı kapsamına giren tüm kitap, tiyatro, film, müzik, makale, fotoğraf ve internet sitelerindeki çalışmalar için uygulanabilir. Ancak Creative Commons yazılımı, bu tür konularda Creative Commons lisansı kullanımını önermemektedir.^[2]

Ayrıca, Creative Commons lisansı uygulamaları ile materyalin adil kullanım izin hakları ya da diğer adil kullanım haklarını değiştiremez veya özel telif hakkı istisnaları ve kısıtlamalarını ihlal edemezsiniz. Bunların yanı sıra Creative Commons lisansları sınırlandırılabilir veya geri alınabilir. Creative Commons lisansıyla lisanslanmış bir materyal, kopyalandığı yerde bulunan aynı lisans ile kullanılmaya ve çalışmaya devam edilebilir.

Bir eserin birden fazla ortak oluşturan kişi bulunduğu takdirde, bu korunan eserlere lisans veren bir kullanıcı seçilebilir.

Lisans türleri

CC lisanslarıyla genel olarak telif hakkı ile korunan esere tüm dünya çapında üzerinde herhangi bir değişiklik yapmadan ve herhangi bir ücret ödemeden tüm "temel hakların" verilmesi şeklinde işler.^[3] Bu lisans kullanımları seçilen sürüme bağlıdır ve seçilen sürümlerde her detay dört ana koşula bağlı olarak kullanılır:

Simge	Haklar	Tanım
	Atıf (BY)	Lisans sahibine atıfta bulunarak eseri dağıtabilir, kopyalayabilir, üzerinde çalışmalar yapabilir, yine sahibine atıfta bulunarak türevi çalışmalar yapabilir veya buna benzer işler yapabilirsiniz.
	Benzeri Paylaşım (SA)	Yalnızca orijinal esere verilen aynı veya özdeş bir lisans altında çalışabilir ve türev çalışmaları yapabilirsiniz. (Ayrıca bakınız copyleft.)
	Ticari olmayan (NC)	Lisans sahibinin bu izni dahilinde eser üzerinde yalnızca ticari olmayan çalışmalar gerçekleştirebilir, dağıtabilir, kopyalayabilir veya buna dayalı yine ticari olmayan türev çalışmaları yapabilirsiniz.
	Türevsel olmayan eserler (ND)	Lisans sahibinin bu izni dahilinde eser üzerinde kopyalama, dağıtma ve görüntüleme işlemleri yalnızca birebir gerçekleştirilebilir. Tüm bu çalışmalara türev çalışmalar dahil değildir.

Son iki koşul DFSG ve Özgür Yazılım Vakfı'nın standart tanımlarına göre özgür içerik değildir ve Vikipedi gibi bu özgürlükleri gerektiren ortamlarda kullanılamaz.

Bu koşullar altında, şartlara uyan toplam onaltı olası lisans kombinasyonu üretilebilir ve üretilen bu kombinasyonlardan onbir tanesi geçerli bir Creative Commons lisansı olup, beş adeti ise geçersizdir. Bu nedenle, bu karıştırılmamalıdır. Beş geçersiz kombinasyondan dördü hem "nd" hem de "sa" içerir. Diğer kombinasyon ise hiçbir şart içermez. Onbir geçerli kombinasyon, tüm kombinasyonların %98'ine tekabül eder ve beş kombinasyon ise "by" atıf istemesi nedeniyle emekliye ayrılmışlardır. Gerçi, bunlar web sitesinde başvuru için kullanılabilir durumda kalmıştır.^[4][5][6] Bu altı lisans türü aşağıda gösterilmektedir:

Simge	Tanım	Kısatlma
	Yalnızca atıf	BY
	Atıf + Türevsiz	BY-ND
	Atıf + Benzeri Paylaşım	BY-SA
	Atıf + Ticari olmayan	BY-NC
	Atıf + Ticari olmayan + Türevsiz	BY-NC-ND
	Atıf + Ticari olmayan + Benzeri Paylaşım	BY-NC-SA

Örneğin, Creative Commons Atıf (BY) lisansı ticari kullanımlar için bile paylaşım ve remiks (türevi çalışmalar oluşturma) için izin verse bile aşırı şekilde atıf kullanımı istemektedir.^[7]

Sürümler

2011 yılı Temmuz ayı itibariyle Creative Commons lisansları dünya çapında 50 farklı yargı çevresinde (ülke veya bölge) kullanılır hale gelmiştir. Bazı yeni kullanıcılar ise 25 Kasım 2013 tarihinde yayımlanan 4.0 lisans sürümünü uygulamaya başlamışlardır.^[8]

Haklar

Atıf

2004 yılından bu yana kullanılan tüm lisanslar atıf bilgisi gerektirmektedir.^[5] Atıf lisans sahibinin mevcut tüm bilgileri kullanılarak verilmelidir.^[9] Genellikle bu şu anlama gelir;

• Herhangi bir telif hakkı bildirimini içerir (eğer varsa). Eserin kendisinde telif hakkı sahibi tarafından konulmuş bir telif hakkı bildirimi bulunuyorsa, bu bozulmadan bırakılmalıdır veya eser yeniden yayınlandığında elde edildiği ortama uygun yeni bir lisans verilmelidir.
• Yazarın adı, kullanıcı kimliği veya mahlası, vb. Eğer eser internet üzerinde yayınlanmışsa, bu kişinin profil sayfasına veya eser sayfasına bağlantı verilir.
• Eserin başlığı veya adı (eğer varsa), eğer böyle bir şey varsa. Eğer eser internette yayınlanıyorsa, orijinal eserin adı veya unvanı esere dahil edilmelidir.
• Eser belirli bir CC lisansından alıntı bulundurmalı. Eğer eser internette CC lisansı ile yayınlanıyorsa, alıntı yapıldığı yere ve CC lisansına bağlantı yapılmalıdır.
• Türev bir eser ise orijinal eserden veya adaptasyonundan bahsedin, yukarıda belirtilen hususlara ek olarak, ayrıca türev çalışması olduğunun belirtilmesi gereklidir, örneğin, “Bu [yazar] isimli yazarın [orijinal eser] isimli eserinin Türkçe çevirisidir.” veya “Senarya [yazar] isimli yazara ait [orijinal eser] adlı esere dayalıdır.” gibi.

Ticari olmayan lisanslar

"Ticari olmayan" tanımının bazı Creative Commons lisanslarına dahil edilmesi tartışmalıdır,^[10] çünkü bazen ne tür bir ticari kullanım için olduğu konusunda Hoşgörülü özgür yazılım lisansı ile açık içeriğe yükseltilmesinde başından bu yana ilkelerdeki farklılıklardan dolayı, bunun bir belirsizlik olduğu kabul edilebilir.^[11]

Zero / Kamu malı

Creative Commons CC0 lisansı aracılığı ile kamu malıolan materyalin dağıtılması için bir yol sunmuştur ^[12] ve dünya çapında yasal olarak yayınlanması için çok sayıda haktan vazgeçilmesini sağlayan araçtır. CC0'ın gelişimi 2007 yılında başlamış ^[13] ve 2009 yılında yayımlanmıştır.^[14][15]

2010 yılında Creative Commons ^[16] zaten kamusal alan etiketlemeleri için uygulanan bu lisansı kendi Kamu Malı işaretlemesi olarak duyurmuştur. Bununla birlikte, CC0 ve Kamu Malı İşareti yerine adıyla ABD merkezli bir yaklaşım olan Kamu Malı Bağlılığı ve Sertifikasyon adıyla karışmalar yaşanmıştır.^[17]

2011 yılında, Özgür Yazılım Vakfı lisansa CC0 özgür yazılım lisansı işaretini eklemiş ve bu şekilde kamu malı olarak ithafı için önerdiği bir tercih olarak belirlemiştir.^[18]

2012 yılı Şubat ayında CC0 Açık Kaynak Girişimi (OSI)'nin onayına sunulmuştur ^[19] ancak sorunları nedeniyle ret edilmiştir. OSI SSS^[20] sayfasında "Biz bu zamanda, CC0 kamu malı bağlılığının yazılımlarda serbestçe kullanılmasını önermiyoruz". Çünkü tüm ülkeler yasal açıdan (aka "kamu malı") telif haklarından feragat etmediklerine dair çekincemiz bulunuyor. Şeklinde yine bu sayfada açıklama yapması üzerine "CC0'ın açıkça ret edilmediğini, ancak Lisans İnceleme Komitesinin uzlaşmaya vararak onaylaması gerektiğini ve sonunda Creative Commons'un başvurusunu geri çektiğini" belirtmektedir. Çekme mesajında, Creative Commons temsilcisi CC0'ın ilk başta özgürce veri paylaşımına yardımcı olması ve toplumun ihtiyacı olan bilimsel verilere ihtiyaç nedeniyle geliştirildiğini açıkladı ^[21]

Emekliye sevk edilen lisanslar

Eleştiriler veya kullanılmama nedenlerinden dolayı daha önce kullanıma sunulmuş olan bazı Creative Commons lisansları emekliye sevk edilmiş ve artık yeni lisansların kullanılması önerilmektedir^[4][22] Emekli edilen CC0 dışındaki lisanslar, atıf öğesi eksik olan tüm lisanslardır ve ayrıca aşağıdaki dört lisansta emekli edilmiştir:

• Gelişmekte olan Milletler Lisansı: bu gelişmekte olan ülkeler sadece Dünya Bankası tarafından "yüksek geliri olmayan ülkeler" olarak kabul görmüş ülkeler ile sınırlıdır. Tam telif hakkı kısıtlamaları, diğer ülkelerde yaşayanlar için geçerlidir.^[23]
• Örnekleme: çalışmaların belirli bölümleri reklam dışında herhangi bir amaç için kullanılabilir ancak tüm eser kopyalanamaz veya değiştirilemez.^[24]
• Fazla örnekleme: çalışmaların belirli bölümleri reklam dışında herhangi bir amaç için kullanılabilir ve değiştirilebilir olmakla birlikte tüm eser ticari olmayan çalışmalar için kopyalanabilir.^[25]
• Ticari olmayan fazla örnekleme: çalışmanın tamamı veya bölümleri ticari olmayan amaçlar için kopyalanabilir veya değiştirilebilir.^[26]

Yasal incelemeler

Creative Commons lisansıyla lisanslanan çok sayıda eserin hukuki sonuçlarını tahmin etmek etmek çok zordur ve bu nedenle uygulanacak olan lisans medyayı oluşturanların ihtiyaçlarını karşılayanlardan seçilmelidir. Medya oluşturanlar arasında genellikle bunun eksikliği hakkında spekülasyonlar bulunmaktadır.^[27]

Creative Commons lisanslarının kullanımı

Ayrıca bakınız

• Copyleft
• Telif hakkı
• Creative Commons'un geçerli olduğu alanlar
• Özgür kültür hareketi
• Özgür müzik
• Özgür yazılım
• Ticari olmayan eğitim

Kaynakça

1. "Creative Commons Legal Code". Creative Commons. 9 Ocak 2008. 2 Nisan 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20150402132506/http://creativecommons.org/licenses/by/2.5/au/legalcode. Erişim tarihi: February 22, 2010. 
2. "Creative Commons FAQ: Can I use a Creative Commons license for software?". Wiki.creativecommons.org. 29.07.2013. 2 Haziran 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20150602124952/https://wiki.creativecommons.org/FAQ. Erişim tarihi: 20.09.2013. 
3. "Baseline Rights". Creative Commons. 12 Haziran 2008. 1 Nisan 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20150401094821/https://wiki.creativecommons.org/Baseline_Rights. Erişim tarihi: 22 Şubat 2010. 
4. "Retired Legal Tools". Creative Commons. 13 Kasım 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20151113020615/http://creativecommons.org/retiredlicenses. Erişim tarihi: 31 Mayıs 2012. 
5. "Announcing (and explaining) our new 2.0 licenses". Creativecommons.org. 25.05.2004. 9 Mayıs 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20150509195448/http://creativecommons.org:80/weblog/entry/4216. Erişim tarihi: 20.09.2013. 
6. "Creative Commons Licenses". Creative Commons. 5 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20151205072743/http://creativecommons.org/licenses/. Erişim tarihi: 22 Şubat 2010. 
7. "Creative Commons — Attribution 3.0 United States". Creative Commons. November 16, 2009. 17 Kasım 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20151117222302/http://creativecommons.org/licenses/by/3.0/us/. Erişim tarihi: 22 Şubat 2010. 
8. Peters, Diane (25 Ekim 2013). "CC’s Next Generation Licenses — Welcome Version 4.0!". Creative Commons. 17 Kasım 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20151117063455/http://creativecommons.org/weblog/entry/40768. Erişim tarihi: 26 Ekim 2013. 
9. "Frequently Frequently Asked Questions". Creative Commons. 2 Şubat 2010. 3 Haziran 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20150603070604/https://wiki.creativecommons.org/FFAQ. Erişim tarihi: 22 Şubat 2010. 
10. "Defining Noncommercial report published". Creativecommons.org. 6 Kasım 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20151106095316/http://creativecommons.org/weblog/entry/17127. Erişim tarihi: 20.09.2013. 
11. "The Case for Free Use: Reasons Not to Use a Creative Commons -NC License". Freedomdefined.org. 26.08.2013. 16 Mayıs 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20150516165048/http://freedomdefined.org:80/Licenses/NC. Erişim tarihi: 20.09.2013. 
12. "CC0". Creative Commons. 13 Kasım 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20151113024920/https://creativecommons.org/choose/zero/. Erişim tarihi: 22 Şubat 2010. 
13. "Creative Commons Launches CC0 and CC+ Programs". Creative Commons. 17 Aralık 2007. http://creativecommons.org/press-releases/entry/7919. Erişim tarihi: 22 Şubat 2010. 
14. Baker, Gavin (16 Ocak 2009). "Report from CC board meeting". Open Access News. 9 Temmuz 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20120709064613/http://www.earlham.edu/~peters/fos/2009/01/report-from-cc-board-meeting.html. Erişim tarihi: 22 Şubat 2010. 
15. "Expanding the Public Domain: Part Zero". Creativecommons.org. 5 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20150905200345/https://creativecommons.org/weblog/entry/13304. Erişim tarihi: 20 Eylül 2013. 
16. "Marking and Tagging the Public Domain: An Invitation to Comment". Creativecommons.org. 2010-08-10. 16 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20150916052628/http://creativecommons.org/weblog/entry/22940. Erişim tarihi: 2013-09-20. 
17. "Copyright-Only Dedication (based on United States law) or Public Domain Certification". Creative Commons. 20 Ağustos 2009. 4 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20151204041456/http://creativecommons.org/licenses/publicdomain/. Erişim tarihi: 22 Şubat 2010. 
18. "Using CC0 for public domain software". Creative Commons. April 15, 2011. 30 Mayıs 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20150530065551/http://creativecommons.org:80/weblog/entry/27081. Erişim tarihi: May 10, 2011. 
19. Carl Boettiger (In the Open Source Initiative Licence review mailing list). "OSI recognition for Creative Commons Zero License?". 26 Eylül 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20130926193810/http://projects.opensource.org/pipermail/license-review/2012-February/. Erişim tarihi: 01 Şubat 2012. 
20. The Open Source Initiative FAQ. "What about the Creative Commons "CC0" ("CC Zero") public domain dedication? Is that Open Source?". 4 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20151204100815/http://opensource.org/faq. Erişim tarihi: 25 Mayıs 2013. 
21. Christopher Allan Webber (In the Open Source Initiative Licence review mailing list). "CC withdrawl of CC0 from OSI process". 21 Ağustos 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20120821103858/http://projects.opensource.org/pipermail/license-review/2012-February/000231.html. Erişim tarihi: 24 Şubat 2012. 
22. Lessig, Lawrence (4 Haziran 2007). "Retiring standalone DevNations and one Sampling license". Creative Commons. 28 Nisan 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20150428223244/http://creativecommons.org:80/weblog/entry/7520. Erişim tarihi: 5 Temmuz 2007. 
23. "Developing Nations License". Creative Commons. 16 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20150916185324/http://creativecommons.org/licenses/devnations/2.0/. Erişim tarihi: 9 Nisan 2012. 
24. "Sampling 1.0". Creative Commons. 10 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20150910145116/http://creativecommons.org/licenses/sampling/1.0/. Erişim tarihi: 9 Nisan 2012. 
25. "Sampling Plus 1.0". Creative Commons. 13 Ekim 2009. 21 Mayıs 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20150521002747/http://creativecommons.org:80/licenses/sampling+/1.0/. Erişim tarihi: 9 Nisan 2012. 
26. "NonCommercial Sampling Plus 1.0". Creative Commons. 13 Ekim 2009. 14 Mayıs 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20150514144428/http://creativecommons.org:80/licenses/nc-sampling+/1.0/. Erişim tarihi: 9 Nisan 2012. 
27. Katz, Zachary (2005-6). "Pitfalls of Open Licensing: An Analysis of Creative Commons Licensing". IDEA: The Intellectual Property Law Review 46 (3): 391. 

Dış bağlantılar

• Resmî site
• Lisanslar hakkında tam bilgi
• Creative Commons Lisansları Uyumluluk Sihirbazı
• Bir vatandaşın Creative Commons lisansları hakkında yasal kılavuzu
• Creative Commons CC BY-SA 2.5 lisansı okunabilir özet (Erişim tarihi 04.10.2010).
• CC BY-SA 3.0 Lisansı Tam Yasal Kod