Cesàro toplaması
Matematiksel çözümlemede Cesàro toplamı bir sonsuz diziye toplam değeri atamanın farklı bir yoludur. Bir dizi A toplamına yakınsıyorsa bu dizinin Cesàro toplamı da A olur. Cesàro toplamı, yakınsamayan dizilere de değer atayabilmektedir. Ne var ki, artı sonsuz değerine yönelen bir dizi hiçbir koşulda sonlu bir toplam değerine sahip olamayacaktır.
Cesàro toplamı İtalyan çözümlemeci Ernesto Cesàro'nun (1859–1906) adını taşımaktadır.
Tanım
{an} bir dizi olmak kaydıyla
ifadesinin
dizisinin k. kısmi toplamı olduğu varsayılsın.
eşitliği sağlanıyorsa {an} dizisinin Cesàro toplamı A olur.
Örnekler
n ≥ 1 için an = (-1)n+1 koşulunun sağlandığı varsayılsın. Bu durumda {an}
dizisi biçiminde ifade edilebilir.
Böylece, kısmi toplamlar dizisi {sn}
olur. Grandi dizisi olarak bilinen bu ifade yakınsamamaktadır. Öte yandan, {(s1 + ... + sn)/n} dizisinin terimleri
biçiminde yazılabilir ve
eşitliği sağlanır. Bu, {an} dizisinin Cesàro toplamının 1/2 olduğunu göstermektedir.
(C, α) toplamı
Ernesto Cesàro 1890 yılında geniş bir toplam yöntemleri ailesi tanımlamıştır. n sıfırdan büyük bir tamsayı olmak koşuluyla (C, n) biçiminde ifade edilen bu yöntemlerden (C, 0) olağan toplamayı, (C, 1) ise yukarıda tanımlanan Cesàro toplamını belirtmektedir.
Daha yüksek dereceli yöntemler şu biçimde tanımlanabilir: Bir Σan dizisi için
büyüklükleri tanımlanır ve 1 + 0 + 0 + 0 + … dizisi için Enα, Anα değerine eşitlenir. Böylece, Σan'nin (C, α) toplamı
olarak hesaplanır.[1] Bu tanım, ilk toplam yönteminin kez yinelenmesiyle elde edilmektedir. Bu ifade aşağıdaki biçimde de yazılabilir.
Daha genel anlamda, olmak koşuluyla Anα
dizisinin katsayılarından elde edilebiliyor ve Enα yukarıdaki gibi tanımlanıyorsa (gerçekte Enα, -1 - α üslü binom katsayılarını ifade etmektedir) Σ an'nin (C, α) toplamı yukarıdaki sonucu verir.
(C, α)'nın tanımlı oluşu daha üst düzey toplamların da var olduğunu göstermektedir. Ayrıca, α > -1 ise an = o(nα) eşitliği de sağlanır.
Bir integralin Cesàro toplanabilirliği
α ≥ 0 olmak koşuluyla
tanımlı ise integralinin (C, α) toplamı tanımlı ve sonludur.[2] Bu limit (tanımlıysa) integralin (C, α) toplamına eşittir. Dizi toplamına benzer biçimde, α=0 iken sonuç, belirsiz integralin yakınsaklığıdır. α=1 iken (C, 1) yakınsaklığı
limitine eşittir. Bu aynı zamanda kısmi integraller ortalamasının limitidir.
Bir integral herhangi bir α ≥ 0 değeri için (C,α) toplamına sahipse bu integralin (C,β) toplamı tüm β > α değerleri için tanımlıdır.
Ayrıca bakınız
- Abel toplamı
- Borel toplamı
- Euler toplamı
- Cesàro ortalaması
- Iraksak dizi
- Fejér kuramı
- Riesz ortalaması
- Abel ve Tauber kuramları
- Silverman-Toeplitz kuramı
Notlar
Kaynakça
- Volkov, I.I. (2001), "Cesàro summation methods", Hazewinkel, Michiel, Encyclopaedia of Mathematics, Kluwer Academic Publishers, ISBN 978-1556080104, http://eom.springer.de/c/c021360.htm
- Zygmund, Antoni (1968). Trigonometric series (2 bas.). Cambridge University Press. ISBN 978-0521358859.