ISBN

ISBN (İngilizce: International Standard Book Number), Türkçe: Uluslararası Standart Kitap Numarası anlamına gelir.
1970 yılından önce basılan kitaplarda bu bilgi bulunmaz.

ISBN Nedir?

• ISBN (International Standard Book Number), hızla değişen ve gelişen dünyamızda artan bilgi üretimini izleyebilmek ve geniş çapta kullanıma sunmak için 1972 yılında Uluslararası Standartlar Organizasyonu (ISO) tarafından hazırlanan ve üye ülkelerin onayı ile yürürlüğe giren bir kitap numaralama sistemidir.
• Amaç, kitap numaralarının uluslararası bir yöntemle düzenlenerek standardize edilip, Uluslararası Standart Kitap Numarası (ISBN) verilerek belirli bir yayımcının yayınladığı bir materyalin kimliğini tanımlamaktır.
• ISBN sistemi, yayınlanan her materyale bir tanımlama numarası verir. Bu numara beş grup ve 13 haneden oluşur. Birinci grup 978 EAN kodu olarak ISBN'e eklenmiştir ve ISBN'in bir parçası olmuştur. İkinci grup yayının yapıldığı ülkeyi, üçüncü grup yayımcıyı, dördüncü grup materyale ait sıra numarasını belirler. Beşinci grup da ISBN’ nin doğruluğunun denetimini sağlayan tek haneli bir rakamdır.

Mesela Kültür ve Turizm Bakanlığı, Kütüphaneler ve Yayımlar Genel Müdürlüğünün 2007 yılında yayınladığı "Anadolu'da Türk Devri Çini ve Seramik Sanatı" adlı yayının ISBN'i 978-975-17-3298-9 dur. 978 ISBN ön kodu, 975 Türkiye temsil etmekte, 17 Kültür ve Turizim Bakanlığı'nın ön sayısı, 3298 Bakanlığın yayın numarasını gösterir ve 9 denetim numarasıdır.

Nelere Uluslararası Standart Kitap Numarası (ISBN) verilmez?

• Takvim ve günlükler
• El yazması eserler
• Broşürler
• Poster, afiş ve gazeteler
• Gösteri programları (tiyatro, müzikal, resital, konser vb.)
• Okul müfredat programları
• Formlar
• Ajandalar
• Fiyat listeleri, satış ve reklam katalogları, reçeteler
• Kitap haline getirilmemiş makale, genelge, yönerge vb. materyal

ISBN’nin Kontrolü

Ajansta kayıtlı bulunan ve İnternete aktarılan bibliyografik bilgilerin doğruluğunun ve ISBN’nin standartlara uygun basılıp basılmadığının denetlenebilmesi için, basımdan hemen sonra materyalin bir örneği Ajansa gönderilmelidir. Aksi takdirde, materyal ulusal ve ticari bibliyografyalarda yer almayacağı gibi internete aktarılan veriler de yanlış ve eksik kalacaktır.

ISBN’nin Sağladığı Yararlar

• Yayımcı ön sayısı verilen yayımcılara ilişkin bilgiler, altı ayda bir Uluslararası ISBN Merkezine bildirilmekte, Merkez tarafından yayınlanan “Uluslararası Yayımcı Kataloğu” aracılığı ile bu sisteme kayıtlı ülkelere duyurulmaktadır. ISBN alan materyale ilişkin bilgiler, ISBN Türkiye Ajansı olarak Kütüphaneler Genel Müdürlüğü’nce ilgili çevrelere iletilmektedir.
• ISBN, barkod üretiminde yoğun olarak kullanılması nedeniyle, ticari dağıtım sistemlerine hız ve etkinlik kazandırarak yayımcılar ve kitap satıcıları arasında etkin ve ekonomik bir iletişim sağlayacağı gibi, materyal siparişlerine, yazışmalara ve bibliyografik tarama işlemlerine de hız kazandırmaktadır.
• Kütüphane içi sipariş, satın alma ve ödünç verme ile kütüphanelerarası ödünç verme işlemlerini, toplu katalogların oluşturulmasını kolaylaştırır.

Açıklamalar

• Daha önce ISBN alan bir materyal, aynı yayımcı tarafından farklı bir adla ya da başka bir yayımcı tarafından basılacaksa yeni bir ISBN alınması gerekir.
• Ayrı basımlar için yeni bir ISBN alınır.
• İçeriğinde ve biçiminde değişiklik yapılarak yeniden basılacak materyal için, yeni bir ISBN alınır. Ancak materyal hiçbir değişiklik olmaksızın yeniden yayınlanacaksa yeni bir ISBN almasına gerek yoktur.
• Aynı yayımcı tarafından bir materyal için alınmış olan ISBN, aynı yayımcının başka bir materyali için kullanılamaz.
• Aynı materyal, farklı dillerde basılacak ise her bir dil için ayrı ISBN alır ve dili Materyale Ait Bilgiler Formu’nda belirtilir.
• Materyal, birden çok yayımcı tarafından ortak yayın olarak işlem görecekse, her yayımcının kendi yayımcı ön sayısı üzerinden ISBN alması gerekir.
• Yılda bir kere yayınlanacak materyale ISBN ile birlikte ISSN (Uluslararası Standart Süreli Yayın Numarası) de verilir.
• Yayımcının, ilk başvuruda belirlediği yayınlar için aldığı önsayı grubu bittiğinde yeni yayınları için ikinci bir yayımcı ön sayısı verilir.
• ISBN alınan yayının bibliyografik bilgilerinde bir değişiklik varsa, kayıtların düzeltilebilmesi için Ajansa bildirilir.
• Birden fazla ciltten oluşan yayınlarda her cilde verilen ISBN yanında bütün ciltlerde ortak kullanılmak üzere bir de takım numarası verilir.

Örneğin Sefiller, ISBN 975-6856-00-9 (tk. no), ISBN 975-6856-01-7 (1.c.)

• Birden fazla yayından oluşan setler için (ayrı ayrı satılmayacağı kesinse) tek bir ISBN alınır ve set içerisindeki her yayına aynı numara basılır.
• ISBN sistemine kayıtlı şirket statüsündeki bir yayımcıya ait yayın hakları başka bir kişi ya da kurum tarafından satın alındığında ya da yayımcının yayın hayatına son vermesi durumunda Ajans bilgilendirilir.
• Yayımcı isim değişikliği yapmış ise yeni bir yayımcı ön sayısı için Ajansa başvurmalıdır.
• Yazarlar herhangi bir yayıneviyle anlaşmadan da kişisel olarak ISBN sistemine kayıt olabilir ve yayımcı ön sayısı alabilir.
• Üniversitelere bağlı birimlerle Bakanlıklara bağlı alt birimler bağlı bulundukları birimin yayımcı ön sayısını kullanırlar. Üniversitelere bağlı alt birimler ISBN almak istediklerinde, “Materyale Ait Bilgiler Formu”nu üniversitelerin yayın kurulu ya da kütüphane dokümantasyon birimlerince onaylatarak, kurum kaşesi, yetkilisinin adı soyadı ve imzası ile Ajansa gönderir.
• Birlikler, odalar, holdingler vb. bağlı oldukları üst birimin yayımcı ön sayısı üzerinden numara alır.

Mesela Makine Mühendisleri Odası, Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği gibi

• Alındığı halde basılmayan ya da yanlış basılan ISBN’nin hiçbir geçerliliği yoktur. Bu gibi durumlarda Ajans bilgilendirilir.
• ISBN telif hakkını koruyucu bir sistem değildir.
• Fiyat değişiklikleri yeni bir ISBN alınmasını gerektirmez.

Kaynak

• Kütüphaneler ve Yayımlar Genel Müdürlüğü

Dış bağlantılar

• Yabancı dildeki kitaplar için en uygun arama noktası Kongre Kütüphanesi'dir: catalog
• Türkçe basılmış kitaplar için ise Kütüphaneler ve Yayımlar Genel Müdürlüğünün Veritabanına ve üniversite kütüphaneleri internet sayfalarına bakabilirsiniz.
• KIBO Elektronik Yayın Kataloğu