Cezayir Müslüman Alimler Birliği
Cezayir Müslüman Alimler Birliği ya da Cezayir Ulema Cemiyeti (Arapça: جمعية العلماء المسلمين الجزائريين , Fransızca: Association des oulémas musulmans algériens), Fransız yönetimi sırasında, kökleri İslam ve Arap geleneklerine dayalı bir Cezayir ulusu oluşturmayı öneren Müslüman din bilginlerinin kurduğu dernek.
1931'de temelleri atılan ve Şeyh Abdülhamid bin Bedis'in öncülüğünde 5 Mayıs 1935'te resmen kurulan örgütün görüşlerinde, reformcu İslam düşünürü Muhammed Abduh'un (1849-1905) büyük etkisi vardı. Cemiyet, İslamın temelde esnek bir din olduğunu ve sonradan eklenmiş hurafelerden arındırıldığında modern dünyaya ayak uydurabileceğini savunan Muhammed Abduh'un öğretisi doğrultusunda, halk arasında yaygın olan hurafelere ve bazı tarikatlara karşı geniş çaplı kampanyalar açtı.[1] Amaca ulaşmak için modern eğitimden de yararlanmanın gerektiği inancıyla ülkede ortaçağ düşüncesini ayakta tutan köhnemiş eğitim sistemini değiştirme yönünde çalışmalarda bulundu. En büyüğü Konstantin kentinde olmak üzere 200'ü aşkın okul açtı. Buna karşılık, bir İslam üniversitesi kurma tasarısını gerçekleştiremedi. Arapça öğretimine büyük önem veren Cezayir Müslüman Alimler Birliği, resmi dilin Fransızca olduğu ülkede ilk ve ortaöğretim kurumlarında Arapçanın zorunlu ders olarak okutulması için yoğun mücadele verdi. Cemiyetin temel amacı, Cezayirli Müslümanlara, kökleri İslam ümmetine dayalı, Fransız sömürgeciliğinden bağımsız bir kimlik kazandırmaktı. Müslümanların Avrupa kültürünü benimsemesine karşı çıkan Şeyh bin Bedis, 1938'de bu doğrultuda resmi bir fetva çıkardı.
Cemiyet, iki önemli muhalefet odağıyla karşılaştı. Arap kökenli olmakla birlikte eğitim yoluyla Fransızlaşmış Cezayirli Müslümanlar (évolués), Fransa'yla bütünleşmenin İslama aykırı olmadığı görüşündeydi. Cezayir ulusu kavramına karşı çıkan bu çevreler, Cezayir'in ekonomik ve kültürel ilişkiler bakımından yüzyıllardır Fransa ile bütünleştiğini öne sürüyordu. Öte yandan geleneksel Müslüman çevreler de cemiyete karşıydı. Tarikatlar, İslamın özüne dönmeyi kendileri için doğrudan bir tehdit sayıyorlardı. Buna karşılık imam, kadı ve müftü gibi din görevlileri cemiyetin eğitim reformuna ve Fransız karşıtı eğilimine olumlu gözle bakıyordu.
Cezayir Müslüman Alimler Birliği, bütün bu engellere karşın halk arasında büyük destek gördü. Cemiyetin gitgide artan etkisini kırmaya çalışan Fransız yönetimi, cemiyet üyelerinin camilerde vaaz vermesini yasaklayan bir genelge (circulaire Michel) yayımladı. Ama, 1938'de bin Bedis'in tutuklanmasından sonra da cemiyetin çalışmaları durmadı. 1940'te ölen bin Bedis'in yerini Şeyh Talib el-Beşir Brahimi aldı.
Sömürge yönetiminin, II. Dünya Savaşı arefesinde Cezayir halkının desteğini sağlamak için bütün grup ve partilerden istediği devlete bağlılık ve savaşta kendilerine yardımcı olma ilânına birçok muhitten olumlu cevap gelirken Cemiyet ile Hizbü’ş-şa‘b buna karşı çıktılar. Bunun üzerine her iki teşkilâtın yöneticilerinin bir kısmı tutuklandı, bir kısmı da sürgüne gönderildi.[2]
Cemiyet, Fransa'ya karşı yürütülen bağımsızlık savaşı sırasında (1954-62), Cezayir Ulusal Kurtuluş Cephesi'yle (FLN) işbirliği yaptı. Örgütün genel sekreteri Tevfik el-Medeni, 1962'de bağımsızlığın kazanılmasından sonra kurulan geçici hükümette görev aldı.
Kaynakça
- ↑ Encyclopædia Britannica Fifteenth Edition
- ↑ Mutabbakanî, Mâzin Salâh. "Cem'iyyetü'l-Ulemai'l-Müslimin". TDV İslam Ansiklopedisi. http://www.tdvia.org/dia/ayrmetin.php?idno=070337. Erişim tarihi: 17 Şubat 2015.