Fransızca
Fransızca | |
---|---|
Fransızca yazı örneği. | |
Telaffuz | [fʁɑ̃sɛ] |
Bölge | Batı Avrupa |
Etnik köken | Fransızlar |
Dönem |
2006[1] 68.458.600 |
Dil aileleri |
Hint-Avrupa
|
Yazı sistemi | Fransız alfabesi |
Resmî durumu | |
Resmî dil |
Fransa Kongo DC Kanada Madagaskar Kamerun Fildişi Sahili Burkina Faso Nijer Senegal Mali Ruanda Belçika Gine Çad Haiti Burundi Benin İsviçre Togo Orta Afrika Cumhuriyeti Kongo Cumhuriyeti Gabon Komorlar Ekvator Ginesi Cibuti Lüksemburg Vanuatu Seyşeller Monako |
Dil kodları | |
ISO 639-1 | fr |
ISO 639-2 |
fre (B) fra (T) |
ISO 639-3 | fra |
Fransızca ana dili Bölgeler.
Bir resmi dil olduğu bölgeler.
İkinci bir dil Bölgeler.
Azınlık dil olan yerler. |
Fransızca (français, /fʁɑ̃sɛ/), Hint-Avrupa dil ailesinin Roman dilleri altbirimden, Fransa ve Fransız uygarlığını benimsemiş ve eski Fransız sömürgesi ülkelerde kullanılan dildir.
Dünya'da yaklaşık olarak 200 milyon insan Fransızca bilmektedir. 128 milyon insan Fransızca'yı anadili veya ikinci dili olarak konuşurken, 54 ülkede 72 milyon insan tarafından da bilinmekte ve konuşulmaktadır. Başta Fransa olmak üzere Kanada, Belçika, İsviçre, Afrika, Lüksemburg ve Monako ve daha birçok ülkede konuşulur.
Fransızca; İspanyolca, Portekizce, İtalyanca, Katalanca ve Rumence gibi Roma İmparatorluğu'nun dili olan Latince'nin devam dillerindendir.
Fransızca tarih içerisinde Roma Galyalılarının kelt dillerinden ve Roma sonrası Frenk göçmenlerinin Cermen dillerinden etkilenmiştir.
Fransızca 29 ülkede resmî dildir. La Francophonie denilen Frankofon Fransızca konuşan uluslar topluluğudur. Birleşmiş Milletler'in bütün altkurumlarında ve uluslararası kuruluşların çoğunda resmî dildir.
Avrupa Birliği verilerine göre 27 üye ülkedeki 129 milyon insan (497.198.740 %26'sı) Fransızca konuşmakta ve bunun 65 milyonu (%12) anadili, 69 milyonu (%14) ise ikinci dili olarak konuşmaktadır. Bu verilere göre Fransızca birlik içerisinde İngilizce ve Almancadan sonra en sık konuşulan 3. dildir.
Dağılım
Avrupa
Fransa'daki yasal konumu
Fransız Anayasası'na göre Fransızca 1992'den beri Fransa'nın resmî dilidir.(Aslında 1539'dan beri önceki birtakım yasal metinlerde de Fransızca resmî dildir)
resmî hükümet yayınlarında, eğitim sisteminde, yasal sözleşmelerde, reklâmlarda yabancı sözcüklerin Fransızcaya çevrilmesi zorunludur.
Fransızcaya ek olarak Fransa'da pek çok yerel dil de konuşulur. Fransa, Avrupa Yerel Diller Sözleşmesi'ne imza atmış olmasına karşın, 1958 anayasasına karşı olduğu gerekçesiyle bunu onaylamamıştır.
İsviçre
Fransızca İsviçre'nin 4 resmî dilinden biri olup (diğerleri Almanca, İtalyanca, Romanşça) İsviçre nüfusunun %20'sinin anadilidir. Romanş dili İtalyancaya yakın bir dildir ve İsviçre halkının %6'sınca kullanılır.
Belçika
Fransızca Belçika'nın Valon bölgesinin resmî dilidir ancak bu bölgede Almanca konuşanlar doğu kantonlarda yaşar. Başkent Brüksel'in içinde yer aldığı merkez bölgesinin Felemenkçe ile birlikte iki resmî dilinden biridir. Bu bölgede çoğunlukla anadilleri olmamasına karşın nüfusun büyük çoğunluğu tarafından konuşulur. Valon ve Brüksel-merkez bölgelerine sınırı olmasına rağmen Flaman bölgesinde ise Fransızca ve Almanca resmî dil olmayıp Felemenkçe konuşulur. Ancak bu bölgede anadilleri Fransızca olan insanlar da yaşar.
Toplamda nüfusun %40'ı Fransızca, %60'ı Felemenkçe konuşur. Felemenkçe konuşan insanların %59'u da Fransızcayı ikinci dilleri olarak konuşurlar. Bu bilgilere göre Belçikalıların %75'i Fransızca bilmektedir.
Monako ve Andorra
Monako Prensliğinin ulusal dili Monégasque olmasına karşın Fransızca tek resmî dildir ve Fransız kökenliler ülke nüfusunun %47'sini oluştururlar.
Andorra'nın resmî dili ise Katalanca'dır. Fransa'ya yakın komşuluğu nedeniyle Fransızca da konuşulur. Fransız kökenliler ülke nüfusunun %7'sini oluşturur.
İtalya
İtalyanca ile birlikte Fransızca İtalyanların resmî bir dili olup İtalya'nın Aosta vadisi bölgesinde konuşulur. Buna ek olarak bölgede başka lehçeler de konuşulmaktadır ancak bunlar resmî açıdan henüz tanınmamıştır.
Lüksemburg
Fransızca Lüksemburg'un Almanca ve Lüksemburgca ile birlikte üç resmî dilinden birisidir. Lüksemburg eğitim sistemi üçlü dil yapısındadır. İlkokulun ilk yıllarında dersler Lüksemburgca, sonraki yıllarda Almanca, liseden itibaren ise Fransızca olarak okutulmaktadır.
Amerika
Kanada
Fransızca Kanada'nın resmî dillerinden biri olup İngilizce'den sonra en çok konuşulan dildir. Quebec eyaletinde ise Fransızca tek resmî dil olup 7 milyon insanın ana dilidir. Nüfusunun üçte biri Frankofon içinde yer alan New Brunswick bölgesinin ise iki resmî dili vardır. Nüfusunun üçte biri Frankofon içinde yer alan Kanada'nın başkenti Ottawa, Ontario şehrinin ise iki resmî dili vardır. Ontario, Nova Scotia ve Manitoba bölgelerinde de resmî dil olmamasına karşın Fransızca konuşan insanlar yaşar.
Haiti
Fransızca toplumun okuryazar kesiminde konuşulmasına karşın Haiti'nin resmî dillerinden biridir. Fransızca kökenli Kreol dillerinden biri olan Haiti Kreolü ise nüfusun büyük kısmının ana dilidir.
Birleşik Devletler
Federal düzeyde resmî bir tanınması olmamasına karşın Fransızca Birleşik Devletler'de İngilizce ve İspanyolcadan sonra en çok konuşulan üçüncü dildir. Louisiana, Maine, Vermont ve New Hampshire eyaletlerinde ise en çok konuşulan ikinci dildir. Louisiana'da Kayun ve Kreol Fransızcası konuşulur. 2000 verilerine göre Louisiana da 194.000 insan evlerinde Fransızca konuşmaktadır.
Afrika
Dünyada Fransızca konuşan nüfusun büyük çoğunluğu Afrika'da yaşar. Uluslararası Fransızca konuşan Ülkeler Topluluğunun (Organisation internationale de la Francophonie) 2007 raporuna göre 31 farklı Afrika ülkesinde yaşayan 115 milyon Afrikalı Fransızcayı anadili ya da ikinci dili olarak konuşabilmektedir. Fransızca Afrika genelinde ikinci bir dil olmasına karşın Abidjan, Libreville gibi şehirlerde ve Fildişi Kıyısı'nda sadece Fransızca konuşulmaktadır.
Afrika dillerinden etkilenerek gelişen Afrika Fransızcası'nın birçok çeşidi olmasından dolayı tek bir Afrika Fransızcasından söz edilemez.Fransızca kökenli Kreol dillerine ek olarak Fransızca Hint Okyanusu'nda bulunan adalarda da konuşulur. Madagaskar'da Fransızca'nın yanında Malayo-Polinezyan bir dil olan Malagazi konuşulur. Mauritius ve Seyşel Adaları'nda İngilizce'nin resmî dil olmasından bu yana Fransızca ve İngilizce arasında bir çekişme vardır. Madagaskar'da da son yıllarda İngilizce resmî dil olmuştur.
Sahra altı ülkelerde eğitimin yaygınlaşmasıyla birlikte Fransızca dili de yaygınlaşmış ve evrime uğramıştır.
Diğer ülkelerden Afrika'ya gelenler için Afrika Fransızcası'nı anlamak biraz güç olabilir, buna karşılık yazı dilinde çok büyük farklılıklar yoktur.
Fransızca pek çok Afrika ülkesinde resmî dildir:
- Benin
- Burkina Faso
- Burundi
- Cibuti
- Çad
- Demokratik Kongo Cumhuriyeti
- Ekvator Ginesi
- Fildişi Kıyısı
- Gabon
- Gine
- Kamerun
- Komorlar
- Kongo (Brazzaville)
- Madagaskar
- Mali
- Nijer
- Orta Afrika Cumhuriyeti
- Ruanda
- Senegal
- Seyşel Adaları
- Togo
Mauritius ve Magrip ülkelerinde resmî dil olmayıp idari dilde yaygın olarak kullanılır:
Son yıllarda Cezayir özellikle eğitim dilinde Fransızca’nın yerine Arapça’nın kullanımını yaygınlaştırmak için dille ilgili çeşitli düzenlemeler yapmıştır.
Mısır’da çoğunlukla kullanılan yabancı dil İngilizce olmasına karşın üst ve orta sınıflarda Fransızca daha yaygın olarak bilinir ve konuşulur. Bu yüzden eğitim süreci içerisinde bir Mısırlı İngilizce’ye ek olarak Fransızca da öğrenir. Mısır, Fransızca konuşan ülkeler topluluğu (Frankofon) içerisinde yer alır.
Fransa’nın Hint Okyanusu’nda yer alan iki denizaşırı bölgesi Mayotte ve Réunion’da da resmî dil Fransızca’dır.
Asya
Asya'da; eski Fransız sömürgeleri olan Hindistan'ın Puduçeri şehrinde, Vietnam, Kamboçya ve Laos'da ticaret ve azınlık dili Fransızca olarak kabul edilir. Ayrıca Asya'daki diğer eski Fransız sömürgeleri olan Suriye ve Lübnan'da çoğunlukla kullanılan yabancı dil İngilizce olmasına karşın üst ve orta sınıflarda Fransızca daha yaygın olarak bilinir ve konuşulur. Lübnan, Fransızca konuşan ülkeler topluluğu (Frankofon) içerisinde yer alır.
Sınıflama
Fransızca bir Hint-Avrupa dilidir. Aşağıdaki aile ağacında gösterilen diğer kardeş dilleri gibi Fransızca, Latince soyundandır. Daha belirgin olarak Roma İmparatorluğu'nda yaşayanların çoğu tarafından konuşulan Kaba Latince soyundan, ve teknik terimlerinden dışında Klasik Latince ile pek ilgisi yoktur. Örneğin Klasik Latincede "at" anlamına gelen "equus"'un Kaba Latince karşılığı "caballus" idi ve bu Fransızca "cheval" kelimesine yol vermiştir. Diğer örnekler:[3]
Klasik Latince | Kaba Latince | Fransızca | Türkçe anlamı |
---|---|---|---|
caput | testa | tête | kafa |
felix | cattus | chat | kedi |
pugna | battualia | bataille | muharebe |
urbs | villa | ville | kent |
Söz dağarcağının yanı sıra grameri de daha çok Kaba Latinceninkine benzerdir. Klasik Latincede bir kelimenin çekim ekini değiştirerek herhangi bir durumu belirtmek için kelimeler çekilir; örneğin: "kızda" = "puellae", "kıza" = "puellam", vs.[4]. Bunun aksine Kaba Latincede zaman geçince bu çekim işlemi kaybolmuş ve çağdaş Fransızcada olduğu gibi sadece ilgeçler (ör. "ad", "in") kullanılmaya başlamıştır.[5] Bu durum bir tek adların cinsiyetlerini belirten çekimlerde kalmıştır. Örneğin bir erkek kedi le chat, bir dişi kedi la chatte olarak tanımlanır. Bir erkek dansçı le danseur, bir kadın dansçı la danseuse olarak bilinir, vs..
Latince | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Klasik Latince | Kaba Latince | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Roman dilleri | Sardinyaca lehçeleri | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Batı İtalik dilleri | Doğu Roman dilleri | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Batı Roman | Proto-İtalyanca | Balkan Roman | Dalmaçyaca | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
İberik Roman | Galik Roman | İtalyanca | Proto-Rumence | Arnavutça kelimeler | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Portekizce | İspanyolca | Fransızca | Oksitan Roman | Rumence | Ulahça | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Oksitanca | Katalanca | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Dilbilgisi
Fiil çekimi
Etken fiil zamanları
"bütün" fiiler
regarder (seyretmek, bakmak, izlemek) | |||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|
Şimdiki zaman | Bitmemiş bir eylemi gösteren zaman | Geçmiş zaman | Basit gelecek zaman | Şart kipi | İstek kipi (şimdiki zaman) | İstek kipi (geçmiş zaman) | |
je | regarde | regardais | regardai | regarderai | regarderais | regarde | regardasse |
tu | regardes | regardais | regardas | regarderas | regarderais | regardes | regardasses |
il | regarde | regardait | regarda | regardera | regarderait | regarde | regardât |
nous | regardons | regardions | regardâmes | regarderons | regarderions | regardions | regardassions |
vous | regardez | regardiez | regardâtes | regarderez | regarderiez | regardiez | regardassiez |
ils | regardent | regardaient | regardèrent | regarderont | regarderaient | regardent | regardassent |
Aynı hâlde: -er ile biten her kurallara uyan fiil. | |||||||
acheter (satın almak) | |||||||
j' | achète | achetais | achetai | achèterai | achèterais | achète | achetasse |
nous | achetons | achetions | achetâmes | achèterons | achèterions | achetions | achetassions |
ils | achètent | achetaient | achetèrent | achèteront | achèteraient | achètent | achetassent |
Aynı hâlde: enlever (kaldırmak) se lever (kalkmak) relever (tekrar kaldırmak), se promener (yürüyüş yapmak), ramener (geri getirmek), peser (tartmak) | |||||||
préférer (yeğ tutmak, yeğlemek, tercih etmek[6]) | |||||||
je | préfère | préférais | préférai | préférerai | préférerais | préfère | préférasse |
nous | préférons | préférions | préférâmes | préférerons | préférerions | préférions | préférassions |
ils | préfèrent | préféraient | préférèrent | préféreront | préféreraient | préfèrent | préférassent |
Aynı hâlde: compléter (bitirmek), dessécher (kurutmak), espérer (umut etmek), exagérer (abartmak), s'inquiéter (kendini tasalandırmak), (se) protéger ([kendini] korumak), répéter (tekrar etmek) | |||||||
appeler (çağırmak, adlandırmak, v.s.[7]) | |||||||
j' | appelle | appelais | appelai | appellerai | appellerais | appelle | appelasse |
nous | appelons | appelions | appelâmes | appellerons | appellerions | appelions | appelassions |
ils | appellent | appelaient | appelèrent | appelleront | appelleraient | appellent | appelassent |
Aynı hâlde: épeler (hecelemek), jeter (atmak) | |||||||
employer (kullanmak, çalışmak) | |||||||
j' | emploie | employais | employai | emploierai | emploierais | emploie | employasse |
nous | employons | employions | employâmes | emploierons | emploierions | employions | employassions |
ils | emploient | employaient | employèrent | emploieront | emploieraient | emploient | employassent |
Aynı hâlde: essayer (denemek), payer (ödemek), tutoyer ("sen" diye konuşmak) | |||||||
manger (yemek) | |||||||
je | mange | mangeais | mangeai | mangerai | mangerais | mange | mangeasse |
nous | mangeons | mangions | mangeâmes | mangerons | mangerions | mangions | mangeassions |
ils | mangent | mangeaient | mangèrent | mangeront | mangeraient | mangent | mangeassent |
Aynı hâlde: arranger (düzeltmek), changer (değiştirmek), corriger ([kusur] düzeltmek), déménager (taşımak), déranger (yerinden etmek), interroger (sorgulamak), mélanger (karıştırmak), ranger (sıralamak, toplamak), nager (yüzmek), songer (düşünmek) |
Diğer dillerle karşılaştırma
Fransızca, Hint-Avrupa dili olan Latince'nin soyundan gelen bir Roman dilidir, ve bunun sebebiyle İtalyanca, İspanyolca v.s. gibi dillerle sözsel benzerliklere sahiptir. Aşağıdaki tablo bazı Fransızca sözleri İtalyanca, İspanyolca, Oksitanca, Katalanca, Portekizce, Rumence ve Latince eşdeğerleri ile karşılaştırmaktadır. Bu diller, Fransızca'ya sözsel benzerliklerine göre sıralanmaktadır, örneğin İtalyanca, Fransızca ile %89 sözsel benzerliğe sahip olmasına rağmen o önce sıralanmaktadır, vesaire.
Türkçe anlamı | Latince | Fransızca | İtalyanca | İspanyolca | Oksitanca | Katalanca | Portekizce | Rumence |
---|---|---|---|---|---|---|---|---|
anahtar | clavis | clé | chiave | llave | clau | clau | chave | cheie |
gece | nox | nuit | notte | noche | nuèit | nit | noite | noapte |
şarkı söylemek | cantare | chanter | cantare | cantar | cantar | cantar | cantar | cânta |
keçi | capra | chèvre | capra | cabra | cabra | cabra | cabra | capra |
dil, lisan | lingua | langue | lingua | lengua | lenga | llengua | lingua | limbă |
yer, alan, meydan, v.s. | platea | place | piazza | plaza | plaça | plaça | praça | piaţă |
köprü | pons | pont | ponte | puente | pont | pont | ponte | pod |
kilise | ecclesia | église | chiesa | iglesia | glèisa | església | igreja | biserică |
hastane | hospitalis | hôpital | ospedale | hospital | espital | hospital | hospital | spital |
Metin örneği
Aşağıda Fransızca'da İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi'nin birinci maddesi, bunun Uluslararası Fonetik Alfabesi telaffuzu ve bu maddenin Türkçesi bulunmaktadır.
Fransızca | UFA | Türkçe |
---|---|---|
Tous les êtres humains naissent libres et égaux en dignité et en droits. Ils sont doués de raison et de conscience et doivent agir les uns envers les autres dans un esprit de fraternité.[8] | [tu lez‿ɛtʁəz‿ymɛ̃ nɛs libʁ‿e ego ɑ̃ diɲite e ɑ̃ dʁwa il sɔ̃ due də ʁɛzɔ̃ e də kɔ̃sjɑ̃s e dwavt aʒiʁ lez‿œ̃z‿ɑ̃vɛʁ lez‿otʁ dɑ̃z‿œ̃n‿ɛspʁi də fʁɑtɛʁnite] | Bütün insanlar hür, haysiyet, ve haklar bakımından eşit doğarlar. Akıl ve vicdana sahiptirler ve birbirlerine karşı kardeşlik zihniyeti ile hareket etmelidirler.[9] |
Fransızca sayılar
- 0 - zéro
- 1 - un(e)
- 2 - deux
- 3 - trois
- 4 - quatre
- 5 - cinq
- 6 - six
- 7 - sept
- 8 - huit
- 9 - neuf
- 10 - dix
- 11 - onze
- 12 - douze
- 13 - treize
- 14 - quatorze
- 15 - quinze
- 16 - seize
- 17 - dix-sept
- 18 - dix-huit
- 19 - dix-neuf
- 20 - vingt
- 21 - vingt-et-un
- 30 - trente
- 31 - trente-et-un
- 40 - quarante
- 50 - cinquante
- 60 - soixante
- 70 - soixante-dix
- 71 - soixante-onze
- 72 - soixante-douze
- 73 - soixante-treize
- 74 - soixante-quatorze
- 80 - quatre-vingts
- 85 - quatre-vingt-cinq
- 90 - quatre-vingt-dix
- 95 - quatre-vingt-quinze
- 100 - cent
- 1.000 - mille
- 10.000 - dix-mille
- 1.000.000 - un million
Bazı sözcükler
- Fransızca: français
- Fransız: française(kız)/français(erkek)
- Türkçe: le turc
- Evet: Oui
- Hayır: Non
- Merhaba: Bonjour
- İyi akşamlar: Bonsoir
- İyi geceler: Bonne nuit
- Hoşçakal: Au revoir
- İyi günler: Bonne journée
- Lütfen: S'il vous plaît / S'il te plaît
- Teşekkürler: Merci.
- Önemli değil: De rien / Je vous en prie / Je t'en prie
- Özür dilerim: Pardon / Je suis désolé / Je suis désolée
- Kim?: Qui ?
- Ne?: Quoi ?
- Nerede?: Où ?
- Nerede oturuyorsun?: Où habites-tu?
- Neden?: Pourquoi ?
- Adın nedir?: Comment vous appelez-vous ? / Comment t'appelles-tu ?
- Çünkü: Parce que
- Nasıl?: Comment ?
- Ne kadar?: Combien ?
- Anlamıyorum: Je ne comprends pas.
- Anlamadım: Je n'ai pas compris.
- Evet, anlıyorum: Oui/Si, je comprends.
- Yardım edin!: Au secours !!
- Bana yardım edebilir misiniz?: Pouvez-vous m'aider s'il vous plaît ? / Pourriez-vous m'aider s'il vous plaît ? / Peux-tu m'aider s'il te plaît ? / Pourrais-tu m'aider s'il te plaît
- Tuvalet nerede?: Où sont les toilettes ?
- Türkçe konuşabiliyor musun?: Parlez-vous turc ?
- Fransızca konuşamıyorum: Je ne peux pas parler français.
- Bilmiyorum: Je ne sais pas.
- Biliyorum: Je sais.
- Karnım aç: J'ai faim.
- Nasılsın?: Comment allez-vous? / Ça va? / Comment ça va ?
- (Çok) İyiyim: Je vais (très) bien / Ça va (très) bien / Tout va (très) bien
- (Çok) Kötüyüm: Je vais (très) mal / Ça va (très) mal / Tout va (très) mal
- (evli)kadın:madame/okunuşu: madam
- (bekar)kadın:mademoiselle/okunuşu: madmazel
Bibliyografya
- Bryson, Bill (1990) (İngilizce). Mother Tongue. Penguin Books. ISBN 0-140-14305-X.
Kaynakça
- ↑ http://www.ethnologue.com/language/fra
- ↑ Source:, data for EU25, published before 2007 enlargement.
- ↑ Bryson, s. 24.
- ↑ "Latin First Declension Nouns" (İngilizce). Ohio Devlet Üniversitesi. 1 Ocak 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20110101192836/http://www.math.ohio-state.edu/%7Eeconrad/lang/ln1.html. Erişim tarihi: 18 Eylül 2010.
- ↑ Bryson, s. 25.
- ↑ FransizcaSozluk.net Fransızca-Türkçe sözlüğü - préférer
- ↑ Sözlük.net Fransızca-Türkçe sözlüğü - appeler
- ↑ Fransızca Vikikaynak'taki Déclaration universelle des Droits de l’Homme metni.
- ↑ Türkçe Vikikaynak'taki İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi metni.
|
|