İtalyanca
| İtalyanca | |
|---|---|
| Lingua italiana | |
| Telaffuz | [itaˈljaːno] |
| Bölge | İtalya yarımadası |
| Etnik köken | İtalyanlar |
| Konuşan sayısı | 60 milyon (2007)[1] |
| Dil aileleri |
Hint-Avrupa
|
| Yazı sistemi | İtalyan alfabesi |
| Resmî durumu | |
| Resmî dil |
 Avrupa Birliği İtalya İsviçre San Marino Vatikan Hırvatistan  Slovenya |
| Dil kodları | |
| ISO 639-1 | it |
| ISO 639-2 | ita |
| ISO 639-3 | ita |
|
İtalyancanın konuşulduğu yerler. | |
İtalyanca (italiano ya da lingua italiana), çoğunluğu İtalya ve İsviçre'nin güneyindeki Ticino kantonunda yaşayan 60 milyon kişi tarafından konuşulan bir dildir.
İtalyan asıllı göçmenlerce Amerika Birleşik Devletleri'nde, Arjantin'de, Brezilya'da, Kanada'da ve Avustralya'da da sıkça konuşulur. Hint-Avrupa dil ailesinin Roman Dilleri kolundadır.
Ortaçağ itibariyle Halk Latincesi (Vulgar Latince) çeşitli şivelere ayrılmıştır. Ortaçağ'ın sonunda Floransa şehrinin kültür ve edebiyat üstünlüğü etkisiyle, Toskana yazı dilinden bugünkü İtalyanca şekillenmiştir. Dilin gelişiminde Boccaccio, Dante Alighieri ve Petrarca gibi isimlerin Latince yerine Toskana ağzını kullanmalarının büyük etkisi vardır. Buna rağmen İtalyan dili, siyasi birliğin de uzun zaman tamamlanamamış olmasının da etkisiyle bölgeden bölgeye çok büyük farklılıklar taşır. Her bölgenin kendine özgü şivesi vardır ve özellikle Kuzey ve Güney şiveleri arasında anlaşmakta zorluk çıkacak kadar büyük farklar bulunur.
İtalyanca Romans dilleri içerisinde Latinceye en sadık kalmış olanıdır, bu yüzden “Modern Latince” olarak da adlandırılır. Diğer romans dilleriyle (Fransızca, İspanyolca, Portekizce, Rumence, Katalanca gibi) büyük benzerlikler taşır. İtalyancayı iyi bilen birisi diğer Romans dillerini de kısa zamanda öğrenebilir.
İtalyanca, kelimelerin hemen hemen tamamımın ünlü harfle bitmesi ve kesif vurgularıyla kendine özgü bir melodiye sahiptir ve bu yüzden de dünyanın en güzel dillerinden kabul edilir. İtalyanca, Rönesans devrinde zamanının Lingua Franca'sı görevini görmüş olduğundan diğer dilleri oldukça etkilemiştir ve özellikle müzik alanında terminoloji İtalyanca’dır. İtalyanca dünyanın sayılı melodik dillerinden biridir. Duygusal anlatımları çok zengin bir dildir.
İtalyanca'da 21 harf bulunur. K, j, w, x ve y harfleri yalnızca yabancı kelimelerde kullanılır. “C” sesi e ve i harflerinden önce “ç”; a, u ve o harflerinden önce ise “k” okunur (“Casa” (ev) kaza okunur, “cielo” (gökyüzü) çelo okunur). “G” sesi de e ve i’den önce “c”; a,u ve o’dan önce ise “g” okunur (“Gatto” (kedi) gatto, “gente” (insanlar) cente okunur). İ ve e’den önceki c’yi k, g’yi g okutmak için “h” harfi eklenir; “chiamare” (çağırmak) kiyamare, “lunghezza” (uzunluk) lungetza okunur. “Gl” ly olarak, “gn” ise ny olarak okunur: “Taglia” (beden) talya olarak, “ogni” (her) onyi olarak okunur. “Z” sesi dz olarak, “zz” ise ts olarak okunur: “Zucchero” (şeker) dzukkero, “pizza” ise pitsa olarak okunur. E ve i’den önceki “Sc” ş olarak okunur, “scegliere” (seçmek) şelyere okunur. Diğer harfler Türkçedeki gibi okunurlar, yalnız “r” sesi İtalyancada Türkçede olduğundan daha kuvvetli yuvarlatılır.
Dilbilgisi
İtalyanca dilbilgisi oldukça kolaydır. İsimlerin tamamı erkek ya da dişi olarak betimlenir. Erkek kelimeler genellikle “-o” harfiyle, dişi kelimeler ise genellikle “-a” harfiyle biter. Erkek çoğul “-i”, dişi çoğul ise genellikle “-e” takısını alır. Dolayısıyla erkek çocuk “bambino”, kız çocuk “bambina”, erkek çocuklar “bambini”, kız çocuklar ise “bambine” olarak söylenir.
Sıfatlar isimlerin cinsiyetine uyar. Bambino bello=Güzel erkek çocuk, Bambina bella=Güzel kız çocuk, Bambini belli= Güzel erkek çocuklar, Bambine belle=Güzel kız çocuklar.
Erkek belirteci (articolo) “il”, dişi belirteci “la”dır. “il”’in çoğulu “i”, “la”nın çoğulu “le”dir. Ayrıca ünlü sesle başlayan kelimeler “l’” belirtecini, “s-sessiz harf“, “ps-“, “gn-“, “z-“ ile başlayan erkek kelimelerse “lo” belirtecini alırlar. “l’” ve “lo”’nun çoğulu “gli”’dir.
İtalyanca'da şahıslar io (ben), tu (sen), lui (erkek o), lei (dişi o ya da Siz), noi (biz), voi (siz), loro (onlar) dur. Fiiller şahıslara göre ve zamana göre çekilir. Şimdiki zamanda (Presente) fiil kökünün sonuna konan eklerle şahıslar betimlendiğinden şahıs gizli özne olarak kalabilir:
| Parlo = konuşuyorum | Ho parlato = konuştum | Parlavo = konuşuyordum |
| Parli = konuşuyorsun | Hai parlato = konuştun | Parlavi = konuşuyordun |
| Parla = konuşuyor | Ha parlato = konuştu | Parlava=konuşuyordu |
| Parliamo = konuşuyoruz | Abbiamo parlato = konuştuk | Parlavamo=konuşuyorduk |
| Parlate = konuşuyorsunuz | Avete parlato = konuştunuz | Parlavate=konuşuyordunuz |
| Parlano = konuşuyorlar | Hanno parlato = konuştular | Parlavano=konuşuyorlardı |
İtalyanca’da 4 geçmiş zaman, 1 şimdiki zaman, 1 gelecek zaman, 1 şart, 1 geçmiş şart olmak üzere pek çok zaman bulunur. Ancak zamanların bazıları gündelik konuşmada kullanılmaz.
Bütün Hint-Avrupa dillerinde olduğu gibi cümle dizimi özne-yüklem-tümleç şeklindedir:
- Luigi viene da casa (Luigi evden geliyor)
- Parlo con te (Seninle konuşuyorum)
İtalyanca Bir Pasaj
Dante Alighieri, La Divina Commedia, Inferno (Cehennem) I. Kanto, ilk kıtasından bir pasaj:
Nel mezzo del cammin di nostra vita
mi ritrovai per una selva oscura,
ché la diritta via era smarrita.
(Okunuş: Nel medzo del kammin di nostra vita
mi ritrovay per una selva oskura
ke la diritta via era zmarrita)
Hayatımızın ortasında
kendimi karanlık bir ormanda yeniden buldum,
ve doğru yol kaybolmuştu.
Bazı İtalyanca Kelimeler
- sì-evet.
- no-hayır.
- ciao-merhaba.
- grazie-teşekkür ederim.
- prego-bir şey değil.
- Come stai-Nasılsın?
- Bene-iyi
- Ci vediamo dopo-Sonra görüşürüz
- per favore-lütfen
- mi scusi-affedersiniz
- buonanotte-iyi geceler
- buongiorno-günaydın
- buonasera-iyi akşamlar
- arrivederci-hoşça kalın
- ti amo-seni seviyorum
- per me-benim için
- perché-neden
- caldo-sıcak
- freddo-soğuk
- l’uomo-adam
- la donna-kadın
- il figlio-oğul
- la figlia-kız
- il fratello-erkek kardeş / ağabey
- la sorella-kız kardeş / abla
- il padre-baba
- la madre-anne
- la casa-ev
- il tavolo-masa
- la finestra-pencere
- la porta-kapı
- l’amico-arkadaş
- l’amore-aşk
- la canzone-şarkı
- Italia-İtalya
- l’italiano-italyanca
- Turchia-Türkiye
- il turco-türkçe
- come-nasıl
- rosa-gül
Sayılar
|
|
|
|
|
Mevsimler
- La Primavera-İlkbahar
- L'Estate-Yaz
- L'Autunno-Sonbahar
- L'Inverno-Kış
Günler
- lunedì - Pazartesi
- martedì - Salı
- mercoledì - Çarşamba
- giovedì - Perşembe
- venerdì - Cuma
- sabato - Cumartesi
- domenica - Pazar
Aylar
- Gennaio-Ocak
- Febbraio-Şubat
- Marzo-Mart
- Aprile-Nisan
- Maggio-Mayıs
- Giugno-Haziran
- Luglio-Temmuz
- Agosto-Ağustos
- Settembre-Eylül
- Ottobre-Ekim
- Novembre-Kasım
- Dicembre-Aralık
Hayvanlar
- il cavallo-at
- il cane-köpek
- il gatto-kedi
- il serpente-yılan
- la vacca-inek
- la gallina-tavuk
- il gallo-horoz
- l’uccello-kuş
- il leone-aslan
- la tigre-kaplan
- la rana-kurbağa
- la libellula-yusufçuk
- il coniglio-tavşan
- la lumaca-salyangoz
- lo scoiattolo-sincap
- la zanzara-sivrisinek
Geometri
- il cerchio-daire
- il triangolo-üçgen
- il quadrato-kare
- il rettangolo-dikdörtgen
- il pentagono-beşgen
- l'esagono-altıgen
- l'ettagono-yedigen
- l'ottagono-sekizgen
Yönler
- nord-kuzey
- sud-güney
- ovest-batı
- est-doğu
- nordovest-kuzeybatı
- sudovest-güneybatı
- nordest-kuzeydoğu
- sudest-güneydoğu
Dış bağlantılar
Kaynakça
- ↑ Nationalencyklopedin "Världens 100 största språk 2007" The World's 100 Largest Languages in 2007
| ||||||||
| |||||||||||||||||