Chagas hastalığı
| Chagas hastalığı | |
|---|---|
|
Giemsa boyalı Trypanosoma cruzi mikro fotoğrafı | |
| Sınıflandırma ve dış kaynaklar | |
| Uzmanlık | bulaşıcı hastalık[*] |
| ICD-10 | B |
| ICD-9 | 086 |
| Hastalık Veri Tabanı | 13415 |
| MedlinePlus | 001372 |
| eMedicine | 327/med |
| Patient UK | Chagas hastalığı |
| MeSH | D014355 |
Chagas hastalığı ya da Amerika tripanozomiyazı, Trypanosoma cruzi adlı protozoanın neden olduğu tropikal bir paraziter hastalıktır.[1] Çoğunlukla öpücük böceği (Triyatomine) olarak bilinen böcekler aracılığıyla yayılır.[1] Belirtiler, enfeksiyonun seyri sırasında değişkenlik gösterir. Hastalığın ilk aşamasında tipik olarak herhangi bir belirti görülmez ya da aşağıdaki hafif belirtiler görülür: ateş, lenf düğümlerinde şişme, baş ağrısı ya da ısırık yerine mahsus şişlik.[1] Fertler 8–12 hafta sonra hastalığın kronik aşamasına girer ve hastaların %60-70’inde asla başka belirti görülmez.[2][3] Hastaların kalan %30-40’lık kısmında, enfeksiyonun ilk defa bulaşmasından 10 ila 30 yıl sonra başka belirtiler gelişir.[3] Bu belirtiler arasında hastaların %20 ila 30’unda görülen ve kalp yetmezliğine yol açan karıncık genişlemesi sayılabilir.[1] Ayrıca, hastaların %10’luk kesiminde megaözefagus ya da megakolon görülebilir.[1]
Sebepleri ve Teşhis
T. cruzi insanlara ve diğer memelilere genellikle Triyatomine alt ailesine mensup kan emici (hematofaj) "öpücük böcekleri" aracılığıyla yayılır.[4] Bu böceklere farklı bölgelerde farklı adlar verilmiştir: Arjantin, Bolivya, Şili ve Paraguay’da vinchuca; Brezilya’da barbeiro; Kolombiya’da pito; Orta Amerika’da chinche ve Venezuela’da chipo. Bu hastalık kan nakli, organ nakli, parazit bulaşmış gıdaları yeme ve anneden fetüse bulaşma yoluyla da geçebilir.[1] Hastalık erken dönemde mikroskop kullanılarak kanda parazitin bulunmasıyla teşhis edilebilir.[3] Kronik hastalık ise kanda T. cruzi antikorunun bulunmasıyla teşhis edilir.[3]
Korunma ve Tedavi
Hastalıktan çoğunlukla öpücük böceklerinin ortadan kaldırılması ve ısırmalarından sakınılmasıyla korunulur.[1] Diğer korunma yöntemleri arasında nakillerde kullanılan kanın taramadan geçirilmesi sayılabilir.[1] 2013 yılı itibariyle henüz bir aşı geliştirilememiştir.[1] Enfeksiyonun erken döneminde tedavide benznidazol ya da nifurtimoks kullanılabilir.[1] Tedaviye erken başlanması durumunda neredeyse kesin tedavi sağlanır, ama Chagas hastalığına yakalanmanın üzerinden geçen zaman ne kadar uzarsa tedavi o kadar etkinliğini yitirir.[1] Bu tedavi kronik hastalıkta uygulandığında son aşama belirtilerini geciktirebilir ya da önleyebilir.[1] Benznidazol ve nifurtimoks, hastaların %40’a[1] varan kısmında cilt rahatsızlığı, beyin toksisitesi ve sindirim sistemi tahrişi gibi geçici yan etkilere yol açar.[2][5][6]
Epidemiyoloji
Özellikle Meksika, Orta Amerika ve Güney Amerika‘da 7 ila 8 milyon kişinin Chagas hastalağına yakalanmış olduğu tahmin edilmektedir.[1] 2006 yılı itibariyle senede yaklaşık 12.500 kişinin ölümüne yol açmaktadır.[2] Hastalığa yakalananların çoğu fakirdir [2] ve çoğu da hastalığın kendilerine bulaştığının farkında değildir.[7] Büyük ölçekli nüfus hareketleri Chagas hastalığının görüldüğü alanları genişletmiş ve Avrupa ülkeleri ile Amerika Birleşik Devletleri de bu alanlara dahil olmuştur.[1] Hastalığın görülme sıklığının 2014 yılına kadar bu alanlarda arttığı gözlenmiştir.[8] Bu hastalık ilk olarak 1909 yılında hastalığa adını veren Carlos Chagas tarafından tanımlanmıştır.[1] 150’den fazla hayvanı etkilemektedir.[2]
Kaynakça
- 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 "Chagas disease (American trypanosomiasis) Fact sheet N°340". World Health Organization. March 2013. 18 Ekim 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20151018004954/http://www.who.int/mediacentre/factsheets/fs340/en/. Erişim tarihi: 23 February 2014.
- 1 2 3 4 5 Rassi A, Rassi A, Marin-Neto JA (April 2010). "Chagas disease". Lancet 375 (9723): 1388–402. DOI:10.1016/S0140-6736(10)60061-X. PMID 20399979.
- 1 2 3 4 Rassi A, Jr; Rassi, A; Marcondes de Rezende, J (June 2012). "American trypanosomiasis (Chagas disease).". Infectious disease clinics of North America 26 (2): 275–91. DOI:10.1016/j.idc.2012.03.002. PMID 22632639.
- ↑ "DPDx – Trypanosomiasis, American. Fact Sheet". Centers for Disease Control (CDC). 29 Nisan 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20150429212956/http://www.cdc.gov:80/dpdx/trypanosomiasisAmerican/. Erişim tarihi: 12 May 2010.
- ↑ Bern C, Montgomery SP, Herwaldt BL, et al. (November 2007). "Evaluation and treatment of chagas disease in the United States: a systematic review". JAMA 298 (18): 2171–81. DOI:10.1001/jama.298.18.2171. PMID 18000201.
- ↑ Rassi A, Dias JC, Marin-Neto JA, Rassi A (April 2009). "Challenges and opportunities for primary, secondary, and tertiary prevention of Chagas' disease". Heart 95 (7): 524–34. DOI:10.1136/hrt.2008.159624. PMID 19131444. http://heart.bmj.com/cgi/pmidlookup?view=long&pmid=19131444.
- ↑ Capinera, John L., ed. (2008). Encyclopedia of entomology (2nd ed. bas.). Dordrecht: Springer. s. 824. ISBN 9781402062421. http://books.google.ca/books?id=i9ITMiiohVQC&pg=PA824.
- ↑ Bonney, KM (2014). "Chagas disease in the 21st Century: a public health success or an emerging threat?". Parasite 21: 11. DOI:10.1051/parasite/2014012. PMC 3952655. PMID 24626257. http://www.pubmedcentral.nih.gov/articlerender.fcgi?tool=pmcentrez&artid=3952655.
