Doğruluk tablosu
Doğruluk tablosu mantıkta, özellikle Boole cebiri ve Boole fonksiyonları ile ilişkili olarak, fonksiyon değişkenlerinin bütün kombinasyonları için mantıksal ifadenin değerini hesaplamakta kullanılan bir matematiksel tablo. (Enderton, 2001)
Pratikte bir doğruluk tablosu, her giriş değişkeni için bir sütun (örneğin, A ve B) ve tabloda gösterilmek istenen mantıksal ifadenin, mümkün olan tüm çıkışlarını gösteren bir sütundan oluşur (örneğin, A XOR B). Doğruluk tablosunun her satırı, girişlerin muhtemelen kombinasyonlarından birini (örneğin, A=doğru B=yanlış) ve fonksiyonun bu değerler için sonucunu içerir. Ludwig Wittgenstein, Tractatus Logico-Philosophicus adlı eseriyle çoğu zaman, bu kavramı ortaya koyan kişi olarak anılır.[1]
Birli işlemler
Mantıksal özdeşlik
Mantıksal özdeşlik, bir mantıksal değer, genellikle bir önerme, doğru ise doğru, yanlış ise yanlış değerini üreten işlemdir.
Özdeşliğin doğruluk tablosu şu şekildedir:
p | p |
---|---|
D | D |
Y | Y |
Mantıksal tümleme
Mantıksal tümleme, bir mantıksal değer, genellikle bir önerme, doğru ise yanlış, yanlış ise doğru değerini üreten işlemdir.
DEĞİL p (¬p, Np, Fpq ya da ~p şeklinde de gösterilebilir) için doğruluk tablosu şu şekildedir:
p | ¬p |
---|---|
D | Y |
Y | D |
İkili işlemler
Tüm operatörler için doğruluk tablosu
Aşağıda 2 ikili değişkenin (P, Q) oluşturabileceği olası 16 doğruluk fonksiyonunun tamamını gösteren doğruluk tablosu verilmiştir:
P | Q | 0 | 1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | 7 | 8 | 9 | 10 | 11 | 12 | 13 | 14 | 15 | ||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
D | D | Y | Y | Y | Y | Y | Y | Y | Y | D | D | D | D | D | D | D | D | ||
D | Y | Y | Y | Y | Y | D | D | D | D | Y | Y | Y | Y | D | D | D | D | ||
Y | D | Y | Y | D | D | Y | Y | D | D | Y | Y | D | D | Y | Y | D | D | ||
Y | Y | Y | D | Y | D | Y | D | Y | D | Y | D | Y | D | Y | D | Y | D |
D = doğru ve Y = yanlış.
Anahtar:
0 | Opq | xand | yanlış | Çelişki |
---|---|---|---|---|
1 | Xpq | NOR | ↓ | Mantıksal veya değil |
2 | Mpq | Xq | ||
3 | Fpq | Np | ¬p | Tümleme |
4 | Lpq | Xp | ↛ | |
5 | Gpq | Nq | ¬q | Tümleme |
6 | Jpq | XOR | ⊕ | Dışlayıcı veya |
7 | Dpq | NAND | ↑ | Mantıksal ve değil |
8 | Kpq | AND | ∧ | Mantıksal ve |
9 | Epq | XNOR | Ancak ve ancak | İki yönlü koşullu önerme |
10 | Hpq | q | ||
11 | Cpq | XNp | ise | Koşullu önerme |
12 | Ipq | p | ||
13 | Bpq | XNq | ise | Ters koşullu önerme |
14 | Apq | OR | ∨ | Mantıksal veya |
15 | Vpq | xnand | doğru | Totoloji |
Lojik operatörler Venn şeması kullanılarak da gösterilebilir.
Mantıksal ve
Mantıksal ve, iki mantıksal değerin, genellikle iki önerme, ikisi de doğru olduğu takdirde doğru, diğer hallerde yanlış değerini üreten işlemdir.
p VE q (p ∧ q, Kpq, p & q veya p q şeklinde de gösterilebilir) işleminin doğruluk tablosu:
p | q | p ∧ q |
---|---|---|
D | D | D |
D | Y | Y |
Y | D | Y |
Y | Y | Y |
Tabloda görüldü gibi p ve q doğru iken ve işlemi p ∧ q doğru, diğer tüm ihtimallerde p∧q yanlıştır. Başka bir ifadeyle eğer p varsa, doğruysa, p ∧ q değeri q'ya, aksi durumda p ∧ q değeri p'ye eşittir.
Mantıksal veya
Mantıksal veya iki mantıksal değerin, genellikle iki önerme, ikisinden en az biri doğru olduğu takdirde doğru, diğer hallerde yanlış değerini üreten işlemdir.
p VEYA q (p ∨ q, Apq, p || q veya p + q şeklinde de gösterilebilir) işleminin doğruluk tablosu:
p | q | p ∨ q |
---|---|---|
D | D | D |
D | Y | D |
Y | D | D |
Y | Y | Y |
Koşullu önerme(İse)
Koşullu önerme, iki mantıksal değerden, ilkinin doğru, ikincisinin yanlış olduğu tek durumda yanlış değeri veren işlemdir.
p ise q (p⇒q ya da Cpq olarak da gösterilebilir) için doğruluk tablosu:
p | q | p → q |
---|---|---|
D | D | D |
D | Y | Y |
Y | D | D |
Y | Y | D |
p→q'nun ¬p∨q'ya eşdeğer olduğu bilinmelidir.
İki yönlü koşullu önerme(Ancak ve ancak)
İki yönlü koşullu önerme iki mantıksal değerin, ikisi de doğru veya ikisi de yanlış olması halinde doğru, diğer durumlarda yanlış değeri veren işlemdir.
p XNOR q (p ↔ q , Epq, p = q ya da p ≡ q olarak da gösterilebilir) için doğruluk tablosu:
p | q | p ≡ q |
---|---|---|
D | D | D |
D | Y | Y |
Y | D | Y |
Y | Y | D |
Yani p ↔ q'nun sonucu, p ve q aynı mantıksal değerdeyse doğru, farklı ise yanlıştır.
Dışlayıcı veya
Dışlayıcı veya iki mantıksal değerin, genellikle iki önerme, ikisinden biri doğru olduğu takdirde doğru ancak ikisi de doğru veya yanlış ise yanlış değerini üreten işlemdir.
p XOR q (p ⊕ q, Jpq ya da p ≠ q şeklinde de gösterilebilir) için doğruluk tablosu:
p | q | p ⊕ q |
---|---|---|
D | D | Y |
D | Y | D |
Y | D | D |
Y | Y | Y |
İki önerme için, XOR ( p ∧ q' ) ∨ ( p' ∧ q ) olarak yazılabilir.
Mantıksal ve değil
Mantıksal vedeğil iki mantıksal değerin, genellikle iki önerme, ikisi de doğru ise yanlış değerini üreten işlemdir. Başka bir deyişle değerlerden en az biri yanlış ise doğru üretir.
p NAND q (p ↑ q, Dpq veya p | q şeklinde de gösterilebilir) işleminin doğruluk tablosu::
p | q | p ↑ q |
---|---|---|
D | D | Y |
D | Y | D |
Y | D | D |
Y | Y | D |
Vedeğil, NAND, lojiği ve ile değil işlemlerinin birleşiminden oluşur.
Ve işleminin değili: ¬(p∧q), ya da değillerin veyası: (¬p)∨(¬q) olarak şu şekilde gösterilebilir:
p | q | p∧q | ¬(p∧q) | ¬p | ¬q | (¬p)∨(¬q) |
---|---|---|---|---|---|---|
D | D | D | Y | Y | Y | Y |
D | Y | Y | D | Y | D | D |
Y | D | Y | D | D | Y | D |
Y | Y | Y | D | D | D | D |
Mantıksal veyadeğil
Mantıksal veyadeğil iki mantıksal değerin, genellikle iki önerme, ikisi de yanlış ise doğru değerini üreten işlemdir. Başka bir deyişle değerlerden en az biri doğru ise yanlış üretir.
p NOR q (p ↓ q, Xpq veya p ⊥ q şeklinde de gösterilebilir) işleminin doğruluk tablosu:
p | q | p ↓ q |
---|---|---|
D | D | Y |
D | Y | Y |
Y | D | Y |
Y | Y | D |
Veya işleminin değili ¬(p∨q), ya da değillerin vesi (¬p)∧(¬q) olarak şu şekilde gösterilebilir:
p | q | p∨q | ¬(p∨q) | ¬p | ¬q | (¬p)∧(¬q) |
---|---|---|---|---|---|---|
D | D | D | Y | Y | Y | Y |
D | Y | D | Y | Y | D | Y |
Y | D | D | Y | D | Y | Y |
Y | Y | Y | D | D | D | D |