Drakula (film, 1931)

Başlığın diğer anlamları için Dracula (anlam ayrımı) sayfasına bakınız.

Drakula
Yönetmen	Tod Browning
Yapımcı	Tod Browning Carl Laemmle Jr.
Senarist	Roman: Bram Stoker Oyun: Hamilton Deane John L. Balderston Senaryo: Garrett Fort Tod Browning (isimsiz)
Oyuncular	Béla Lugosi Helen Chandler David Manners Dwight Frye Frances Dade Edward Van Sloan
Müzik	Philip Glass (1999)
Görüntü yönetmeni	Karl Freund
Kurgu	Milton Carruth Maurice Pivar
Dağıtıcı	Universal Pictures
Cinsi	Sinema filmi
Türü	Korku
Renk	Siyah-beyaz
Yapım yılı	1931, ABD
Çıkış tarih(ler)i	14 Şubat 1931
Süre	75 dakika
Dil	İngilizce
Bütçe	355.000 $ (tahmini)
Devam filmi	Drakula'nın Kızı (film, 1936)

Trailer

Drakula, Bram Stoker'ın aynı isimli romanından uyarlanan, 1931 Universal Pictures yapımı siyah beyaz bir korku filmidir.

Romanın ilk resmi uyarlaması olan filmde, Hamilton Deane ve John L. Balderston tarafından yapılan tiyatro oyunu uyarlamasının temel alındığı bir senaryo kullanıldı. Filmi Tod Browning yönetti, başrolde ise Béla Lugosi yer aldı.

Oyuncular

• Béla Lugosi: Kont Drakula
• Helen Chandler: Mina Harker
• David Manners: John Harker
• Dwight Frye: Renfield
• Edward Van Sloan: Prof. Abraham Van Helsing
• Herbert Bunston: Dr. Jack Seward
• Frances Dade: Lucy Weston
• Joan Standing: Briggs (hastabakıcı)
• Charles K. Gerrard: Martin

Özet

Doğu Avrupa'daki Karpat Dağları'nda, Walpurgis Gecesi'nde yorucu bir yolculuk yapan Renfield, Londra'daki Carfax Abbey'in, aslında bir vampir olan Kont Drakula'ya satılmasıyla ilgili işlemleri tamamlamak üzere kontun kalesine varır. Korkutucu hipnotik güçlere sahip olan Kont, Renfield'i, uyutup kanını içerek kölelerinden biri haline getirir ve Londra'ya yapacağı deniz yolculuğu boyunca kendisini koruması için görevlendirir. Kont Londra'da, satın aldığı eski katedralin yan tarafındaki akıl hastanesinde yaşamakta olan Lucy Weston'ı da, kanını içerek vampire dönüştürür. Ardından akıl hastanesinin yöneticisi olan Dr. Jack Seward'ın kızı Mina Seward ile ilgilenmeye başlar. Dr. Seward kızının gittikçe bozulan sağlık durumunu araştırması için Dr. Abraham Van Helsing'i çağırır. Drakula'nın aslında bir vampir olduğunu anlayan Van Helsing, Mina'nın nişanlısı John Harker ile Dr. Seward'a durumu açıklar ve Mina'nın da bir yaşayan ölüye dönüşmemesi için, Harker ile birlikte Drakula'yı kalbine kazık çakarak öldürür.

Yapım

Bram Stoker'ın filmi daha önce 1922'de izinsiz olarak, dışavurumcu Alman yönetmen F.W. Murnau tarafından Nosferatu adıyla sinemaya uyarlanmıştı. Universal'in kurucusu Carl Laemmle'nin oğlu olan hevesli Hollywood yapımcısı Carl Laemmle, Jr da romanın getirmesi muhtemel gişe başarısının farkındaydı. Alman yapımı filmin aksine, bu yapım her türlü izin alınarak çekilecekti. Çünkü Nosferatu, Stoker'ın dul eşinin gazabına uğramıştı ve kadın bu filmin tüm kopyalarını ortadan kaldırmaya çalışmıştı. Film, Hunchback of Notre Dame ve The Phantom of the Opera gibi büyük bütçeli filmlerle rekabet edebilmek amacını da taşıyordu. Bu yüzden Laemmle, o filmlerin yıldızı olan Lon Chaney'nin, Metro-Goldwyn-Mayer'daki anlaşmasının sürmesine rağmen, bu filmde de başrolde olmasını istiyordu. Filmin yönetmeni olarak, Chaney'nin yine bir vampiri canlandırdığı, artık kayıp bir sessiz film olan London After Midnight'ı (1927) da yönetmiş olan Tod Browning seçildi. Ancak bir dizi olay Laemmle'nin ilk planlarını bozdu. Önce, 1928'den beri gırtlak kanseri hastası olan Chaney vefat etti. Ardından, stüdyonun finansal sıkıntısı 1929'daki Büyük Bunalım ile birleşince, filmin bütçesi büyük oranda düşürüldü. Bu yüzden, Stoker'ın romanındaki öykü akışınının filmde yakından takip edilmesini sağlayacak pek çok büyük sahneden vazgeçildi.

Broadway'de büyük başarı kazanmış, dolayısıyla denenmiş ve onaylanmış olan Deane/Balderston uyarlamasının, filmin temelini oluşturmasına karar verildi ve böylece yapım süreci hızlandı. Yine de, Kont Drakula rolünü kimin oynayacağı konusu henüz çözümlenememişti. Çeşitli tartışmalardan sonra rol, Macar oyuncu Béla Lugosi'ye verildi. Laemmle ilk başta, sahne performansı hakkındaki olumlu görüşlere rağmen Lugosi ile kesinlikle ilgilenmediğini açıklamıştı ve Ian Keith gibi başka bir aktörün filmde yer alması için çalışıyordu. Stüdyonun bu görüşlerine rağmen yoğun bir lobi çalışması yapan Lugosi sonunda rolü kazandı. Bunda, filmde yer alan diğer oyunculara kıyasla oldukça düşük bir ücrete razı olması da etkili oldu.

Lugosi'nin canlandırdığı Drakula'nın ürkütücü konuşma tarzının sebebi olarak, aktörün İngilizce bilmemesi ve repliklerini fonetik olarak ezberlemiş olması öne sürüldü. Ancak bu çok da doğru değildi. Lugosi 1919'da ABD'de ilk defa sahneye çıktığında, gerçekten de İngilizce bilmiyordu ve o oyundaki sözlerini fonetik olarak ezberlemişti. Ancak filmin çekildiği zamana kadar İngilizce öğrenmişti ve bu dili konuşabileceği en iyi şekilde konuşmaktaydı. Lugosi'nin filmde kullanıdığı konuşma tarzı, daha sonra Drakula'yı canlandıran pek çok aktör tarafından genelde abartılı veya komik şekilde taklit edildi.

Birçok eleştirmenin görüşüne göre Lugosi'nin performansı, Drakula rolünün temel özelliklerini tanımladı. Lugosi'nin perdede güçlü bir varlığı ve otoritesi vardı. Yavaş ve planlı hareket edişi ile konuşma şekli, Drakula'ya yürüyen ve konuşan bir ceset görüntüsü veriyordu ki bu, 1930'ların izleyicisi için oldukça korkutucuydu. Drakula'nın, konuşmadığı sahnelerde bile, özellikle Lugosi'nin yüzüne yapılan yakın çekimlerde de seyirciyi irkilten bir görünümü vardı. Başarıyla canlandırdığı bu rol Lugosi için hem bir lütuf, hem de bir lanet oldu. Sahnede oldukça farklı rollerle başarı kazanmış olan oyuncu, Drakula rolü sonrasında hep birbirine benzer korku filmi karakterlerini canlandırmak zorunda kaldı.

Pek çok görüşe göre filmin çekim çalışmaları oldukça düzensizdi^[1] ve genelde çok titiz çalışan Tod Browning çekimlerin çoğunu ünlü görüntü yönetmeni Karl Freund'a bırakıp seti terk ediyordu. Dahası, umutsuz durumdaki Browning, senaryoda gereksiz olduğunu düşündüğü bölümlere ait sayfaları yırtıp atmaya başlamıştı ve bu durum senaryoyu küçümsediğini düşündürüyordu. Yine de Browning'in bu tavrının sebebi muhtemelen, konuya ve senaryoya olan tepkisi değil, filmde birlikte çalışmak istediği arkadaşı Lon Chaney'yi kaybetmiş olmanın verdiği üzüntüydü.

Filmin 1931'de Sevgililer Günü'nde gösterime girdikten sonra, gazetelerde bazı izleyicilerin beyazperdede gördükleriyle şoka girip bayıldıklarına ilişkin haberler çıktı. Stüdyonun gizlice ayarladığı bu haberlerle gelen popülerlik, daha fazla seyircinin filme gelmesini sağladı. Aslında stüdyo Drakula filminin yapımını üstlenerek bir nevi kumar oynamıştı. Filmin edebi temeli sağlam olsa da, Amerikan izleyicisi, tamamı doğaüstü korku unsurlarından oluşan bir film ile ilk defa karşılaşıyordu. Daha önce The Cat and the Canary gibi filmlerde de çeşitli korkutucu karakterler kullanılmıştı. Ancak bu filmde ilk defa, doğaüstü korku unsuruna baskın gelen bir komedi unsuru ya da gizli bir son yoktu.

Yine de film çok büyük bir gişe başarısı kazandı ve aynı yıl içinde bir de Frankenstein filmini gösterime sokan Universal, daha da büyük takdir topladı. Böylece Universal, erken dönem korku sinemasının önderi oldu ve bu dönemin önemli filmleri olan The Mummy, The Invisible Man, Bride of Frankenstein ve The Wolf Man gibi yapımları gerçekleştirdi.

Filmin bazı sahneleri, gösterime giren versiyonunda yer almamıştı. Bunların en ünlüsü, sadece ilk gösterimden sonra bir defa gösterilen epilog sahnesiydi. Bu sahnede, tıpkı Frankenstein'ın prolog sahnesinde olduğu gibi, Universal'in sürekli oyuncularından biri olan Edward Van Sloan yer alıyordu ve izleyicilere az önce seyrettiklerinin bir öykü olduğunu, kabus görmelerine sebebiyet vermeyeceğini söylüyordu. Seyircileri bu şekilde yatıştıran Van Sloan, yine de sözlerini "Ama vampirler gerçekten vardır!" sözleriyle bitiriyordu.^[2]

Drakula filmi artık döneminin ve türünün klasikleri arasında sayılmaktadır. Film 2000'de ABD Ulusal Film Koruma Kurulu tarafından, "kültürel, tarihi ya da estetik açıdan kayda değer" olduğu gerekçesiyle, Ulusal Film Arşivi'ne (National Film Registry) alındı.

Sinematik işlemler

Filmin çekiminde 35 mm film kullanıldı. Sinematik işlemler ise Spherical film formatında yapıldı.

Devam filmleri

Filmin gösterime girmesinden beş yıl sonra Universal, filmin doğrudan devamı şeklinde çekilmiş olan Drakula'nın Kızı'nı dağıtıma soktu. Bu film tam olarak ilk filmin bittiği yerden başlıyordu. İkinci bir devam filmi olan Drakula'nın Oğlu 1943'te çekildi ve başrolünde Lon Chaney, Jr. yer aldı. 1931 tarihli filmde açıkça öldürülmüş olmasına rağmen Kont Drakula, Universal'in 1940'ların ortalarında çekilen üç filminde daha hayata döndü: 1944'te Frankenştayn'ın Evi, 1945'te Drakula'nın Evi ve 1948'des İki Açıkgöz Frankenştayn'a Karşı.

Lugosi 1930'larda ve 40'larda iki farklı filmde daha vampir rolünde oynamıştı. Bunlardan biri, Tod Browning'in daha önce yönetmiş olduğu kayıp bir film olan London After Midnight'ın aynı yönetmen tarafından 1935'te yeniden çekilen versiyonu olan Mark of the Vampire'dı. Lugosi bu vampir rollerinden sonra Kont Drakula rolünü, beyaz perdede ikinci ve son defa Abbott and Costello Meet Frankenstein'da oynadı.

Philip Glass'ın 1998'de bestelediği film müziği

1930-31 yıllarında filmin yapımı sırasında, filmlere müzik ekleme olanaklarının sınırlı olması sebebiyle, özel bir müzik bestelenmedi. Filmin jeneriğinde kullanılan, Kuğu Gölü'nden bir parça dışında filmde müzik yoktu. 1998'de besteci Philip Glass, bir film müziği bestelemesi için görevlendirildi. Bestelenen müzik Michael Riesman'ın yönettiği Kronos Quartet tarafından seslendirildi.

Proje hakkında Glass şunları söyledi.

"Bu, klasik olarak değerlendirilen bir film. Müziğin izleyiciye 19. yüzyılı hisssettirmesi gerektiğini düşündüm - bu etkiyi yaratabilmek için bir yaylı dörtlüsünü etkin şekilde kullanabileceğime karar verdim. Filmin korku filmi olmasının, müzik üzerinde belirgin etki bırakmamasını sağlamaya çalıştım. Böylece, Kronos Quartet ile birlikte, filmin duygusal katmanlarına derinlik katabildik.

Film yeni bestelenen müzikle birlikte, 1999 yılında Universal Studios Home Video tarafından VHS formatında dağıtıma sokuldu. Daha sonraki DVD sürümlerine, izleyicinin filmi müziksiz veya müzikli olarak izlemesine imkân veren seçenekler eklendi.

İspanyolca versiyonu

Sesli filmlerin ilk zamanlarında, Hollywood stüdyoları, aynı seti ve kostümleri kullanarak, çektikleri filme paralel olarak bir de İspanyolca versiyonunu çekmeyi tercih ediyordu. Bu İspanyolca versiyonların büyük bölümü günümüze ulaşmamıştır. Ancak Drakula'nın İspanyolca versiyonu istisnai olarak varlığını sürdürmektedir.

İspanyolca versiyon, asıl filmin 1999 tarihli Classic Monster Collection DVD, 2004 tarihli Legacy Collection DVD ve 2006 tarihli 75th Anniversary Edition DVD setlerinde ek özellik olarak sunulmuştur.

Notlar

1. Jonathan Harker rolündeki David Manners, yazar ve korku filmi tarihçisi David J. Skal ile yaptığı bir söyleşide, filmin çekilmesi sırasındaki kaotik durumdan çok kötü etkilendiği için, ömrünün geri kalan 67 senesi boyunca filmi asla izlemediğini söyledi.
2. Filmin DVD sürümünde yer alan The Road to Dracula belgeseli (1999, yön. David J. Skal)

Ayrıca bakınız

• Popüler kültürde Drakula
• Drakula (film, 1979) - Deane ve Balderston'ın tiyatro oyununa dayanan bir başka film uyarlaması
• Béla Lugosi filmografisi

Dış bağlantılar

• EOFFTV - Universal'in Dracula serisi
• IMDb'de Dracula (English)
• IMDb'de Drácula (Spanish)
• 1998 tarihli film müziği - Philip Glass