Dramyin
Dranyen olarak da bilinen dramyin (Dzongka: dramnyen) geleneksel bir Himalaya halk müziği ududur. Yedi telli olan çalgı, Drukpa Budist kültürünün tamamlayıcısı olarak görülmekte ve Bhutan,Tibet, Sikkim ve Batı Bengal kaynaklı şarkıları çalmak için kullanılmaktadır. Vajrayana Budizmi ve Tibet Budizmi'nin dini bayramlarında sıkça kullanılan dramyin, parmakla tıngırdatarak çalınır.[1]
Yapısı
Dramyin, uzun saplı ve müzsüz bir çalgıdır.[1] Genellikle tek parça odundan yapılır ve uzunluğu 60 ila 120 cm arasında değişir. Dramyin, çağdaş gitarın tersine gül biçiminde ses delikleri barındırır.
Dramyinin yedi telinden (thag) altısı burguluğa bağlıdır. Geri kalan tel ise (genellikle soldan üçüncü tel) sap üzerinde bulunur. Önceleri hayvan midesinden yapılan teller günümüzde naylon benzeri sentetik maddelerden üretilmektedir. Teller, iki çift ve bir üçlü diziden oluşmaktadır. Bunlar, burgulukta birleştiklerinde üç çift dizi oluştururlar.[1]
Geleneksel dramyinlerde telleri desteklemek amacıyla bir geçiş bölümü bulunmaktadır. Seselim; çağdaş dramyinde kalın hayvan derisinden, geleneksel dramyinde farklı tel türlerinden sağlanmaktadır.
Kimi dramyinler, mızrapla birlikte teslim edilmektedir. Eskiden kemikten yapılan mızrapların yapımında bugün plastik ve tahta kullanılmaktadır.[1]
Biçimi
Gösterişli biçimde boyanan ya da üzerine dini simgeler işlenen dramyinin burguluğu bir su canavarı türü olan chusingi simgeleyen "C" biçiminde oyulmaktadır. Çalgıya daha korkutucu bir görünüm vermek amacıyla chusingin burnuna püsküller de asılabilmektedir.[1]
Nasıl çalınır?
Dramyinin üçlü dizisi, orta bölümde yer alan tellerin bir oktav üstüne akort edilen sol teli içerir. Diğer iki dizi ise genellikle farklı bir oktava uyarlanır. Bu diziler, dramyin çalınırken birlikte tutulmaktadır. Notaların eşzamanlı çalınmıyor oluşu ezgisel bir müziğin ortaya çıkmasını sağlar. Dramyin, tempo tutma amacıyla ritmik biçimde de çalınabilmektedir.[1]
Dramyinde sık kullanılan akortlardan biri g G c' c c f f'dir.[1]
Bir diziyi tıngırdatmanın öntanımlı yolu yukarı ve aşağı devinimlerdir. Dizinin bir teli aşağı doğru sürülürken diğer tel ters yöne itilir. Aşağı devinim genellikle daha yüksek ses çıkarmaktadır.[1]
Himalaya Budist kültüründeki yeri
Dramyin, Bhutan filmi Yolcular ve Büyücüler'de anlatılan öykülere eşlik etmek amacıyla kullanılmaktadır.
Dramyin, Drukpa keşişleri tarafından Dramyin Choeshay adlı dini şarkıda sergilenen bir kağan dansı türü olan Dramyin Cham'de de sıklıkla kullanılmaktadır. Bu dans, Tibet'te yasaklanmış olup Bhutan'da dört yüzyıldır kutlanmakta olan dini bayramlarda (tsechu) sergilenmektedir. Kağan dansındaki bu ses, dramyinin Bhutan dini müziğinde kullanılan birkaç telli çalgıdan biri olmasından ötürü kolaylıkla ayırt edilebilir. Dramyini çalan müzisyen, dansı yönetmekle yükümlüdür ancak dramyin, yerini zaman zaman zil gibi vurmalı çalgılara bırakmaktadır.[1]
Mitolojide dramyin
Dramyin genellikle dünyasal bir çalgı olarak kabul edilmektedir. Bu çalgının Dramyin Cham ve Dramyin Choeshay'deki kullanımı ise dramyinin manastır içinde bulunmasına izin verildiği ender örneklerdendir. Öte yandan dramyin, thongdreller (Tibetçe: thanka) üzerine işlenmekte ve Tanrı'ya sunulmaktadır. Doğu yakasının koruyucu kralı (Sharchop Gyalpo), Hint mitolojisinde Dhritarashtra olarak anılmakta ve dini ikonografide dramyinle ilişkilendirilmektedir.[1]
Dramyinin ezgisel sesinin şeytanların ilgisini çektiğine inanılmakta ve bu şeytanları kovma görevi, burguluk üzerine işlenen chusinge atfedilmektedir. Çalgı, Dramyin Cham'de bir koruyucu tanrı ile de ilişkilendirilmektedir.[1]
Popüler kültürde dramyin
Bhutan'da yükselişteki bir popüler müzik türü olan rigsar, dramyini sıklıkla kullanmaktadır. Ne var ki, geleneksel dramyin yerine Bhutanlı müzisyen Sonam Dorji tarafından geliştirilen rigsar dramyini yeğlenmektedir. Rigsar dramyini; 15 tel, iki geçiş bölümü ve ek akort anahtarları barındırmaktadır.[2]