Esat Adil Müstecaplıoğlu
Esat Adil Müstecaplıoğlu (1904, Balya, Balıkesir - 1958, İstanbul), hukukçu ve siyasetçi, çok partili yaşama geçtikten sonra kurulan ilk sol parti olan Türkiye Sosyalist Partisi’nin kurucusu.
Kurtuluş savaşında Balıkesir Lisesi'nde öğrenciyken Vasıf Çınar’ın çıkarmakta olduğu "İzmir’e Doğru" gazetesinde yazılar yazdı. Kurtuluştan sonra yükseköğrenimini Ankara Hukuk Mektebi'nde tamamladı, doktorasını Belçika’da yaptı. Yurda dönüşünde Balıkesir’e yerleşip "Savaş" adlı günlük gazeteyi yayımladı. Halkevi Başkanlığı yaptı. Adalet Bakanlığı'nda görev alarak Yargıtay başsavcı yardımcılığı, Türkiye’nin ilk açık cezaevi olan İmralı Cezaevi kuruculuğu ve müdürlüğü (1942),[1] cezaevleri müfettişliği görevlerinde bulundu.
"Tan" gazetesine "Adiloğlu" takma adıyla yazdığı yazılarda sosyalizmi savundu. Bu yazıları yüzünden görevine son verileceğini anlayınca, istifa ederek devlet memurluğundan ayrıldı ve İstanbul’da avukatlığa başladı (1944). "Yeni Dünya", "Görüşler" adlı gazete ve dergilerde yazılar yazdı.
Türkiye’de çok partili yaşama geçtikten sonra kurulan ilk sol parti olan Türkiye Sosyalist Partisi’ni (TSP) kurdu (1946). Ancak parti, kuruluşundan dört ay sonra İstanbul Sıkıyönetim Komutanlığı tarafından "komünizm propagandası yaptığı" gerekçesiyle faaliyetten alıkonuldu, Esat Adil tutuklandı (1946). Uzun süren yargılanma sonucunda parti ve yöneticiler aklandı.(1950)
Esat Adil genel başkan olarak, partisinin hükmi şahsiyet kazandığını belirterek aynı program ve tüzükle çalışma izni istedi ve aldı (1950). Genel merkezi İstanbul’da olan ve şubeleri bulunmayan TSP, 1951 ara seçimlerine katıldı ancak başarılı olamadı. Parti 1952’de tekrar kapatılınca yeniden tutuklanan Esat Adil bir kez daha yargılandı ve aklandı. Partisinin ikinci kez kapatılmasından sonra siyasal faaliyetlerden uzak durdu. 1958 yılında hayatını kaybetti.
Günlük "Gerçek" gazetesi (1946) ile haftalık "Gün" dergisini (1950) çıkaran, sosyalizm üzerine yazılmış kitapları ve çevirileri olan Esat Adil hakkında Emin Karaca'nın yazdığı "Unutulmuş Sosyalist: Esat Adil" adlı bir kitap da vardır.
Kaynakça
- ↑ Söylemez, Haşim (16 Haziran 2008). "İmralı'da mahkûmlara gerilla eğitimi verilmiş" (Türkçe). Aksiyon. 19 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20151219210844/http://www.aksiyon.com.tr/dosyalar/imralida-mahk-mlara-gerilla-egitimi-verilmis_523618. Erişim tarihi: 15 Aralık 2015.