Etkin galaksi çekirdeği

Eliptik bir "radyo galaksi" olan M87'den yayılan parçacık akışı.

Gözlemleyebildiğimiz gök adaların bir kısmı “etkin” olarak sınıflandırılır. Gök adadan çıkan toplam enerjinin önemli bir kısmı yıldızlar, toz ve yıldızlararası ortamdan değil, bir başka kaynaktan yayılmaktadır. Etkin gök ada çekirdeği için standart örnek, çekirdek bölgesindeki bir dev karadeliğin (SMBH) çevresinde oluşan bir “yığılım diski”ne^{[not 1]} dayanır. Bir etkin gök ada çekirdeğinin ışınımı maddenin diskten hareketle kara deliğe doğru düşmesi sırasındaki “kütle çekimsel enerji”den ^{[not 2]} kaynaklanır.^[1] Bu tür kozmik cisimlerin % 10’unda, yarıçapları bakımından birbirine zıt bir enerji akışı çifti, çekirdekten ışık hızına yakın hızlarda parçacıklar fırlatır. Bu akışları üreten mekanizma, yani bu akışların işleyişi henüz anlaşılamamıştır.^[2]

X ışınları şeklinde yüksek enerji ışınımları yayan etkin gök adalar ışıklılıklarına bağlı olarak "Seyfert gök adaları" ya da kuasarlar olarak sınıflanırlar. Kuasarlara benzeyen bir başka etkin gök ada türü de blazar’lardır.^{[not 3]} Bunların Dünya’ya doğru yönelmiş bir “rölativistik akış”ı^{[not 4]} oldukları gözlemlenmiştir. “Radyo gök ada” denilen etkin gök adalar ise bu rölativistik akışlarından radyo frekansları yayılan gök adalardır. Muhtemelen, bir gök ada çekirdeği türü olan ve LINER (low-ionization nuclear emission-line regions) kısa adıyla tanınan çekirdekler de etkin çekirdeklerdir. LINER tipindeki gök adaların yaydıklarında düşük ölçüde iyonize öğeler baskındır. Bize yakın gök adaların yaklaşık üçte biri LINER çekirdek türüne sahip gök adalar olarak sınıflanırlar.^[3][4][5]

Ayrıca bakınız

• Göreceli akış
• Kuasar
• M-sigma bağıntısı
• Radyo gök adaları
• Süperbüyük karadelik

Kaynaklar

Kaynakça

1. Keel, William C. (2000). "Introducing Active Galactic Nuclei". The University of Alabama. Retrieved on 2006-12-06.
2. Lochner, J.; Gibb, M.. "A Monster in the Middle". NASA. Retrieved on 2006-12-20.
3. Keel, William C. (2000). "Introducing Active Galactic Nuclei". The University of Alabama.Retrieved on 2006-12-06.
4. Heckman, T. M. (1980). "An optical and radio survey of the nuclei of bright galaxies — Activity in normal galactic nuclei". Astronomy and Astrophysics 87: 152–164. Retrieved on 2008-11-01.
5. Ho, L. C.; Filippenko, A. V.; Sargent, W. L. W. (1997). "A Search for "Dwarf" Seyfert Nuclei. V. Demographics of Nuclear Activity in Nearby Galaxies". Astrophysical Journal 487: 568–578. doi:10.1086/304638.

Notlar

1. Accretion disc
2. Gravitational energy
3. Kuasarlara benzeyen ve gök adamızdan genellikle uzakta bulunan blazarlar etkin çekirdekli, merkezinde dev bir kara deliğin bulunduğu varsayılan, yoğun (çok sıkışık) ve çok değişken enerji miktarlarıyla kendilerni gösteren gök adalardır. Temel karakteristikleri aydınlatma güçlerinin günden güne (bir günde) 100 misli artabilmeleri ve azalabilmeleridir. Blazar
4. Relativistic jet