Félix Houphouët-Boigny

Félix Houphouët-Boigny
Fildişi Sahili Devlet Başkanı
Görev süresi 3 Kasım 1960 - 7 Aralık 1993
Yerine geldiği	Makam oluşturuldu
Yerine gelen	Henri Konan Bédié
Fildişi Sahili Başbakanı
Görev süresi 7 Ağustos 1960 - 27 Kasım 1960
Yerine geldiği	Makam oluşturuldu
Yerine gelen	Makam kaldırıldı
Kişisel bilgiler
Doğum	18 Ekim 1905 Yamoussoukro, Fildişi Sahili, Fransız Batı Afrikası
Ölüm	7 Aralık 1993 (88 yaşında) Yamoussoukro, Fildişi Sahili
Partisi	Fildişi Sahili Demokrat Partisi
Eşi	Marie-Thérèse Houphouët-Boigny

Félix Houphouët-Boigny (d. 18 Ekim 1905, Yamoussoukro, Fildişi Sahili, Fransız Batı Afrikası - ö. 7 Aralık 1993, Yamoussoukro, Fildişi Sahili), Fildişi Sahili'nin ilk devlet başkanı. Ülkesinin bağımsızlığını kazandığı 1960'tan ölene değin bu görevi sürdürmüş ve Fransa özelinde Batı'yla yakın işbirliği politikası izlemiştir. Houphouët-Boigny döneminde Fildişi Sahili olağanüstü bir ekonomik gelişme sağlamış ve Batı Afrika bölgesinin ekonomik merkezi ve itici gücü haline gelmiştir.^[1]

Yaşamı

Kabile reisleri yetiştirmiş bir ailenin oğluydu. O dönemde Fransız sömürgelerinde yaşayan Afrikalıların tıp alanında öğrenim görebilecekleri en ileri öğrenim kurumu olan sağlık okullarından birini bitirerek, sağlık memuru oldu. Aynı zamanda varlıklı bir çiftçi olan Houphouët-Boigny, bir yandan çeşitli sağlık kuruluşlarında çalışırken, bir yandan da topraklarını işlemeyi sürdürdü.

1940'ta kanton şefliğine getirildi. 1944'te, bölgede yaşayan Avrupalılara karşı Afrikalı çiftçilerin çıkarlarını korumayı amaçlayan Afrika Tarım Sendikası'nın kurucuları arasında yer alarak siyasete atıldı. 1945'te yapılan ilk genel seçimlerde Fildişi Sahili temsilcisi olarak Fransız Temsilciler Meclisi'ne girdi ve ertesi yıl yeniden seçilmeyi başardı. Aynı yıl Fransız Komünist Partisi'yle örgütsel bağları olan Fildişi Sahili Demokrat Partisi'ni (PDCI) kurdu. Ayrıca, bu partinin de üyesi olduğu, Fransız Batı Afrikası üyelerinin siyasi partisi durumundaki Afrika Demokratik Birliği'nin (RDA) başkanlığını yaptı.

1940'ların sonlarına doğru, özellikle de Fransa'da Komünist Parti'nin muhalefete geçmesiyle, Fransız yönetimi sömürgeler üzerindeki baskısını artırınca partisinin Fransız Komünist Partisi'yle bağlarını kopararak Fransız hükümetiyle işbirliği yapma kararı aldı. Birbirini izleyen genel seçimlerde sürekli olarak partisinin gücünü artırdı ve örgütünü genişletti. Fransa'da Ulusal Meclis üyeliğinin yanı sıra 1956 ile 1959 arasında çeşitli hükümetlerde bakanlık yapan Houphouët-Boigny, aynı dönemde ülkesinde meclis başkanlığı ve Abidjan belediye başkanlığı görevlerini yürüttü.

Bağımsız devletlerden oluşacak bir Batı Afrika federasyonu kurulması konusu gündeme geldiğinde, bu tür bir federasyonun zengin Fildişi Sahili'ni yoksul komşularına mali destek sağlamak zorunda bırakacağını düşünerek, bu öneriye şiddetle karşı çıktı. Fransa devlet başkanı Charles de Gaulle 1958'de Fransa'nın denizaşırı topraklarının yeni kurulacak federal topluluğa katılmaları ya da tam bağımsızlıklarını kazanmaları konusunda bir halkoylaması yapılması kararı aldığında ülkesinin Fransız Uluslar Topluluğu içinde özerk bir devlet olması için başarılı bir kampanya yürüttü.

1959'da Fildişi Sahili'nın başbakanı, 1960'ta bağımsızlığın ilan edilmesinden sonra da devlet başkanı oldu. 1960'tan itibaren her beş yıllık dönemin sonunda düzenli olarak yeniden bu göreve getirildi. 1963-64 bunalımından sonra "Fildişi Sahili'ne özgü diyalog"u uygulayan Houphouët-Boigny, tek parti yönetimi sırasında hükümete karşı sürdürülen muhalefeti tümüyle yatıştıramadıysa da, muhaliflerinin bir bölümünü önemli yönetim görevlerine getirerek kendi saflarına çekmeyi ve yönetim karşıtı örgütleri denetim altına almayı başardı. Zaman zaman görülen şiddet olayları ve birkaç darbe girişimine karşın, ölümüne değin yönetimi elinde tutmayı başardı. Ayrıca, çok sayıda Fransızı üst düzey görevlerde tutmayı ve Fransa ile ekonomik alanda işbirliği yapmayı sürdürdü.

Dış politikada Antant Konseyi'nin, Brazzaville (1960) ve Monrovia (1961) gruplarının kurulmasında önemli bir rol oynadı. Houphouët-Boigny Fildişi Sahili'nin bölgesel bir güç durumuna getirme isteğini gerçekleştirdi ve uluslararası ölçekte Batı yanlısı bir siyaset izledi. Ancak Togo, Burkina Faso ve Gana arasında arabuluculuk yaptıysa da başarı sağlayamadı (Ocak 1987).

Fildişi Sahili Demokrat Partisi ve Afrika Demokratik Birliği'nin 1980'deki 7. Kongresi Houphouët-Boigny'nin 1979'da ilan ettiği siyasal demokratikleşme sürecini onayladı ve halefinin adını belirtmemekle birlikte veraset koşullarını değiştirdi. 1980'lerin başındaki ekonomik sorunlar ve Houphouët-Boigny'nin bir ardıl belirleyememesinden kaynaklanan siyasi istikrarsızlık 1982'de bir dizi gösteriye neden oldu. 1985'te altıncı kez devlet başkanı seçildi. 1990'da muhalefet partilerine yasallık tanımak zorunda kaldı. Aynı yıl yapılan devlet başkanlığı seçimlerinde gene Houphouët-Boigny kazandı. Kasım 1990'da yapılan ilk çok partili Ulusal Meclis seçimlerinde de en çok oyu iktidardaki PDCI aldı.^[2]

1983 yılında başkenti Abidjan'dan doğum yeri olan Yamoussoukro'ya taşınması, devlet bütçesine büyük maliyetler yükledi. Bir üniversite ve uluslararası havalimanına ek olarak, Roma’daki Aziz Petrus Bazilikasından esinlenilerek inşa edilen ve halen dünyanın en büyüğü olan bazilika ülke ekonomisinin çökmesine neden oldu.^[3][4]

Bu dönemde siyasi, sosyal ve ekonomik krizler Houphouët-Boigny'nin ardılı sorunuyla birleşti. Houphouët-Boigny resmi ardılının kim olacağını açıklamayı geciktirebildiği kadar geciktirdi. 1990'dan itibaren sağlığının giderek bozulması ve tedavi için Fransa'ya gitmesi nedeniyle, ülkenin yönetimi Başbakan Alassane Ouattara'nın elinde oldu. Bu dönemde başlayan iktidar mücadelesi Houphouët-Boigny'nin ardılı olarak Ouattara yerine Ulusal Meclis Başkanı Henri Konan Bédié'yi tercih etmesiyle sona erdi. Prostat kanseri hastası olan ve hastalığı giderek ağırlaşan Houphouët-Boigny Aralık 1993'te kendi topraklarında ölmek için Fransa'dan ülkesine döndü. 7 Aralık 1993 tarihinde ülkesinde yaşamını kaybetti. Öldüğü zaman Fidel Castro ve Kim İl-sung'dan sonra Üçüncü Dünya'nın en uzun süre iktidarda kalmış üçüncü lideriydi.

Félix Houphouët-Boigny’nin 1993 yılında ölümünden sonra ülkenin duyarlı etnik dengeleri korunamamış ve toplumsal gerginliğin arttığı 1999 Aralık ayında askerler yönetime el koymuşlardır.

UNESCO 1989'dan itibaren "Felix Houphouet-Boigny Barış Ödülü"nü vermektedir.

Kaynakça

1. Fildişi Sahili'nin Siyasi Görünümü, Türkiye Cumhuriyeti Dışişleri Bakanlığı
2. Encyclopædia Britannica Fifteenth Edition
3. "The biggest, longest, tallest...". The Guardian. 17 July 2004. http://arts.guardian.co.uk/features/story/0,11710,1240318,00.html. Erişim tarihi: 22 July 2008. 
4. Massaquoi, Hans J. (December 1990). "An African's gift to the Vatican: the world's largest church — Felix Houphouet-Boigny, Basilica of Our Lady of Peace". Ebony. http://findarticles.com/p/articles/mi_m1077/is_n2_v46/ai_9177142. Erişim tarihi: 24 July 2008. 

Siyasi görevi
Önce gelen: Makam oluşturuldu	Fildişi Sahili Devlet Başkanı 3 Kasım 1960 - 7 Aralık 1993	Sonra gelen: Henri Konan Bédié
Önce gelen: Makam oluşturuldu	Fildişi Sahili Başbakanı 7 Ağustos 1960 - 27 Kasım 1960	Sonra gelen: Makam kaldırıldı