Gökdere, Tortum
| Gökdere | |
| — Mahalle — | |
 |
|
| Ülke |  Türkiye |
|---|---|
| İl | Erzurum |
| İlçe | Tortum |
| Coğrafi bölge | Karadeniz Bölgesi |
| Nüfus (2000) | |
| - Toplam | 251 |
| Zaman dilimi | UDAZD (+3) |
| İl alan kodu | 0442 |
| İl plaka kodu | |
| Posta kodu | 25430 |
| İnternet sitesi: | |
Gökdere, Erzurum ilinin Tortum ilçesine bağlı bir Hemşin Mahallesidir.
Tarihçe
Gökdere mahallesi Aşağı ve Yukarı Gökdere olmak üzere iki mahalleden müteşekkildir.Aşağı gökdere'in bir adı da Kân(-ı)Has'dır. Bunlara ilaveten birinci dünya savaşına sırasında halkı göç edip geri dönmeyenve bugün metrûk olan Kılakom adlı bir başka mahallesi daha vardır.
Yerleşimin oldukça eski yüzyıllara dayandığı sanılmaktadır. Mahallede Hıristiyan mezarlığı (maşatlık) bulunması, bir zamanlar burada Hrıistiyan ahalinin yaşadığına işarettir. Buna karşın, 18. ve 19. yüzyıllarda Tortum'un diğer köylerinde gayri müslim nüfusun fazlalığına nazaran Gökdere mahallesi, ağırlıklı Müslümanlar'dan oluşan nüfusuyla diğer köylerden ayrı bir karakter göstermiştir. Diğer tüm Tortum köylerinin günümüzde de halk arasında yaygın olarak kullanılan Ermenice isimleri mevcutken bu mahallenin bilinen en eski ismi de Gökdere'dir.
93 Harbi diye bilinen Osmanlı-Rus Harbi ve daha sonrasında I. Dünya Savaşı'nda, Rus işgalini yaşamıştır. Köy sınırları içerisinde bulunan ve günümüzde "Fişekli Sırt" diye bilinen yerde I. Dünya Savaşı'ndaki Osmanlı-Rus muhaberelerinden bazıları cereyan etmiştir.
Gökdere mahalleninü diğer Tortum köylerinden ayıran başka bir unsur da yerleşik nüfusun yarısının Karadeniz göçmeni olmasıdır. 19. yüzyılın ortalarında Rize ili İkizdere içesi Sivrikaya (Yukarı Köhser) mahallesinden göç edip köye yerleşen Hemşinliler'den oluşmaktadır.
Kültür
Köy, gelenek ve görenekleri bakımından tipik Karadeniz kültürünü yansıtır.
Gökdere yemekleri karadeniz ve Tortum çevresine has et ve ağartıya dayalı yemeklerdir. Kavurma, kuymak, muhlama, peynir helvası, tatlı helva, lor dolması, kuru fasulye, çarıklı fasulye, patates ve külür yahnisi, patates oturtması, çılbır, çullama, çumur, düğmeç, kavut, şile, ayran yahut yayla çorbası, erişteli yemekler, seron, su böreği, tava ketesi, kaz lokması, kalbur tatlısı, lalanga, hasuta, çiriş pancarı, evelik pancarı, evelik sarması, tutmaç çorbası yaygın yemeklerdir.
Alabalık bol tereyağında kızartılarak yenildiği gibi közlemesi de yapılır. Çaşır ise, salamurası yapılan hudayınabit bir ottur. Kete, çörek, fetir, mısır gugulu da hususî ekmek çeşitleri olarak değerlendirilebilir. Yağlı yufka, ve değişik dürüm çeşitlerini de ilave etmek yerinde olur. Hudayınabit yaban yemişlerinin başında dağ çileği, argun, salor ve az da olsa mor zikredilebilir.
Köy halkı müzik konusunda da geleneklerine bağlı kalmıştır. Tulum, köy halkının vazgeçilmez enstürmanıdır.
Köy halkı geleneklerine bağlı olarak kültürel yapısında herhangi bir değişiklik yoktur ayrıca genel olarak
Türk toplumunda görülen düğün ve şenliklerde düzenlenen orta oyunları ile kültürel yapıda bir estetiklik görmemiz mümkündür yöresel folklori ve müziğin zaman içerisinde yozlaşmasına da izin vermemiş aksine yüzyıllardır bozulmadan günümüze kadar gelmesini görebiliriz.
Coğrafya
Erzurum iline 96, Tortum ilçesine 44 km uzaklıktadır.
Gökdere, İspir, Ovacık sınırında Mescit Dağı ile Naldöken tepesi arasında Gökdere suyunun aktığı vadi içerisinde yer alır. Gökdere mahallesi Tortum tarafından Yazyurdu (Akcirik) ve Kaleboynu (Çanés) köyleri ile İspir tarafında Yağlı, Ovacık tarafında ise Ahırcık (Ahurcuk) ile sınırdaştır. Katıklı (Ödük), Kaleboynu (Çanes), Cihanlı (Maysor) ve Şenyurt (Kiskha) yaylaları ile çevrilidir.
Gökedere'nin her iki mahallesi de vadinin güney tarafında, Gökdere Suyu'nun kenarında yer alır. Vadinin kuzey tarafı yani Kılakom ve Aşağı Gökdere'in karşısı, Yukarı Gökdere'ye kadar kayın ve çam ormanı ile kaplıdır. Yukarı Gökdere'den itibaren Gökdere vadisinin tabanı genişler. Vadinin ortasından akan Gökdere Suyu'nun her iki tarafı da çayırlar ve yer yer tarlalarla kaplıdır. Gökdere Suyu büyük bir sudur. Debisi baharda karların erimesiyle yükselir. Geçit vermez. Büyükbaş hayvanlar için hatta yetişkin insanlar için bile tehlike arz eder. Zaman zaman insan ve hayvanlar suya kapılıp boğuldukları için "Kanlı su" diye de anılır. Akarsuda kızıl benekli alabalık yaşar. Son otuz senede aşırı avlanma yüzünden alabalık soyu neredeyse kuruma raddesine ulaşmıştır. Dağlardaki krater göllerinde ise çil benekli alabalık yaşar.
Akarsu boyunda su samuru da vardır. Dağlarında kurt ve tilki bulunur. Tilki ve kurtlar kışın köye kadar gelir, köpekleri boğarlar. 1980'li yıllarda bir vaşak avlandığı hatıralardadır. Meşelikte ayı ve sansar da vardır. Av hayvanlarından tavşan bulunursa da keklikler gibi sayıları çok azalmıştır. Asrın başlarında Gökdere dağlarında yaban keçilerinin, geyiklerin yaşadığı hatta avlandığı bir vakıadır. Ama bugün ne geyik ne de dağ keçisi kalmıştır. Yalnız yüksek kısımlarda, Mayıs, Haziran aylarında "toy kuşları" bir süre görülmektedir.
İklim
Mahallenin iklimi, yüksek kara iklimi özelliği taşır. Kışlar soğuk ve karlı yazlar ılık geçer.
Nüfus
Gökdereliler bugün gökdere dışında Erzurum merkez, Sivas [Suşehri], Ankara, İzmit [Darıca] ve İzmir'de toplu olarak yaşamaktadırlar.
| Yıllara göre mahalle nüfus verileri | |
|---|---|
| 2007 | 276 |
| 2000 | 251 |
| 1997 | 202 |
Ekonomi
Mahallenin ekonomisi tarım ve hayvancılığa dayalıdır.
Altyapı bilgileri
Mahallenin her iki mahallesinde de cami ve ilköğretim okulu vardır. Ancak ilkokul kullanılamamakta, taşımalı eğitimden yararlanılmaktadır. Mahallede içme suyu şebekesi mevcut olmasına karşılık henüz kanalizasyon şebekesi, PTT şubesi ve PTT acentesi, Sağlık ocağı ve sağlık evi yoktur. Mahalleye ulaşımı sağlayan yol asfalt olup mahallede elektrik ve sabit telefon vardır.
Dış bağlantılar
| ||||||