Gabdulhay Ahatov

Gabdulhay Huramoviç Ahatov

G. K. Akhatov'un bir portresi (1951, Kazan, Tataristan, Rusya, SSCB).
Doğum 8 Eylül 1927
Staroye Aymanovo köyü, Menzelinsky kantonu, TÖSSC, Rusya Sovyet Federatif Sosyalist Cumhuriyeti RSFSC, Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği SSCB
Ölüm 25 Kasım 1986 (59 yaşında)
Yarçallı, TÖSSC, Rusya Sovyet Federatif Sosyalist Cumhuriyeti RSFSC, Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği SSCB
Ölüm sebebi Felç (İnme)[1]
İkâmet Kazan, Tataristan (1947-1954); Tobolsk, Tümen Oblastı (1954-1958); Ufa, Başkurtistan Cumhuriyeti (1958-1985); Yarçallı, Tataristan (1985-1986)
Vatandaşlık SSCB
Eğitim Kazan Pedagoji Devlet Enstitüsü (Tatar Beşeri Bilimler ve Eğitim Devlet Üniversitesi)
Meslek Filoloji Profesörü, Türkolog, Dilbilimci
Tanınma nedeni Modern Tatar Diyalektoloji ve İfade Tarzı Araştırma Okulları
Evlilik(ler) Rosa Akhatova, nee Deminova (born July 11, 1929)
Çocuk(lar) Aydar Akhatov
Ödüller





Resmî site akhatov.org
İmza
Profesör Akhatov'un mezun olduğu üniversite - Kazan Eyalet Pedagoji Enstitüsü (şimdi - Kazan (Volga bölgesi) Devlet Üniversitesi)
Prof. Dr. Gabdulkhay Khuramovich Akhatov (1927 - 1986)

Gabdulhay Huramoviç Ahatov (Rusça: Габдулха́й Хура́мович Аха́тов; Tatarca: Габделхәй Хурам улы Əхәтов; Ğabdelxəy Huram ulı Əxətov; 8 Eylül 1927 - 25 Kasım 1986; Rusya, Tataristan Cumhuriyeti) Sovyet Rusyalı Tatar dilbilimci, profesör. İlk doktorasını 1954’te, ikinci doktorasını ise 1965’te Filoloji üzerine yapmıştır.[2]

Biyografi

Akhatov, 1951’de Kazan Eyalet Pedagoji Enstitüsü’nden ve 1954’te lisansüstü okulundan dereceyle mezun oldu. SSCB Bakanlar Konseyi Yüksek Tasdik Komisyonu üyeliğine gelen Akhatov ayrıca, şimdi feshedilmiş olan SSCB’nin birçok üniversitesinde Doktora ve Yükseklisans İhtisas Kurulu Başkanlığı yaptı.[3] Akhatov, aralarında Modern Tatar Diyalektoloji Bilimi Okulu ve Kazan Deyişbilim Okulu’nun da yer aldığı birçok araştırma enstitüsünün kurucusuydu.[4]

Yerli Sibirya nüfusunun diyalektik özelliklerini ve farklılıklarını inceleyen Akhatov, Sibirya Tatarları’nın konuşma dilindeki, Kıpçaklı Sibirya Tatarları’ndan[5] edindiklerini düşündüğü telaffuz farklılığını farkeden ilk bilim insanlarından birisiydi.[6][7] Akhatov , “Batı Sibirya Tatarları’nın Diyalekti” (1963) isimli klasik temel araştırma çalışmasında, Tobol-İrtiş Tatarları’nın Tümen ve Omsk eyaletlerindeki bölgesel yeniden yerleşmeleri hakkında yazmıştır.

Fonetik sisteminin, sözcüksel kompozisyonunun ve gramer yapısının kapsamlı bir entegre analizden sonra, bilim insanları, Sibirya Tatarları’nın dilinin ayrı bir diyalekt olduğu, alt-diyalektlere sahip olmadığı ve varolan en eski Türkî dillerden birisi olduğu kanısına varmışlardır.[7] Akhatov, Türk dilleri incelemelerinde ilk defa, Tatar dili deyimlerinin, teorik olarak tutarlı ve sistematik bir tanımını yapmıştır. Kendisi, yaygın olarak bilinen “Tatar dili Deyişbilim sözlüğü” (1982)’nün yazarıdır.[8]

Profesör Akhatov, 30 yıldan uzun bir süre boyunca Rusya’nın çeşitli üniversitelerinde ve enstitülerinde Tatar Filolojisi Bölüm Başkanlığı yapmıştır. Akhatov ayrıca, dilin genel teorisi üzerine araştırmalarda bulunmuştur. Kendisi, eşleştirilmiş kelimelerin temel belirtileri hakkında kapsamlı bir çalışma yayımlamış,[9] Türkî dillerde çift olumsuzların doğasını araştırmış ve ayrıntılı bir şekilde incelemiş,[10] ayrıca eşleştirme kanununu keşfetmiş ve formüle etmiştir.[11] Akhatov, 40’ın üzerinde doktor ve bilim adayını yetiştirmiş ve yaklaşık 200 adet bilimsel makale yayımlamıştır.

Akhatov gerçek bir poliglot’du. Kendisi iki düzinenin üzerinde dil biliyordu.[12][13] Akhatov’un bir dizi bilimsel çalışması XII. Uluslararası Dilbilimciler Kongresi (Tokyo, 1982)’nde büyük övgüyle karşılanmıştır.[14] Kendisi birden fazla diyalektolojik keşif organize etmiştir ve ayrıca birçok bilimsel çalışmanın, sözlüğün, ders kitabının, diyalektoloji, deyişbilim ve sözcükbilim programlarının ve kullanma kılavuzlarının yaratıcısı ve yazarıdır.

Profesör Akhatov, alanındaki önemli çalışmaları ve verdiği üstün hizmetlerden dolayı, SSCB Yüksek Sovyet Prezidyumu tarafından “For Labour Valour” Madalyası ve “Veteran of Labour” Madalyası ile ödüllendirilmiştir.

Profesör Akhatov’un 20 Haziran 1957 yılı doğumlu olan oğlu Aydar Akhatov, İktisat biliminde ikinci doktoraya sahip, ünlü bir siyaset adamı, ekonomist, çevrebilimci ve avukattır.[15]

Önemli eserleri

Dış bağlantılar

Kaynakça

  1. ↑ http://www.mtss.ru/?page=ahatov (Rusça)
  2. ↑ Tatar Encyclopedia, Vol 1: Makale "Akhatov Gabdulkhay Khuramovich." - "Institute of Tatar encyclopedia", Kazan, 2002, p. 233. (Rusça)
  3. ↑ Professor Gabdulkhay Khuramovich Akhatov: Life and Work - "Tatarovedenie» - MTSS (Rusça)
  4. ↑ "Akhatov Gabdulkhaev Huramovich". Encyclopedia RUSSIAN SCIENTISTS SCIENTISTS OF CIS AND NEAR ABROAD. Russian Academy of Natural Sciences. 27 October 2011. 21 Mart 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20150321033420/http://famous-scientists.ru/12084/. Erişim tarihi: 24 March 2012.
  5. ↑ Gabdulkhay Akhatov. Dialects West Siberian Tatars. Doctoral dissertation. Tashkent, 1965. (Rusça)
  6. ↑ S. Iskhakov, B. Valeev. Problems of revival of the national language of the Siberian Tatars / / Languages, spiritual culture and history of the Turks: tradition and modernity. T. 1. - Kazan, 1992. - p. 41-43 (Rusça)
  7. 1 2 Gabdulkhay Akhatov. Dialect West Siberian Tatars. Ufa, 1963, 195 p. (Rusça)
  8. ↑ Gabdulkhay Akhatov. Phrasebook Tatar language" (monograph). Kazan, 1982. (Rusça)
  9. ↑ Gabdulkhay Akhatov. About the main symptoms of paired words. - J. "The Soviet Finno-Ugric." Talin, 1981, № 2.
  10. ↑ Gabdulkhay Akhatov. About the Nature of a double negative in the Turkic language of Kipchak-Bulgar subgroup." - J. "Soviet Turkology." Baku. 1984, № 3.
  11. ↑ Gabdulkhay Akhatov. About the law of the pairing of words in Turkic languages" / 'Turcologica'. - M., 1987.
  12. ↑ Professor G. Akhatov / Official Website (Rusça)
  13. ↑ Professor G. Akhatov / VIP PERSON (Rusça)
  14. ↑ Proceedings of the 13th International Congress of Linguists, August 29 — September 4, 1982, Tokyo, Japan.
  15. ↑ Tatar Encyclopedia, Vol 1: The article " Aydar Gabdulkhaevich Akhatov ." - "Institute of Tatar encyclopedia". - Kazan, 2002, p. 233. (Rusça)
This article is issued from Vikipedi - version of the 12/29/2016. The text is available under the Creative Commons Attribution/Share Alike but additional terms may apply for the media files.