Giyom Tell (opera)
| Giyom Tell | |
|---|---|
 Adamo Didur: Giyom Tell rolünde | |
| Özgün ismi: | Guillaume Tell |
| Müzik: | Gioacchino Rosssini |
| Libretto: | Etienne de Jouys ve Hippolyte Bis |
| Galası: | 3 Ağustos 1829 |
| İlk gösterim yeri: | Théâtre de l'Académie Royale de Musique, Paris |
| Oyuncular: | *Giyom Tell: bariton
|
Giyom Tell (Fransızca :Guillaume Tell) İtalyan asıllı besteci Gioacchino Rossini tarafından hazırlanmış 4 perdelik bir lirik operadır. Eserin librettosu Fransızca olarak, Frederich Schiller'in ayni Giyom Tell adını taşıyan oyunundan uyarlanarak, Etienne de Jouy ve Hippolyte Bis tarafından yazılmıştır. Opera eserinin prömiyeri 3 Agustos 1829'da Parisde Théâtre de l'Académie Royale de Musique sahnelenmiştir. Bu opera eseri Rosinni'nin son opera eseridir ama kendisi bundan sonra neredeyse kırk yıl daha emekli gibi yaşamıştır.
Eser 14. yüzyılda İsviçreli milli kahraman ve iktidar gücüne karşı baş kaldıran devrimci Giyom Tell'in kısmen mitolojik hayatını ele alır. Bu nedenle politik gruplar tarafindan benimsenmis veya yerilmiştir. Özellikle İtalya birleştirilmeden önce, birçok değişik politik rejim altında İtalyan devletleri bulunmakta iken bunların sansür idareleri bu eserin Italya'da yapımı ve sahnelenmesine büyüuk engeller çıkarmıştır. Örneğin Napoli'deki "Teatro San Carlo"da eser ilk defa 1833de sahnelenmiş ve sonra yaklaşık 50 yıl hiç oynanmamıştır. Venedik'de Teatro La Fenice bu eseri ancak 1856 da ilk defa sahnelemiştir. Diğer taraftan devrimci tutum Viyana'da taraftar bulmuş ve 1830-1907 döneminde Viyana Saray Operasında 422 defa oynanmıştır.
Diğer taraftan bu eserin özel nitelikleri de bu operanın yapımını zorlaştırmakta ve eğer eser yapımı kararı alınmışsa eserin tümüyle sahnelenmesi problem çıkartmaktadır. Eser Fransız opera geleneklerine göre Grand Opera olarak hazırlanmış olup, 4 perdeden oluşmakta ve eğer tümü ile oynanırsa 4 saatlik müzik gerektirmektedir. Bu kadar uzun sürmesi ve bazı rollerin özellikle zor olması şarkıcılar/oyuncular için bu eserin zorluğu üzerinde ün almasına yol açmıştır. Örneğin bu eser gerçekten tenör şarkıcılardan geniş bir ses yayılımı istemektedir. Bu nedenle eğer yapımına karar verilmişse çok kere ağır kesintilerle yapılmaktadır. Diğer taraftan asıl orijinal libretto dili Fransızca olmasına rağmen İtalyanca çevirisi de çok popüler olarak kullanılmaktadır.
Roller
| Rol | Ses tipi | Prömiyede roller, 2 Ağustos 1829 (Orkestra şefi: François Antoine Habeneck) |
|---|---|---|
| Giyom Tell | bariton | Henri-Bernard Dabadie |
| Hedwige, Karısı | mezzo-soprano | Mlle Mori |
| Jemmy, Oğlu | soprano | Louise-Zulme Dabadie |
| Mathilde, Habsburg'lu bir prenses | soprano | Laure Cinti-Damoreau |
| Arnold Melcthal | tenor | Adolphe Nourrit |
| Melcthal, Babası | bas | Bonel |
| Gesler, Uri ve Schwiz kantonlarının Avusturyalı Valisi | bas | Alexandre Prévost |
| Walter Furst | bas | [Nicolas Levasseur |
| Ruodi, Balıkçı | tenor | Alexis Dupont |
| Leuthold, Çoban | bas | Ferdinand Prévôt |
| Rodolphe, Gesler'in muhafızları komutanı | tenor | Jean-Étienne Massol |
| Bir avcı | bariton | Beltrame Pouilley |
| Köylüler, çobanlar, şövalyeler, genç yardımcıları, hanımlar, askerler | ||
Konu özeti
- Mekân: İsviçre
- Zaman: XIV. yüzyıl
Opera eseri başlamadan önce İsviçrelilerin lideri olan Melcthal'in oğlu olan Arnold, bir Avusturya prensesi olan, Mathilde'yi suda boğulmaktan kurtarmıştır. Birbirine aksi politik taraflarda olmalarına rağmen Arnold ve Mathilde birbirlerine aşık olmuşlardır.
I. Perde
Lucerne Gölü civarında aylardan Mayıs'tır ve bugün Çoban Festivali yapılmaktadır. Geleneklere göre Melchtal bu festivale katılan bütün çiftleri kutsulamaktadır. Fakat Arnold kendi için bu geleneğin uygulanmasını kabul edememektedir; çünkü Mathilde'ye karşı aşkı ile İsviçre'ye vatan sevgisini birbiriyle bağdaştıramamaktadır.
Duyulan boru sesleri İsviçrelileri nefret ettikleri Avusturyalı vali Gesler'in gelişini ilan etmektedir. Sonra Leuthold gelir ve onu takip eden Gesler'in Avusturyalı askerî birliklerden kaçmaktadır.
Gesler'in askerlerinden biri Lethold'un kızına tecavuz etmeye yeltenir ve Leuthold bu tecavüzkar askeri öldürür. Yakalanmamak için oradan kaçması gerekmektedir ve göl üstünden bir kayıkla kaçmak en uygun yoldur. William Tell ona yardım etmeye hazır olduğunu bildirir. Rodolphe komutasındaki Gesler'in muhafız birliği askerleri gelir. Leuthold, Tell'in yardımı ile göl üzerinden kaçarak onların eline geçmekten kurtulur. Ancak bu kaçışa bir misilleme olarak Gesler'in muhafızları Melchtal'ı tutuklayıp götürürler.
II. Perde
Bir göle yakın bir vadide Arnold ve Mathilde buluşurlar ve birbirlerine olan aşklarını tekrarlarlar. Tell ve Walter gelirler ve Arnold'a Gesler'in Melchtal'ın idam edilmesi emrini verdiği haberini verirler. Arnold bunun öcünü almaya and içer. Arnold, Tell ve Walter İsviçre'nin ulusal egemenliğini kazanması için uğraşacaklarına birlikte yemin ederler. Bu hedefe varmak için bütün Kantonlarin birleşip birlikte hareket etmesini sağlarlar.
III. Perde
Altdorf'ta merkezinde pazar yeri. O gün İsviçre'nin Avusturya idaresi altına girişinin yüzüncü yıldönümüdür. Bunu kutlamak için Gesler şapkasını bu alanda yüksek bir direğe koydurmuştur ve İsviçrelilerin bu direğin üzerindeki şapkasını selamlayıp one böylece hürmet göstermeleri emrini verilmiştir. Tell oğlu Jemmy ile pazar meydanına gelir. Şapkaya selam verip hürmet göstermeyi kabul etmez. Gesler Tell'in Lethold'u kurtaran kişi olduğunu tanımıştır ve onu her nasıl şekilde olursa olsun cezalandırmak istemektedir. Tell'e oğlu Jemmy'nin başı üstüne konulan bir elmayı okuyla vurmasını emreder. Bu şekilde Tell'in en ufak hatasının oğlunun hayatına mal olacağını veya hiç olmazsa onu yaralayacağını sanmaktadır. Tell bu emre itaat eder ve oğlunun başındaki elmayı ona hic zarar vermeden vurur. Sonra da Gesler'e dönerek eğer oğluna bir zarar gelseydi Gesler'i şahsen vurmak için bir ikinci oku hazır etmiş olduğunu da ifşa eder. Gesler, Tell'in hemen tutuklanmasını emreder.
IV. Perde
İsyan eden İsviçrelilerin topladığı ordu gelir ve Avusturyalılar ile muharebeye girişirler. İsviçreliler galip gelirler. Mathilde ve Arnold birbirlerine olan aşkları içinde kendilerini güvenli görerek tekrar birleşirler.
Ünlü aryalar
- "Asile héréditaire" (Arnold)
- "Sois immobile" (Tell)
- "Sombre forêt" (Mathilde)
Seçilmiş ses kayıtları
| Yıl | Roller | Orkestra sefi Opera evi ve orkestra |
Marka |
|---|---|---|---|
| 1956 | Dietrich Fischer-Dieskau, Gianni Jaia, Giuseppe Modesti, Ivan Jardi, Jolanda Mancini, Giannella Borelli, Antonio Pirino, Sergio Nicolai, Enrico Campi, Anita Cerquetti, Tommaso Soley, Sergio Liliani | Mario Rossi], RAI, Milano Orkestra ve korosu | Myto 3 MCD 001.216 |
| 1965 | Giangiacomo Guelfi, Leyla Gencer, Gianni Raimondi, Leyla Bersiani, Annamaria Rota, Enrico Campi, Paolo Washington, Bruno Marangoni, Pietro Bottazzo, Silvano Pagliuca, Mario Guggia | Fernando Previtali, Teatro San Carlo Orkestra ve korosu, Napoli | Great Opera Performances 715-CD 3 |
| 1990 | Gabriel Bacquier, Montserrat Caballe, Nicolai Gedda, Mady Mesplé, Jocelyne Taillon, Louis Hendrikx, Kolos Kovacs, Gwynne Howell, Charles Burles, Nicholas Christou, Ricardo Cassinelli, Leslie Fyson | Lamberto Gardelli, Ambrosian Opera Korosu; Royal Philharmonic Orkestra | EMI Classics 7 69951 2 |
| 1986 | Sherrill Milnes, Mirella Freni, Luciano Pavarotti, Della Jones, Elizabeth Connell, Ferruccio Mazzoli, Nicolai Ghiaurov, John Tomlinson, Cesar Antonio Suarez, Richard van Allan, Piero de Palma, John Noble | Riccardo Chailly, Ambrosian Korosu, National Filarmonik Orkestra | Decca Classics 437 |
| 1990 | Giorgio Zancanaro, Cheryl Studer, Chris Merritt, Giorgio Surjan, Franco de Grandis, Amelia Felle, Luciana d'Intino, Vittorio Terranova, Alberto Noli, Luigi Roni, Ernesto Gavazzi, Ernesto Panariello | Riccardo Muti, Teatro alla Scala Orkestra ve korosu, Milano | Philips 422 391-2 |
Uvertür
Bu opera eseri genellikle bir müziksel konser parçası olarak değişik popüler şekillerde bilinen uvertürü ile çok tanınmıştır. Uvertür 4 kısımdan oluşmakla beraber, bu kısımlar ayrı olmadan içiçe olup birbirinden hiç aralık verilmeden çalınır. Bunlar:
- "Prelüd": Bu yavaş bir parçadır ve 5 viyolensel ile çalınmaktadır.
- "Fırtana": Bu tum orkestranın katkısını gerektiren bir dinamik müzik ihtiva eder.
- "Süt ineklerinin çağrılışı (Ranz des Vaches): Bu kısım yavaş olarak korangle ile çalınır.
- "Final" - Bu bir (ultra-dinamik) dörtnala atlı süvari akınını hatırlatır. Kornolar ile trumpetlerin yaptıkları girişten sonra bütün orkestranın katkısıyla tamamlanır.
Medya
- William Tell Uvertürü Kısım 3 ("Ranz des vaches") ve Kısım 4. Cesare Sodero bandosu (1914):
Dipnotları
Ayrıca bakınız
Dışsal kaynaklar
- Opera Türkiye Websitesi "G.Rossini (1792–1868) Guillaume Tell" sayfası: (Erişme tarihi: 11.12.2009)
- Ingilizce Wikipedia "Wiliam Tell (opera)" maddesi: (İngilizce) (Erişme tarihi:3.4.2009)
- GuillaumeTell librettosu (Fransızca) (Erişme tarihi:3.4.2009)
| ||||||||
