Gotik

Başlığın diğer anlamları için Gotik (anlam ayrımı) sayfasına bakınız.

Gotik, kendine has özelliği olan bir sanat anlayışı ve yazı şekli. Gotik yazılar ilk baskı denemelerinde denenmiş, çoğunlukla Almanlar tarafından kullanılan bir yazı stilidir. Gotik sanatı 12. yüzyılın ikinci yarısında Romanesk sanatının değişmesiyle, Latin sanatına bir tepki olarak ortaya çıkmıştır. Orta Çağı kapatan, Rönesansı başlatan akımdır. Gotik tarzı, yalnız mimarlıkta tesirli olmayıp; heykelcilik, resim, yazı, süs ve hatta gündelik eşyada da etkili olmuştur.

Gotik mimarî

Mimaride Gotik tarzının ilk çıkış yeri Fransa diyenler varsa da Avrupa'nın çok yerinde aynı zamanda rastlanmış ve bütün Hıristiyan batı dünyasına yayılmıştır. Her ülke Gotik sanatında zevkine uygun değişiklikler yapmıştır. Avrupa'nın sanat merkezi kabul edilen İtalya'da ise pek tesiri görülmemiştir. İngiltere'de sütunları çoğaltan ve kubbenin altında onları yelpaze gibi açan bir dikey üsluba bağlıdır. İspanya'da Gotik sanatının Arap motifleriyle birleşmesinden meydana gelen müdeccer (mudejar) üslubu doğmuştur. Gotik mimari sanatı Avrupa'nın kuzeyinde 16. yüzyılın başlangıcına kadar sürmüştür.

Gotik mimarisinin başlıca eseri katedraldir. 13. yüzyılda toplum adeta bütün heyecanını ve zenginliğini katedral yapmaya ve süslemeye harcamıştır. Böylece ekonomi de gelişmiştir. Gotik mimarinin en önemli örnekleri: Paris'te bulunan Notre Dame Katedrali, Chartres Katedrali, Reims Katedrali ve Strasbourg Katedrali; Danimarka'da Roskilde Katedrali; İngiltere'de Salisbury Katedrali ve İtalya'da Milano Katedrali'dir.

Gotik mimari tarzı Batı Avrupa'da özellikle dinsel binalarda kullanılmıştır. Gotik stilin özelliklerinin belirdiği ilk yapı olan Fransa'daki Saint Denis Manastırı, Portekiz'de Batalhar Manastırı, Fransa Avignon'da "Papalar Sarayı" bunlara örnektir.

Gotik sanatının mimarları, ağırlığın itme kuvvetini ve yönünü tespit ederek, baskıyı kemerlere ve fil ayaklarına aktardılar. Böylece yapının tamamı dengeye faydalı olan elemanlara bağlandı. Ayakların ağırlığı duvarların üzerinden kendi üstlerine almasıyla duvarlara vitray süslemeler yapıldı. Cephelerde bulunan çok sayıda cam ve vitray gotik yapıların karakteristik özelliklerinden biri oldu. Ağırlığa tamamıyla hakim olan Gotik mimarisinde yapılar, sanki yükselerek uçuyormuş gibi bir his verir.

Gotik mimari tarzının önemli özelliği sivriliktir. Roma mimarisindeki yaygın kubbeler yerine, dilimli kubbeler, yuvarlak kemerler yerine, sivri ve birbirini kesen kemerler kullanılmıştır. Dini yapılarda aranan diğer bir husus ise büyüklük ve yücelik hissinin uyandırılmasıdır. Pencerelerin bol olması, pencere camlarının renkli olması, çatılardaki okumsu kuleler dikkati çeken diğer özelliklerdir.

• 
  Fransa'da Amiens Katedrali
• 
  Paris'te Notre Dame katedrali
• 
  Fransa'da Chartres Katedrali
• 
  Fransa'da Reims Katedrali
• 
  Fransa'da Strasbourg Katedrali
• 
  Ingiltere'de Salisbury Katedrali
• 
  Italya'da Milano'daki Milano Katedrali
• 
  Fransa'da Saint Denis Basilikasi batidan
• 
  Portekiz'de Batalhar Manastiri on cephesi
• 
  Fransa Avignon'da "Papalar Sarayi"

Heykelcilik

Gotik heykeller çoğunlukla katedral ve kilise gibi dini yapılarda girişlerde ve duvarlarda kendilerine yer bulmuşlardır. Sanatçılar heykeller aracılığıyla Hıristiyanlığın ilk dönemlerinde olduğu gibi inançlı kişilere görsel bir öğe sunmak amacıyla yapılmıştır. Yalnız, hala ilkçağdaki öğretilerden etkilenen heykelciler için önemli olan, figürdeki kişinin hissettiklerini bakan kişiye vermektir. Gerçeğe benzerlik, perspektif herhangi bir önem taşımaz. Heykelcilikteki etkisi Avrupa'da 12. yüzyıla kadar yaygınlaşmıştır.

• 
  Paris Notre Dame Katedrali'nde Adem ve Havva heykeli
• 
  Fransa'da Chartes Katedrali (yak.11 Batı (Kraliyeti) Girişi heykelleri
• 
  Doğu Fransa'da Strasburg Katedrali önündeki Magilerin Hediyeleri heykelleri
• 
  Ulm Protestant Lutheran Katedrali girişinde "Üzüntüler Adamı"

Resim

13. yüzyılın başlangıcıyla Gotik tarzı görsel sanatlarda uygulanmaya başlar. Gotik resim tarzının ilk ve orta aşamasında kişilerin veya perspektiflerin doğal gösterilmesi yerine resimde düzenlemenin ve oranların önemi ve dinî anlamına göre renk kullanımı ön plana geçer. Gotik resim tarzının özelliklerinden biri resimlerde dinî konular gösterilmesidir. Bunun dışında resimlerde asil hayat, avcılık ve bayramlar gibi dünyevi konular da kullanılmıştır.

Alpler'in kuzeyinde Gotik tarzı vitray ve fresk'in önüne geçer. O zamanlarda mimarisinde büyük duvar yapısı önem kazanmasıyla İtalya özel bir rol alır. Fresklerde Gotik tarzı Giotto di Bondone ile sunduğu ve daha önce hiç kullanılmayan doğalcılık ile en yüksek noktasına ulaşır. Doğalcılık fresklere verdiği derinlik ve her figüre verdiği kendine özel yüz ifadelerinden anlaşılır.

13. yüzyılın ortasında Fransa da vitray sanatının yanında minyatür de önem kazanır. Minyatür giderek sadece ayinle ilgili eserlerde değil diğer dünyevi konularla ilgili kitaplarda da kullanılmaya başlar. Bu gelişimin zirvesini Limburg kardeşleri ve eserleri Très Riches Heures (1413-1416) oluşturur.

Freskler

• 
  Cimabue'dan Maesta, 1280 civarı, San Francesco, Assisi
• 
  Giotto'dan The Kiss of Judas, 1304-1306, Scrovegni Kilisesi, Padua
• 
  Simone Martini, 1317-1319, San Francesco, Assisi

Minyatür

Fransa'da ve İngiltere'de Gotik tarzı 1160/70 yıllarında minyatürde uygulanmaya başladı; Almanya'da ise 1300 yılına kadar minyatürde romanesk şekiller kullanıldı. Fransa Gotik döneminin önder ülkesiydi ve minyatürün sanatsal gelişimini belirledi. 15. yüzyılın ikinci yarısında matbaacılığın yaygınlaşmasıyla Gotik döneminden Rönesansa geçiş zamanında minyatür önemini kaybetmeye başladı.

• 
  Bible moralisée, Viyana, Ulusal kütüphane (1250 civarı)
• 
  Très Riches Heures du duc de Berry 'dan Ocak, Limburg kardeşleri, Chantilly, Musée Condé (1412-16)
• 
  Très Riches Heures du duc de Berry 'dan Luka , Limburg kardeşleri, Chantilly, Musée Condé (1412-16)
• 
  Très Belles Heures de Notre-Dame 'den Vaftizçi Yahya'nın doğumu, Meister G des Mailänder Gebetsbuches (Jan van Eyck), Mailand, 1422

Ayrıca bakınız

• Gotik sanat (Heykel)

Dış bağlantılar

• "ArtCyclopedia.com" websitesinde Gotik sanat (İngilizce)
• "Encyclopedia Britannica Online" Gotik sanat (İngilizce)
• "Microsoft Encarta" programi Gotik sanat ve mimari (İngilizce)
• Gothic art, The Columbia Encyclopedia, Sixth Edition. 2001.
• "Schleswig-Holstein Museums portal" Gotik Sanat (Almanca)
• Gothic art, "A World History of Art" ve .
• "Gothic Art for England 1400–1547". 7 Mart 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20120307075249/http://www.vam.ac.uk/vastatic/microsites/1220_gothic/. Erişim tarihi: 8 Haziran 2007.