Guatemala Kızılderilileri
| Toplam nüfus | |
|---|---|
| % 40.6 | |
| Önemli nüfusa sahip bölgeler | |
| Diller | |
| Maya dilleri, İspanyolca (Guatemala İspanyolcası) | |
| Din | |
| Hıristiyanlık, Maya dini | |
| İlgili etnik gruplar | |
| Maya halkları, Meksika Kızılderilileri |
Guatemala Kızılderilileri (İspanyolca Los indios de Guatemala[1][2] ya da Los indios guatemaltecos[2]), Guatemala'da yaşayan Mezoamerika Kızılderilileri kültür grubundan Kızılderili halkları. 2001 yılında % 59.4 olan Ladinolardan sonra % 40.6 olan nüfuslarıyla ikinci sıradadır ve bunların büyük çoğunluğu Maya halkları olup en büyük grupları Kiçeler (% 9.1), Kakçikeller (% 8.4), Mamlar (% 7.9) ve Kekçiler (% 6.3) olarak sıralanır. Maya kökenli olmayan Kızılderililerin (Şinkalar ve Garifunalar) oranı ancak % 0.2 dir. İzole dilli Alaguilac'ların soyu Amerika'nın keşif yıllarında tükenmiştir.
Guatemala İç Savaşında (1960 - 1996) 200.000 den fazla Maya Kızılderilisinin ölümüyle sonuçlanan bir soykırım geçirmişlerdir. İronik olarak, Guatemala Maya dilleri ve kültürü konusunda çalışmalar yapan Guatemala Maya Dilleri Akademisi'nin merkezi olarak, bu soykırımın suçlularından biri olan savunma bakanının başkent Guatemala şehrindeki eski evi (Casa Crema) seçilmiştir[3].
Avrupalılaş[tır]manın (Guatemala İspanyolcası ladinización) sonucu olarak, Kızılderililer ile İspanyolların melezi ve anadili İspanyolca olan Mestizolar Guatemala'da Ladino adıyla bilinir ve yasa gereği ayrı bir etnik grup olarak tanımlanır[4][5][6].
Nüfus
1778-1990 yılları arasındaki Guatemala Kızılderililerinin ve Ladinoların nüfusu:[2]
| Yıl | Toplam | Ladino | Kızılderililer | Kızılderili yüzdesi |
| 1778 | 392.272 | 80.485 | 311.797 | 78.4 |
| 1837 | ? | 179.047 | ? | ? |
| 1880 | 1.224.602 | 379.828 | 844.744 | 68.9 |
| 1893 | 1.364.678 | 481.954 | 882.733 | 64.6 |
| 1921 | 2.004.900 | 704.793 | 1.299.927 | 64.8 |
| 1950 | 2.790.868 | 1.293.607 | 1.497.261 | 53.5 |
| 1964 | 4.287.997 | 2.497.055 | 1.808.942 | 42.2 |
| 1973 | 5.160.221 | 2.900.197 | 2.260.024 | 43.8 |
| 1981 | 6.054.227 | 3.517.705 | 2.536.522 | 41.9 |
| 1990 | 9.197.351 | 5.347.340 | 3.850.011 | 41.8 |
Halklar
| Halk | Nüfus (2002)[7] | departman |
|---|---|---|
| Açiler (Achi’) | 105.992 | Baja Verapaz |
| Akatekler (Akateko) | 39.370 | Huehuetenango |
| Avakatekler (Awakateko) | 11.068 | Huehuetenango |
| Çalçitekler (Chalchiteko) | 30.000[8] | Huehuetenango |
| Çortiler (Ch’orti’) | 46.833 | Chiquimula, Zacapa |
| Çuhlar (Chuj) | 64.438 | Huehuetenango |
| Hakaltekler (Jakalteko, Popti’) | 47.024 | Huehuetenango |
| İşiller (Ixil) | 95.315 | El Quiché |
| İtzalar (Itza’) | 1.983 | El Petén |
| Kakçikeller (Kaqchikel) | 832.968 | Chimaltenango, Guatemala, Baja Verapaz, Sacatepéquez, Sololá, Suchitepéquez |
| Kanhoballar (Q’anjob’al) | 159.030 | Huehuetenango |
| Kekçiler (Q'eqchi') | 852.012 | Alta Verapaz, Petén, El Quiché, Izabal |
| Kiçeler (K´iche´) | 1.270.953 | El Quiché, Huehuetenango, Quetzaltenango, Retalhuleu, Sololá, Suchitepequez Totonicapán, San Marcos, Chimaltenango |
| Mamlar (Mam) | 617.171 | Huehuetenango, Quetzaltenango, San Marcos, Retalhuleu |
| Mopanlar (Mopan) | 2.891 | El Petén |
| Pokomamlar (Poqomam) | 42.009 | Escuintla, Guatemala, Jalapa |
| Pokomçiler (Poqomchi’) | 114.423 | Alta Verapaz, Baja Verapaz, El Quiché |
| Sakapultekler (Sakapulteko) | 9.763 | El Quiché |
| Sipakapalar (Sipakapense) | 10.652 | San Marcos |
| Tektitekler (Tektiteko) | 2.077 | Huehuetenango |
| Tzutuhiller (Tz’utujil) | 78.498 | Sololá, Suchitepéquez |
| Uspantekler (Uspanteko) | 7.494 | El Quiché |
| Şinkalar (Xinka) | 16.214 | Santa Rosa |
| Garifunalar (Garífuna) | 5.040 | Livingston |
Ayrıca bakınız
Resim galerisi
Kaynakça
- ↑ Karl von Scherzer (1856), Las Historias del origen de los Indios de Guatemala, par el R. P. F. Francisco Ximenes. Vienna, 1856. Copy of Spanish translation of Popol Vuh manuscript.
- 1 2 3 Flavio Rojas Lima (1992), Los indios de Guatemala, Ed. Mapfre, S.A, 1992 (İspanyolca)
- ↑ «La anterior residencia del ministro de la Defensa albergará los estudios del Canal 5», artículo en el diario El Periódico (Guatemala) del 22 de diciembre de 2003. Consultado el 1 de julio de 2012.
- ↑ Ministerio de Educación (MINEDUC) (2008). "Reflexiones sobre el mestizaje y la identidad nacional en Centroamérica: de la colonia a las Républicas liberales" (Spanish). 26 Mayıs 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20100526204052/http://www.mineduc.gob.gt:80/administracion/dependencias/centrales/ccre/ccre_interculturalidad.htm. Erişim tarihi: 2008.
- ↑ Instituto Nacional de Estadística (INE) (2002). "XI Censo Nacional de Poblacion y VI de Habitación (Censo 2002) - Pertenencia de grupo étnico" (Spanish). 20 Ocak 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20130120021435/http://www.ine.gob.gt:80/Nesstar/Censo2002/survey0/dataSet/dataFiles/dataFile1/var26.html. Erişim tarihi: 2008.
- ↑ Rodríguez L, Lic. Carlos Antonio. "La determinación Estadística de los grupos étnicos, el indigenismo, la situación de la pobreza y la exclusión social. Los Censos Integrados del 2002 y la inclusión social de los grupos étnicos. Perfil nacional del desarrollo sociodemográfico." (Spanish) (pdf). 2 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20121102034115/http://ccp.ucr.ac.cr/noticias/conferencia/pdf/rodrigue.pdf. Erişim tarihi: 2008.
- ↑ XI Censo Nacional de Población y VI de Habitación (Censo 2002) : Variable Grupo_etnico : Pertenencia de grupo étnicor
- ↑ "Chalchitecos, en busca de reconocimiento". 23 Şubat 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20100223011126/http://www.prensalibre.com:80/especiales/ME/septiembre/etnias.html.
Dış bağlantılar
- Academia de Lenguas Mayas de Guatemala (resmi site)
- Yale University: Genocide Studies program : Guatemala