Hamsi

Hamsi
Bilimsel sınıflandırma
Alem: Animalia (Hayvanlar) Şube: Chordata (Kordalılar) Sınıf: Actinopterygii (Işınsal yüzgeçliler) Takım: Clupeiformes Familya: Engraulidae Cins: Engraulis Tür: E. encrasicolus
Binominal adı
Engraulis encrasicolus Linnaeus, 1758

Hamsi (Engraulis encrasicolus), Engraulidae familyasına ait bir balık türü.

Etimoloji

Hamsi adı arkaik Kolh dili kökenlidir ve orijinal prototipi "Küçük Sivri Balık" anlamındadır. ^[1]

Fiziksel özellikleri

Vücut, ip şeklinde hafif yassılaşmış olup yanlarda yuvarlaktır. Alt dudak mevcut değildir, üst çene ise uzun olup, sırt rengi koyu mavi siyahımsı, alt taraf açık renklidir. Yan tarafları parlaktır. Kuyruk yüzgeci homoserk yapıdadır.

Habitat ve Coğrafi Dağılışı

Hamsi, subtropikal iklim denizlerinde 400 metre derinliğe kadar olan alanda yaşayan oseanodrom bir tuzlu su balığıdır. En iyi uyum sağladığı su sıcaklığının 21°C olduğu kabul edilmektedir. En çok Karadeniz, Azov Denizi, Marmara Denizi ve Akdeniz'de yaşamaktadır. Süveyş Kanalı, Süveyş Körfezi, Norveç ile Londra arasındaki Avrupa kıyıları, Güney Afrika'da az sayıda bulunur. Estonya ve Saint Helena adasında da görüldüğü kaydedilmiştir.^[2]

Yaşam şekli

Sürüler halinde yaşar ve 18 cm'e kadar büyür. Ocak - Mart arasında beslenmek için sahillere yaklaşır. Gündüzleri 30–40 m. derinlerde, geceleri yüzeye yakınlarda dolaşır. 1 yaşından itibaren olgunluğa erişip 18°-20 °C sularda, 25–60 m. derinliklerde ve az tuzlu sularda üreyip yaklaşık 40.000 yumurta döker. Kayıtlara geçmiş en uzun yaşam süresi 5 yıldır.^[2]

Avlanması

Hamsi tezgahı

Doğu Karadeniz bölgesinde Ekim ayının ikinci haftasında balıkçılar dualar okuyarak ve kurbanlar keserek denize açılmakta gırgır adı verilen çevirme ağlarıyla avlanmaktadır ^[3] 1970'li yıllara dek Karadeniz'de hamsi balığı öylesine çok bulunmaktaydı ve öylesine ucuzdu ki halk "hapsi" adını verdiği bu balığın fazlasını tenekelerle tarlalara gübre niyetine dökmekteydi. Örneğin hamsinin bol dolduğu 1937 yılında 1 teneke Karadeniz hamsisi 5 kuruşa satılmaktaydı.^[4]

Yemekleri

Türkiye'nin her bölgesinde tüketilmesine karşın Karadeniz kültürü ve mutfağının değişmez bir parçası olarak en çok yemeği bu coğrafyada yapılmaktadır. Bazı hamsi yemekleri; Hamsi buğulama, hamsi tava, hamsi salatası, hamsili pilav, hamsili börek, pazılı (lamesli) hamsi, hamsili pide, hamsili poğaça, hamsikoli (hamsili mısır ekmeği), kiremitte hamsi, sirkede hamsi, hamsi salamurası, hamsi kuşu (hamsi puli) ve hamsi köftesidir.^[5]

Kaynakça

1. Zehiroğlu, A.M. Hamsi Etimolojisi Mayıs 2014
2. Engraulis encrasicolus - fishbase.se (İngilizce)
3. Hamsi
4. Özhan Öztürk. Karadeniz Ansiklopedik Sözlük. Heyamola Yayınları. 2005. cilt 1. sf. 486
5. Hamsi yemekleri

Wikimedia Commons'ta Hamsi ile ilgili çoklu ortam belgeleri bulunur.

Wikispecies'te Hamsi ile ilgili detaylı taksonomi bilgileri bulunur.