Helal
| Fıkıh usûlü |
|---|
| Fıkıh |
| Ahkam |
| Dini unvanlar |
Helal (Arapça:حلال), İslami terim. İslam hukukuna göre meşru, yasal veya uygun anlamındadır. Haram teriminin zıt anlamındadır. Çoğu zaman Mübah ile eş anlamlı olarak da kullanılır.
Helal ayrıca en az iki şahit huzurunda tarafların kabullerini sözlü olarak beyan ettiği ve mehir (boşanma tazminatı) miktarının kararlaştırıldığı bir tören ile evlenilmiş eş anlamında da kullanılır.
Helal, ibaha, haram
Fıkıhçılar Şeriatta esas olanın ibaha (helal olma) olduğu, haram ve yasak olma durumunun istisna olduğunu ve adına nass denilen şer'i kaynaklarca bu haram ve yasak oluşun açıkça belirtilmiş olması gerektiğini ifade ederler. Ayrıca bu kaynaklar şer'i delil olma açısından geçerli bir kaynak olmalı ve kendi içerisinde çelişki barındırmamalıdır
İlgili ayetler
Maide: 3 ve Maide: 90'da helali ile ilgili ifadeler vardır.
Tartışmalar ve sorunlar
- Ayetlerin tercüme edilmesinde başvurulan kapsam genişletme eğilimindeki mealler.(Kur'an mealleri)
- Herhangi bir davranış veya eylemin veya yiyeceğin haram sayılması veya sayılmamasının gerekçeleri inananlar açısından son derece önemlidir. Haram hükmüne varmada kullanılan dini kaynaklar nelerdir? Bu kaynaklar bütün anlayışlarda aynı ve ortak bir anlayışı mı temsil ediyor, yoksa farklı anlayışlara göre bir anlam ifade etmeyen kaynaklardan mı oluşmaktadır? Örneğin hadisler, ya da kıyas yoluyla haram olduğuna hükmedilen yiyecek ve içecekler.
- Yorumlar ile ayetlerin kapsamlarının genişletilmesi; örneğin şarabı haram kılan ayetten yola çıkarak içerisinde eser miktarda alkol bulunan her türlü yiyecek ve içeceğin haram sayılması veya aklı giderdiği gerekçesi ile her türlü uyuşturucu maddenin haram sayılması mümkün müdür? Ya da ayetlerin sebepleri kapsamında insan sağlığına ve nesline zarar verdiği gerekçesi ile her türlü sağlığa zararlı yiyecek ve içeceğin bu kapsama alınması? Bu kapsamda sarhoş etmeyecek derecede alkol içeren içeceklerin durumu tartışmalı olabilir. Türkiyede bazı kesimlerin haram sayma eğiliminde oldukları bu türden biralar için Arap ülkeleri ve İran'da "helal bira" deyimi kullanılmaktadır.[1]
- Günümüzde evrensel bir boyuta ulaşan ve farklı kültürlerin doğal davranışı olan tüketim alışkanlıkları nası karşılanacaktır; Örneğin köpek, maymun, köpek balığı, kaplan eti, hint domuzu, kapibara, yılan vs.
Helal ve Koşer
Bir ürünün "helal" olması için gerekli şartları taşıdığını ifade eden ve tüm dünya müslümanları tarafından kabul görmüş bir "helal" sertifikasyonu yoktur. Bu tür sertifikasyon yapan bağımlı ya da bağımsız birçok kurum ve kuruluş olsa da, yahudilerin kaşer (Kosher) kurumu gibi bir sistem mevcut değildir. Türkiye'de uzunca bir süre TSE'nin helal sertifikasyonu vereceği konusunda haberler çıkmış, ancak Sanayi ve Ticaret Bakanlığı tarafından bu yalanlanmıştır.[2] Şu anda bu konudaki çalışmalar, Gimdes ve Dünya Helal Birliği adlı kuruluşlar tarafından yapılmaktadır. 31.mart2013 tarihi itibariyle İİT İslam İşbirliği Teşkilatına bağlı SMIIC İslam ülkeleri Standartlar ve Metroloji Enstitüsü çalışmakta olup merkezi istanbuldadır.SMIIC-1 SMIIC-2 standartları yayımlanmıştır.Enstitünün 20 daimi 13 gözlemci ülkesi mevcuttur.Türkiyede TSE ve Dünya Helal Birliği (World Halal Union) SMIIC standardını kabul edip buna göre HELAL SERTİFİKASI vermektedirler.Helal AKREDİTASYON henüz tamamlanmamıştır.SMIIC çatısı altında olayan İslam ülkeleri de vardır.
Helal Gıda Nedir?
Helal gıda ,müslüman gıda tüketicilerinin hassasiyetleri doğrultusunda inançlarına uygun İslami gıda şartlarının yerine getirilmesiyle oluşan sonuçtur. Helal girdi olmadan helal gıda sonucu elde edilemez. Helal gıda üretimi İslami esaslara dayanan süreçler toplamının neticesinde ortaya çıkan bir neticedir.
Helal Gıda Sertifikası
Helal gıda sertifikası İslami esaslara dayanan altyapısını tümüyle İslam dininin inanç ve şartlarından alan tamamen İslam kökenli bir kavramdır. Halal arapça bir kelime olup Türkçe’ de “Helal” olarak karşılık bulmuştur. Bu nedenle tüm İslami coğrafyalar da helal gıda sertifikası alan firmalar ürünlerini daha kolay pazarlama imkanı bulmaktadır. Helal sertifikası alabilmek için gereken koşular TSE tarafından yayınlanmış ve din işleri yüksek kurulundan bir yetkilinin de kontrolü dahilinde TSE tarafından da verilmektedir. TSE’ den helal gıda sertifikası almak için bizzat TSE’ ye başvuru da bulunarak helal sertifikasının nasıl alınır öğrenilebilmektedir. Türkiye’ de helal gıda sertifikasını devlet düzeyinde vermekte olan tek devlet onaylı helal kurumu TSE’ dir.
Helal gıda sertifikası almak isteyen fakat nasıl alınacağı konusunda şüpheleri olanlara devlet tarafından verilen tek helal sertifikasının nasıl alınacağı açıklandıktan sonra diğer helal sertifikası veren firmaların helal gıda sertifikası verdikleri konusuna da değinmek gerekmektedir. Helal gıda sertifikası almak isteyen firmalara farklı alternatif çözümler de sunulmaktadır. Türkiye’ de özel sektörde çeşitli birlikler ve dernekler altında faaliyet göstermekte olan firmalardan da helal sertifikası almak mümkündür. Helal gıda sertifikası alınabilecek çeşitli helal kurumlarının tek ortak özelliği helal sertifikasını dünya ya sertifika düzeyinde ilk kazandıran ülke Malezya tarafından akredite edilmiş olmalarıdır.
Peki neden Malezya, helal gıda sertifikası almak isteyen işletmeler için seçenek olmaktadır_? Bunun ilk sebebi yukarıdaki paragrafın sonunda açıkça ifade ettiğimiz üzere Malezya’ nın helal sertifikasını veren ilk ülke olmasından kaynaklanmaktadır. Ayrıca Malezya’ nın şeriatle yönetiliyor olması helal sertifikası alma konusunda daha rahat davranabilmesinden ötürüdür. Bu rahatlık helal şartları, denetimi, kontrolü ve helal gıda yönetmeliklerinin tek devlet kuruluşu altından onay alabiliyor olmasından kaynaklı olup ayrıca kaynaklarının da müslümanlar için daha önemli olan Kur’an ve Hadisler doğrultusunda oluşturulmuş olmasıdır. Din ve devlet işlerinin birlikte yönetildiği Malezya bu açıdan daha avantajlı konumda bulunmakla birlikte son yıllar da Singapur gibi çeşitli İslam ülkeleri de dünya helal belgelendirme pazarında söz sahibi olabilmek adına helal kurumları oluşturmaya başlamışlardır. Türkiye’ de faaliyet gösterip yurt dışında bulunan üstte açıkladığımız devlete bağlı yabancı helal sertifikasyon kuruluşlarından yetki alarak helal sertifikası alımı sağlayan firmalar bulunmaktadır. Böylece bu firmaların nasıl helal gıda sertifikası verdikleri de gayet açık bir şekilde açıklanmıştır. Ayrıca Malezya helal konusunda çok aktif çalışmalar yürütmesi ve ilk olması sebebiyle şu an için dünya da en çok tercih edilen helal sertifikası kurumlarına sahiptir.
Helal gıda sertifikası nasıl alınır sorusuna yukarıda verdiğimiz iki seçenekli tercihten sonra üçüncü bir nasıl helal sertifikası alınır yöntemi daha bulunmaktadır. Türkiye’ de belgelendirme yapmakta olan firmalar veya farklı isimler altında kurulmuş helal birlikleri, helal gıda denetçilerine sahip özel şirketler, İlahiyat Fakültelerin de anlaştıkları bir fetva kurulu ile birlikte hareket ederek helal belgelendirme yapmakta olan firmalarda bulunmaktadır.
Üç farklı helal gıda sertifikası alma yollları olmakla birlikte tüm dünya da müslümanlarca kabul edilip yayınlanmış ortak bir helal standartı henüz bulunmamaktdır. Helal şartlarının standart olabilmesi için İslam ülkelerinin tamamı veya çoğunun ortak karşılıklı şekilde üzerinde uzlaşıp imza altına alınarak istişare ile geliştirilmiş ve yayınlanmış uluslararası standart yayımlanması gerekmektedir.