Birinci Fas Bunalımı
Birinci Fas Bunalımı veya Tanca Bunalımı olarak da bilinir, Fransa'nın Fas'ı denetim altına alma çabaları, buna karşılık Almanya'nın Fransa'nın gücünü kırmaya yönelik girişimleri nedeniyle patlak veren uluslararası bunalım (1905-06).
Yayılmacı ve sömürgeci politikaları sebebiyle dünyanın pek çok bölgesinde çatışma halinde bulunan Britanya ve Fransa'nın Fas üzerindeki nüfuz yarışı 20. yüzyılın başında imzalanan bir antlaşma ile (8 Nisan 1904) çözümlendi. Entente cordiale adı verilen bu antlaşmayla iki devlet sömürge bölgelerindeki anlaşmazlıklarına son verirken henüz sömürgeleştirilmemiş olan Fas'ın durumuna da açıklık getirdiler. Fransa, 1882'de Mısır'a yerleşen Britanya'yı burada serbest bırakarak Fas'ta rahat hareket edebilme imkânına kavuştu.
Bu arada Fransa, Fas üzerinde emelleri olan bir başka ülke olan İspanya'yla da 3 Ekim 1904'te bir antlaşma imzalamıştı; antlaşmayla Akdeniz kıyısındaki Sebte ve Tıtvân bırakıldı. Fransa Kasım 1904'ten itibaren Fas Sultanı Abdülazîz üzerindeki baskılarını arttırdı.[1] açık kapı politikasının izlenmesinde ısrarcı olan Almanya ise, hem bu anlaşmayı bozmak ve hem de Britanya-Fransa ilişkilerini zayıflatmak düşüncesiyle harekete geçti.
Şansölye Bernhard von Bülow'un ısrarıyla bir güç gösterisinde bulunmak amacıyla isteksizce de olsa Tanca'yı ziyaret eden Alman İmparatoru II. Wilhelm, 31 Mart 1905'te yatından Fas'ın bölünmezliğini ve bağımsızlığını desteklediğini ilan etti. Bunun üzerine patlak veren I. Fas Bunalımı, 16 Ocak-7 Nisan 1906 arasında düzenlenen Algeciras Konferansı'nda çözüme bağlandı. Buna göre Almanya ve öteki devletlerin bölgedeki ekonomik hakları korunurken, Fransa ile İspanya'ya Fas'ın iç güvenliğini sağlama görevi verildi.
Ayrıca
Kaynakça
- ↑ Davut Dursun, "Fas", TDV İslam Ansiklopedisi