IV. Bagrat

IV. Bagrat Gürcüce: გიბაგრატ IV
Ateni Sioni Kilisesinde IV. Bagrat gösteren bir bir fresk parçası.
Gürcü Kralı
Hüküm süresi	16 Ağustos 1027 – 24 Kasım 1072
Önce gelen	I. Giorgi
Sonra gelen	II. Giorgi
Eş(leri)	Helena Argyre Alanialı Borena
Çocukları	II. Giorgi Alanialı Maria Mariam
Hanedan	Bagrationi hanedanı
Babası	I. Giorgi
Annesi	Vaspurakanlı Mariam
Doğum	1018
Ölüm	24 Kasım 1072
Defin	Chkondidi Manastırı

IV. Bagrat (Gürcüce: ბაგრატ IV) (1018 – 24 Kasım 1072), Bagrationi Hanedanı'nın bir üyesidir. 1027 ile 1072 yılları arası Gürcistan Krallığı yapmıştır. Uzun ve olaylı hükümdarlığında Gürcistan'ın hükümdarlığını Bizans İmparatorluğu ve Selçuklular'ndan korumak için çalışmıştır.

Bir sıra iç çatışma sonucu, Bagrat en güçlü vasalları ve Liparitid hanedanından rakiplerini yenmeyi, dışa kapalı birçok feodali kontrolü altına almayı ve Lorri ve Kakheti Kralları ile Tiflis Emirinin etkisinin azaltmayı başarmıştır. Diğer birçok Kafkas hükümdarı gibi, nobelissimos, curopalates, ve sebastos gibi birçok Bizans ünvanına sahiptir.

Hükümdarlığının erken dönemi

IV. Bagrat'ın 1060 ile 1072 arası basılan parası.

Gürcistan Kralı I. Giorgi'nin (1014-1027 arası hükümdar) ilk karısı Vaspurakanlı Mariam'ın oğludur. 1022 yılında Bizans İmparatorluğuna karşı yapılan savaşın kaybedilmesi üzerine, babası tarafından Bizans İmparatoru II. Basileios'a (976-1025 arası hükümdar) üç yaşında rehine olarak verilmiştir. Genç Bagrat üç yılını İmparatorluk başkenti Konstantinopolis'te bulunan Bizans sarayında geçirmiş ve 1025 yılında serbest bırakılmıştır. Hala Bizans topraklarındayken Basileios ölmüş, yerine VIII. Konstantin (1025-1028 arası hükümdar) imparator olmuştur. Konstantin, genç prensin geri getirlmesini emretmiştir ancak Bagrat çoktan Gürcü Krallığına ulaştığı için onu yakalamak mümkün olmamıştır.^[1]

I. Giorgi'nin 1027 yılında ölümünden sonra, Bagrat sekiz yaşında tahta geçmiştir. Annesi Mariam taht naibi olmuştur. Mariam naipliği soylular Trialeti Dükü IV. Liparit ve Kartli Dükü Ivane ile paylaşmıştır.

Hanedan savaşları

IV. Bagrat'ın tüzüğü, 1060-1065

Bagrat'ın tahta geçmesinden kısa bir süre sonra, VIII. Konstantin, Klarjetili Gürgen'in oğlu Bagrationi prensi Demetre'nin adına Artanuji kalesini (modern Ardanuç, Türkiye) almak için bir ordu yolladı. Klarjetili Gürgen, IV. Bagrat'ın büyükbabası III. Bagrat tarafından erken 1010'lu yıllarda atadan miras Artanuji tımarından atılmıştı. Birçok Gürcü soylusu Bizanslılara iltica etti fakat Bagrat'a bağlı kalan asiller inatçı bir savaş başlattı.^[2]

Konstantin'in 1028 yılında ölümü Bizans işgalini kesti ve 1030 yılında Kraliçe Mariam yeni imparator III. Romanos'u (1028-1034 arası hükümdar) ziyaret etti. Yeni bir barış anlaşması imzalandı ve 1032 yılında oğlu için yüksek bir Bizans ünvanı olan "curopalates" ile ülkesine döndü. Mariam, ayrıca oğluna eş olarak bir Bizans prensesi Helena'yı getirdi. Helena, İmparatorun erkek kardeşi Basileios Argyros'un kızıydı ve evlilik startejik işbirliği kurmak için harcanan diplomatik bir çabaydı. Fakat, Helena, Kutaisi'de bulunan saraya girmesinden kısa bir süre sonra öldü. Bunun üzerine bir başka diplomatik çaba başlatılarak Kuzey Kafkasya'sa Hristiyan bir krallık olan Alania'nın Kralının kızı Borena ile evlendi.^[1]

1033 yılında, saray, bu sefer I. Giorgi'nin ikinci karısı Alanialı Alda ile evliliğinden oğlu olan Demetre ile bir başka hanedan problemi karşılaştı. Demetre ve Alda I. Giorgi'den miras kalan Abhazya'da bir kale olan Anacopia'da yaşıyorlardı. Bazı soyluların Demetre’yi, Bagrat'ın hükümdarlığına muhalefet olarak tahta geçirme teşebbüsleri boşa çıktı. Gürcü sarayının, Demetre'nin bağlılığını kazanma teşebbüsüde boşa çıktı. Bagrat'ın tehdidi üzerine, Ana Kraliçe Alda, Bizans'a sığındı ve Anacopia'yı, oğluna "magistros" ünvanı veren III. Romanos'a teslim etti.^[3]

1039 yılında, Demetre Bizans birlikleri ile birlikte Gürcistan'a geri döndü. Bu sefer Gürcistan'ın en güçlü soylusu Liparit hanedanından IV. Liparit onu destekliyordu.^[4]

Liparit, Trialeti Dükü'ydü ve sonradan kraliyet orduları komutanı olmuş, 1030'ların başında çocuk kral Bagrat'ın koruyucusu olarak ortaya çıkmıştı. Liparit askeri maharetini 1034 yılında tekrar göstermiş, Şeddadiler'e karşı Arran'da Gürcü-Ermeni ortak ordusunun komutanı olarak başarı kazanmıştı.

1038 yılında, Liparit, 8. yüzyıl'dan beri Tiflis Emirliği'nin elinde olan Eski Gürcü başkenti Tiflis'in sınırına yaklaşıp, ele geçirmek istedi. Liparit'in artan gücünden korkan Gürcü soyluları Bagrat'ı ikna edip, Liparit'in ordusunu geri çektirip, planın bozulmasına neden oldular. Sonuçta, Liparit, kralın yeminli bir düşmanı oldu ve Bagrat ve onun soylularından intikam almak için Bizanlılar ile aktif bir şekilde işbirliği yaptı.^[4]

Demetre adına, Liparit, Bagrat'a karşı bir seri başarı kazandı. Demetre'nin 1042 yılında ölümü ile Liparit Bizanslılar ve I. David Anhoghin ile müttefik olarak savaşa devam etti. Sasireti savaşında, Bagrat'ın yenilmesi ile Batı vilayetlerine çekildi. 1048 yılında Anadolu'ya yapılan Selçuklu seferleri sırasında Bizans tarafında yer aldı. Pasinler Muharebesi'nde esir alındı. Bu durum Bagrat'a avantaj sağladı ve Doğu vilayetlerine dönmesini sağladı. Liparit'in esaretten dönemsi ile Kralın şansı çok çabuk tersine döndü. Asi dük, Bagrat'ın Konstantinopolis'e sığınmaya zorladı. Sonuçta Liparit, Bagrat'ın olmadığı 1050–1053 yılları arasında Gürcistan'ın gerçek yöneticisi oldu, hatta Bagrat’ın oğlu Giorgi'yi kral ilan etti ve kendisini naip ilan etti. Bagrat’ın dönüşünden sonra, Liparit ona karşı savaşı tekrar başlattı. En sonunda 1060 yılında, destekçilerinin ihaneti ile Dük, Bagrat'a teslim edildi ve bir manastıra kapanmaya zorlandı.

Bu durum, Bagrat'a hanedan prenslerinin gücünü sınırlamak, Lorri ve Kakheti Kralları ile Tiflis Emiri etkisizleştirmek için fırsat yarattı.^[4][5]

Selçuklu saldırıları

1060'larda, Bagrat daha büyük bir sorun ile karşılaştı: Alp Arslan yönetiminde Selçuklular Gürcistan'ın sınır bölgelerine saldırmaya başlamışlardı. Yeğenini Alp Arslan ile evlendirerek barış sağlamak zorunda kaldı.^[6]

Selçuklu tehdidi, Gürcü ve Bizans hükümetlerini yakın işbirliği yapmaya zorladı. İttifakı güven altına almak için, Bagrat'ın kızı Maria 1066 ile 1071 yılları arası bir zaman Bizans ortak imparatoru VII. Mikhail ile evlendi. Gürcü prensesin seçimi teamüller aykırıydı ve Bagrat tarafında Gürcistan'ın diplomatik bir başarısı olarak görüldü.^[7]

Kaynakça

1. Lynda Garland & Stephen Rapp. Mary 'of Alania': Woman and Empress Between Two Worlds, pp. 94-5. In: Lynda Garland (ed., 2006), Byzantine Women: Varieties of Experience, 800-1200. Ashgate Publishing, Ltd., ISBN 075465737X.
2. Holmes, Catherine (2005), Basil II and the Governance of Empire (976-1025), p. 482. Oxford Üniversitesi Yayımevi, ISBN 0199279683.
3. Alemany, Agusti (2000). Sources of the Alans: A Critical Compilation, p. 222. Brill Publishers, ISBN 9004114424.
4. Robert Bedrosian, "Liparit IV Orbēlean", p. 586. In: Joseph Reese Strayer (1983), Dictionary of the Middle Ages. Scribner, ISBN 0684167603.
5. Ronald Grigor Suny (1994), The Making of the Georgian Nation: 2nd edition, p. 33. Indiana University Press, ISBN 0253209153
6. John Andrew Boyle, William Bayne Fisher (ed., 1991), The Cambridge History of Iran, p. 62. Cambridge Üniversitesi Yayımevi, ISBN 052106936X.
7. Lynda Garland with Stephen H. Rapp Jr. (2006). Mart'a-Maria 'of Alania'. An Online Encyclopedia of Roman Emperors. Retrieved on December 24, 2007.

Resmî unvanlar
Önce gelen: I. Giorgi	Gürcü Kralı 1027–1072	Sonra gelen: II. Giorgi