John Smith (kâşif)

John Smith

İngiliz paralı askeri, yazar ve kâşif
Doğum 1580
Alford İngiltere
Ölüm 21 Temmuz 1631

John Smith (d. 1579-1631) İngiliz paralı askeri, maceracı, yazar ve kaşif. Smith, İspanyollara ve Osmanlılara karşı savaşmıştır. Ayrıca Kuzey Amerika'daki uzun süreli ilk yerleşim yeri olan Jamestown'in ilk kurucularından biri olarak tanınır.

Hayatı

Gençlik maceraları

John Smith İngiltere'de Willoughby, Lincolnshire'de doğmuş ve 6 Ocak 1580'da o kasaba kilisesinde vaftiz edilmiştir.[1] Babası oranın asil toprak sahibi olan Lord Willoughby'den toprak kiralayan bir ortakçı çifçi idi. John Smith Cuerdley'de bulunan asil Smith ailesine yakın akraba olduğunu bildirmektedir. 1592-1595'de John Smith o zamanlar için iyi bir eğitim almış ve Louth'daki "King Edward İV Gramer Okulu" mezunu olmuştur.[2]

16 yaşında iken babası ölmüş ve John Smith'de evini bırakarak Avrupa'da paralı askerliğe başlamıştır. Önce bahriye kalyonlarında denizci oldu. Sonra Fransa Kralı IV. Henry'nin, özellikle Hollanda bölgesinde, İspanyollara karşı yaptığı savaşlarda Fransız ordusunda bulundu. Hollanda'lıların İspanyollara karşı yaptıkları bağımsızlık savaşları sırasında İspanya İmparatoru II. Filip ordularına karşı savaşan Hollanda ordusunda paralı asker olarak görev yaptı. Sonra Akdeniz'e geçti ve bu denizde korsanlık yapan Hıristiyan gemilerinde korsan olarak çalıştı.

Sonra Macaristan ve Erdel'e gitti ve buralarda paralı askerlik yaptı. 1593-1606 Osmanlı-Avusturya Savaşı sırasında Avusturya ordularında kiralık askerdi. Avusturya İmparatoru Arşidükü Rudolf komutanlığı altında Macaristan'a hücum eden orduda "kaptan" rütbesi kazandı. Avusturya'lılar yanında yer alan Erdel prensi Sigismund Bathory tarafından beğenildi ve asil rütbesi ile emeklilik maaşı bağlandı. Bu sırada Avusturya'lı bir generalin bir Osmanlı kalesini kuşattığıni; kale komutanının teketek çarpışma ile bu kuşatmanın sonuçlandırılmasını istediğini; Erdel-Avusturya ordusu şampiyonu olan John Smith'in teketek yaptığı üç ayrı çarpışmada üç Osmanlı şampiyonu öldürdüğünü ve bu nedenle sonradan İngiltere'de asilzade yapıldığında armasının sağına ve soluna üçer Osmanlı-Türk başı koydurduğu hatıralarında hikâye edilmektedir.[3][4]

1600-1601'de önce Eflak voyvodası iken Erdel Prensi ünvanı da almış olan Cesur Mihal ile birlikte Osmanlılara aleyhinde savaştı. Mihal'in şiddetinden korkan ve Osmanlılarla anlaşacağı sezilen Mihal 1601'de Avusturya'lılar teşviki ile Erdelliler tarafından öldürüldü ise de Erdel bir Avusturya generali olan George Basta elinde kaldı. John Smith bundan sonra Eflak Voyvodası olan Radu Serban ordusuna katıldı. Erdel'eki karışık durumdan dolayı Erdel Szekeli asilzadelerinden Szekeli Mozes Osmanlı Veziriazamı Yemişçi Hasan Paşa'ya müraacatla yüksek bir para vereceğini bildirerek Erdel voyvodalağına geçmek istedi ve bu kabul edildi.[5] John Smith'in Szekeli Mozes ile yakın bağlantıları olduğu hatıralarında belirtilmektedir.

1602'de bir Kırım Hanlığı süvari birliği ile yapılan bir çarpışmada John Smith yaralı düştü ve esir olarak alınarak İstanbul'a gönderildi. John Smith hatıralarında "hepimiz pazarda hayvanlar gibi bir köle olarak satıldık" demektedir.[6] John Smith bir Osmanlı-Türk ilerigeleni tarafından köle olarak satın alındığını ve bu kişi tarafından Rum asıllı genç bir cariyesine köle olarak verildiğini ifade etmektedir. Yine hatıralarında John Smith bu cariyenin kendisine aşık olduğunu ve onu, daha iyi sahibe göndermek üzere, Kırım'da bulunan cariyenin ağabeyine bir mektupla gönderdiğini yazmaktadır. Yine hatıralarına göre yeni sahibi ona iyi muamele etmemiştir. Bunun üzerine John Smith yeni sahibini öldürerek Türk kıyafetinde çaldığı bir at ile Don Nehri üzerinde bulunan bir Rus Çarlığı kalesine kaçmıştır. Oradan Lehistan üzerinden güney Avrupa'ya geçmiş Kuzey Afrika'ya geçmiş ve oradan da 1604'de İngiltere'ye dönmüştür.

Sonradan hatıralarını yazan John Smith bu hatıralarında bu gençlik yılları maceralarını abartıp abartmadığı tartışma konusu olabilmektedir.[7] Ama her hâlde bundan sonraki Amerika'daki maceraları daha ilgi çekici olduğu için 1604'e kadar maceraları üzerinde pek derin araştırma bulunmamaktadır.

Virjinya maceralari

Eylül 1608 ile Ağustos 1609 arasında Virjinya bölgesindeki olusturulan bu Virjinya kolonisinin lideridir. Ardında bıraktığı yazılarda kendi rolünü abartmaya eğilimli olduğu için, tarihçiler anlatılarının ne kadarının gerçek olduğu konusunda şüphe taşırlar.

İlk Ingiliz yerleşimleri sırasında Virjinya'da yaşayan kızılderili Powhatan konfederasyonunun reisi olan Wahunsenacawh ile kızı Pocahontas arasındaki kavgayı anlatan mektubu ile ünlenmiştir. Smith, Pocahontas'ın babasının kızını öldürmek istediğini ve kendisinin kızı kurtardığını duygusal bir dille anlatarak Amerikan folklorunun kahramanlarından biri haline gelmiştir.

Film

Edebiyat

Kaynakça

  1. ↑ Lefroy, John Henry (1882), The Historye of the Bermudaes Or Summer Islands, Hakluyt Society, ss. iv, http://books.google.com/books?id=of86AAAAİAAJ&dq=%22John+Smith%22+was+baptized+%22January+1580%22&source=gbs_summary_s&cad=0, erişim tarihi: 21 Eylül 2008
  2. ↑ "History of the School". King Edward VI Grammar School, Louth. http://www.kevigs.lincs.sch.uk/?sid=440&pgid=466&spgid=&page=1. Erişim tarihi: 21 Haziran 2008.
  3. ↑ Not Just Another John Smith, usnews.com, 21 Ocak 2007
  4. ↑ Kaptan John Smith'in biyografisi
  5. ↑ İsmail Hakkı Uzunçarşılı (1954) Osmanlı Tarihi III. Cilt, 2. Kısım , XVI. Yüzyıl Ortalarından XVII. Yüzyıl Sonuna kadar), Ankara: Türk Tarih Kurumu (Altıncı Baskı 2011 ISBN 978-975-16-0010) say.48-50
  6. ↑ {Paralı Asker John Smith Jamestown'dan önce.
  7. ↑ John Smith, (ed. Philip L. Barbour) (1986) The Complete Works of Çaptain John Smith (1580–1631) 3 Cilt Chapel Hill: University of North Carolina Press for The Institute of Early American History and Culture, Williamsburg,

Dış bağlantılar

This article is issued from Vikipedi - version of the 10/9/2016. The text is available under the Creative Commons Attribution/Share Alike but additional terms may apply for the media files.