Akdeniz

Başlığın diğer anlamları için Akdeniz (anlam ayrımı) sayfasına bakınız.

Akdeniz ve bu iç denizi çevreleyen ülkelerin uydu görüntüsü (NASA)

Akdeniz haritası

Akdeniz bölgesi rölyefi

Akdeniz (Osmanlı Türkçesi: بحر سفيد Bahr-i Sefīd^[1] , آق دڭيز Akdeniz^[2] ya da بحر متوسط, Bahr-i Mutavassıt^[3]), Atlas Okyanusu'na bağlı, kuzeyinde Avrupa, güneyinde Afrika, doğusunda Asya kıtaları bulunan deniz. 2.5 milyon km² bir alan kaplayan deniz Cebelitarık Boğazı ile Atlas Okyanusu'ndan; Süveyş Kanalı ile de Kızıldeniz'den ayrılır. Akdeniz’in tuzluluk oranı ‰ 38 (binde 38) olup tuz oranı fazla olan denizler grubunda değerlendirilir.Akdeniz bir okyonustur.

Etimoloji

İngilizcede Mediterranean Sea denilir. Bu da Latincedeki Mediterraneustan (Medi: Orta + terra: Toprak, yer) gelmektedir. Yunancada Mesogeios denir. Arapçadaki karşılığı البحر الأبيض المتوسط (El Bahre-l Ebyedu'l-Mutavassit) “'ortada yer alan beyaz deniz'” anlamındadır. Farsça'da Akdeniz için kullanılan Bahr-i Sefid ismi Osmanlı dönemi haritalarında da gözükmektedir. Romalılar da Mare Nostrum derler ki bu da Bizim Deniz anlamına geliyordu.

“Akdeniz” isminin kaynağıyla ilgili inanılan iddialardan bir diğeri de eski Türklerde “mavi” rengin doğunun, “ak” rengin batının, “kırmızı” rengin güneyin ve “kara” rengin kuzeyin sembolü olarak kullanılmış olmasıdır. Bu iddiaya göre Akdeniz adlandırmasını ortaya koyan dil bilincinde Ege ve Akdeniz'i tek bir deniz olarak gören yaklaşım vardır. Bu yaklaşıma göre Türkiye'nin kuzeyindeki denize Karadeniz adının verilmesinin sebebi de budur.^[4]

Denizanası, Akdeniz'de sık rastlanılan bir hayvandır.

Coğrafya

Dünyanın en büyük iç denizidir. Derin bir denizdir ve derinliği 4000 metreyi geçen birçok çukura sahiptir. Doğu Akdeniz Havzası, Batı Akdeniz Havzası'ndan daha derindir. Özellikle Doğu Akdeniz olmak üzere tuzluluk oranı yüksektir. Kıbrıs ile Mısır arasındaki kısımda tuzluluk oranı binde 39'a ulaşır.Akdeniz'e kıyısı olan 22 ülke vardır.

Bölümler

Alt Denizler

• Alboran Denizi, İspanya ve Fas arasında,
• Balear Denizi, İspanya ve Balear Adaları arasında,
• Ligurya Denizi, Korsika ve Sardunya adaları arasında,
• Tiren Denizi, Sardunya, İtalya Yarımadası ve Sicilya arasında,
• Adriyatik Denizi, İtalya Yarımadası ve Balkan Yarımadası arasında,
• İyon Denizi, İtalya, Yunanistan ve Arnavutluk arasında,
• Libya Denizi, Libya ile Girit arasında,
• Ege Denizi, Yunanistan ve Türkiye arasında,
• Girit Denizi, Girit'in kuzeyinde,
• Trakya Denizi, Kuzey Ege’de
• Mirtoan Denizi, Kiklad Adaları ve Mora Yarımadası arasında,
• Marmara Denizi, Ege Denizi ve Karadeniz arasında,
• Kilikya Denizi, Türkiye ve Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti arasında.

Boğazlar

Marmara Denizi ve Karadeniz'i ayıran İstanbul Boğazı

• Cebelitarık Boğazı, İspanya ve Fas arasında,
• Messina Boğazı, İtalya Yarımadası ve Sicilya arasında,
• Bonifacio Boğazı, Korsika ve Sardunya arasında,
• Sicilya Boğazı, Sicilya ve Tunus arasında,
• Otranto Boğazı, İtalya ve Arnavutluk arasında,
• Çanakkale Boğazı, Marmara Denizi ve Ege Denizi arasında,
• İstanbul Boğazı, Marmara Denizi ve Karadeniz arasında.

Körfezler

• Saros Körfezi, kuzey Türkiye'de,
• Lions Körfezi, güney Fransa'da,
• Taranto Körfezi, güney İtalya'da,
• Antalya Körfezi, güney Türkiye'de,
• Sirte Körfezi, kuzey Libya'da,
• Gabes Körfezi, doğu Tunus'da,
• Mersin Körfezi, güney Türkiye'de,
• Edremit Körfezi, kuzeybatı Türkiye'de,
• İzmir Körfezi, batı Türkiye'de,
• Gökova Körfezi, güneybatı Türkiye'de.
• İskenderun Körfezi, güney Türkiye'de
• Fethiye Körfezi, güney Türkiye'de
• Marmaris Körfezi, güney Türkiye'de
• İzmit Körfezi, kuzeybatı Türkiye'de
• Jliaéros Körfezi, kuzey Arnavutluk'ta.

İklim

Akdeniz bölgesi şehirlerinde sıcaklık (°C)

	Ocak	Şubat	Mart	Nisan	Mayıs	Haziran	Temmuz	Ağustos	Eylül	Ekim	Kasım	Aralık
Marsilya	13	13	13	14	16	18	21	22	21	18	16	14
Barselona	13	13	13	14	17	20	23	25	23	20	17	15
Valencia	14	13	14	15	17	21	24	26	24	21	18	15
Napoli	15	14	14	15	18	22	25	27	25	22	19	16
Malaga	16	15	15	16	17	20	22	23	22	20	18	16
Cebelitarık	16	15	16	16	17	20	22	22	22	20	18	17
Atina	16	15	15	16	18	21	24	24	24	21	19	17
Kandiye	16	15	15	16	19	22	24	25	24	22	20	18
Malta	16	16	15	16	18	21	24	26	25	23	21	18
Antalya	14	15	18	21	25	30	34	34	31	26	20	16
Larnaka	18	17	17	18	20	24	26	27	27	25	22	19
Mersin	18	18	19	22	24	25	27	29	28	26	24	22
Tel Aviv	18	17	17	18	21	24	26	28	27	26	23	20

Ayrıca bakınız

• Akdeniz adaları
• Süveyş Kanalı

Dış bağlantılar

• Greenpeace campaign "Defending Our Mediterranean": Threats, Solutions and Photo Petition
• Planblue - Environment and Development in the Mediterranean Region

Kaynakça

1. http://www.dzkk.tsk.tr/turkce/bunlaribiliyormuydunuz/AkdenizVeKaradeniz.php
2. Kâtib Çelebi, Kitab-ı Cihannüma, 1648 bk: 360 Yıllık Öykü: Cihannüma
3. http://tr.wiktionary.org/wiki/bahr-i_mutavass%C4%B1t
4. Ertuğrul Yaman, Eyüp Bacanlı, Türk Dili El Kitabı, Grafiker Yayınları, Ankara 2009, s. 35-36

5. http://biltek.tubitak.gov.tr/merak_ettikleriniz/index.php?kategori_id=21&soru_id=4891

Koordinatlar: 35°K 18°D / 35°N 18°E