Avrupa

Avrupa

Alan 10,180,000. km² (3,930,000 sq mi)
Nüfus 731,000,000
Yoğunluk 70/km² (181/sq mi)
Ülkeler 50
Halkİngiliz
Kafkasya halkları
Alman
Fransız
İskandinav
İtalyan
İspanyol
Türk
Makedon
Macar
Dil AileleriHami-Sami dilleri ailesi
Kafkas dilleri
Moğol dilleri
Hint-Avrupa dilleri ailesi
Ural dilleri ailesi
Türk dilleri
Baskça


Büyük Şehirler Türkiye İstanbul
 Rusya Moskova
 Birleşik Krallık Londra
 Fransa Paris
 İspanya Madrid
 Rusya Sankt Peterburg
 Almanya Berlin
 İtalya Roma
 İspanya Barcelona
 İtalya Milano
Zaman Dilimi EEZ (İzlanda)
En batısı :UTC
En doğusu: UTC+5 (Rusya)
Avrupa'nın uydudan çekilen görüntüsü
Dünya üzerinde Avrupa'nın yeri

Avrupa, Afrika'nın kuzeyinde, Asya'nın batısında ve Atlas Okyanusu'nun doğusunda bulunan, yarımada şeklindeki kıta.[1][2] Dünyanın en küçük ikinci kıtasıdır.[1]

Etimoloji

Avrupa, Sami dillerde Erep (yahut Irib), güneşin battığı taraf anlamına gelir. Fenikelilerden Yunanlara geçen bu ad, Yunancada Europa olmuş ve Ege Denizi'ne göre batıda bulunan ülkelere bu ad verilmiştir.

Ayrıca mitolojide Finike kralı Agenar ile Telepassa'nın kızının adıdır. Boğa şekline giren Zeus tarafından İda'ya kaçırılmış, Zeus'tan Minos, Sarppedon ve Rhadamnthys isminde üç oğlu olmuştur, adı bu yarımadaya verilmiştir.[3]

Tarihi

Öteden beri büyük krallık ve imparatorluklara beşiklik yapmış bu yarımada, endüstri devriminden sonra da gelişmişliğini korumuş ve diğer tüm kıtalara göre endüstrileşmesini kısa sürede tamamlamıştır.

Avrupa'nın önemi, konumu, yüz ölçümü, doğal kaynakları, nüfusu ve fiziki özelliklerinden değil sahip olduğu insan kaynağı ve onun niteliklerinden ileri gelmektedir. İyi eğitilmiş insanlardan oluşan nüfus, bilim ve teknolojide göstermiş olduğu ilerlemeler sayesinde ekonomik yönden de gelişmiş ve yüksek bir hayat standardına ulaşmıştır. Doğal kaynakları görece az olan Avrupa, bu gelişmesini tamamen eğitimli insan kaynağına ve sömürgecilik sisteminin kazanımlarına borçludur. Günümüzde dünyanın en büyük güç odağı olan ABD'nin halkı da büyük oranda Avrupa kökenlidir. Ayrıca bilimsel ve teknolojik gelişmelerin kilometre taşları olan önemli buluşların çoğu da Avrupalılar tarafından gerçekleştirilmiştir. Avrupa ülkelerinin her yönden birleşmesini amaçlayan ve bu yolda önemli aşamalar gerçekleştiren Avrupa Birliği, Avrupa'nın yeryüzündeki gücünü ve önemini daha da artırmaktadır.

Avrupa'nın 20.yy. başlarında varsayılan 'kültürel' bölgeleri.
Avrupa Bayrağı, Avrupa Birliği Tarafından da kullanılıyor

1990 yılına kadar (Soğuk Savaş'ın bitimi) Avrupa'da birbirinden farklı siyasal ve ekonomik sistemler ve bunların temsilcilerinden oluşan bloklar mevcuttu. Bunlardan biri, şimdi de mevcut olan çok partili demokratik sistemi ve serbest piyasa ekonomisini uygulayan Batı Bloku, diğeri ise tek partili sosyalist siyasal sistemle

ekonomiyi uygulayan Doğu Bloku'ydu. Ancak Doğu Bloku'nun lideri olan SSCB'nin ekonomik ve siyasal sisteminin iflas etmesiyle doğu bloğu da çökmüştür. Eski Doğu Bloku ülkeleri, ekonomik ve siyasal sistem olarak Batı Bloku'na yakınlaşma yolunda önemli adımlar atmışlardır. Çok partili demokratik sisteme ve serbest pazar ekonomisine geçiş yapmanın sancıları büyük oranda atlatılmıştır. Avrupa Birliği'ne yapılan başvurular olumlu karşılanmış ve başvuran ülkeler ile AB arasında uyum çalışmaları sürdürülmektedir. Doğu Bloku'nun askeri örgütü olan Varşova Paktı da dağıtılmış ve eski Doğu Bloku ülkeleri, Batı Avrupa'nın askeri örgütü olan NATO'ya girmek için başvuruda bulunmuşlar, bu konuda önemli gelişmeler sağlamışlardır. Böylece Avrupa'da 1990 öncesinin askeri, ekonomik ve siyasi kutuplaşması önemli ölçüde ortadan kalkmıştır.

Coğrafyası

Avrupa geleneksel olarak Dünya'daki 7 kıtadan biri olarak düşünülmekle birlikte aslında Asya ile coğrafi açıdan bağlantılı bir kıtadır ve bazen Avrasya adı altında anılır. Avrupa'nın geleneksel tanımına göre Ural Dağları Avrupa'nın doğudaki sınırını oluştururlar. Güneydoğu'daki sınırını Ural Nehri oluşturur. Sınır Hazar denizi, Kafkas Dağlarının zirveleri boyunca devam eder, Karadeniz, İstanbul Boğazı, Marmara Denizi ve Çanakkale Boğazı'yla belirlenir. Akdeniz Avrupa'nın güney sınırını, Kuzey Buz denizi kuzey sınırını, Atlas Okyanusu ise kuzey ve batı sınırını belirler. İzlanda Avrupa'dan çok Kuzey Amerika'ya yakın olmakla birlikte Avrupa'nın bir parçası olarak sayılmaktadır. Avrupa yarımadası güneyde Afrika kıtasına oldukça yaklaşır (Cebelitarık Boğazı 14 km). Güneydoğuda ise Asya ile hemen hemen bitişir (İstanbul Boğazı 0,7 km., Çanakkale Boğazı 1,3 km.).

Avrupa'nın yüzölçümü 10.523.000 km² dir. Bu ise yeryüzünün %2'i, karaların % 7'si Avrasya'nın 1/5'i demektir. Avrupa, yaklaşık olarak harita üzerinde 35 ile 70 kuzey paralel daireleri ile 10 ile 60 doğu meridyenlerinin çerçevelediği bir üçgene benzer. Yarımadada 0-4 saat dilimleri yer alır.

Avrupa'nın uç noktaları ise; kuzeyde Kuzey burnu (71° 10' kuzey enlemi), güneyde Mora'nın Matapan burnu (36° 23' kuzey enlemi), Batıda Rocca (Portekiz) burnu (9° 29' batı boylamı), doğuda Ural dağları (60° doğu boylama)'dır. Rocca burnu ile Ural Dağları arasındaki uzunluk 5500 km, Kuzey burnu ile Matapan burnu arasındaki genişlik 3800 km'dir.

Avrupa ülkeleri kültürleri, coğrafi konumları, yani bulundukları yer, ekonomik, sosyal gelişmişlik gibi kriterler göz önünde bulundurularak; Batı Avrupa ülkeleri, Kuzey Avrupa Ülkeleri (İskandinavya ve Baltık ülkeleri), Akdeniz ülkeleri, Orta Avrupa ülkeleri, Doğu Avrupa ülkeleri ve Balkan Ülkeleri gibi guruplara ayrılmaktadır.

Avrupa'nın genel coğrafî özellikleri şöyledir:

Avrupa'ya ait ölçümler

Ekonomisi

Avrupa ülkeleri ve kuruluşlar

Avrupa ekonomisi, 50 farklı devlet içinde 710 milyondan fazla kişiyi kapsar. Benzer diğer kıtalar, Avrupa devletlerinin farklı zenginlikleri, en fakirlerinin diğer kıtalardaki en fakir devletlerin yaşam standartlarından ve GSYİH koşullarından çok üstünde olmasına rağmen. Zenginlikler farkı en kabaca Avrupa boyunca batı-doğu bölümünde görülebilir. Batı Avrupa ülkelerinin hepsi yüksek GSYİH ve yaşam standartlarına sahipken Avrupa ekonomilerinin pek çoğu hala eski Yugoslavya Sosyalist Federal Cumhuriyeti ve çöken Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği'inden hasıl olmaktadır. Buradaki Avrupa sözcüğü Avrupa ekonomisi sınırlarını Asya'da Kıbrıs sınırı olarak içerir.

Kıta olarak Avrupa dünyada en büyük ekonomiye sahiptir. Avrupa'nın en geniş ulusal ekonomisi Almanya olup, nominal GSYİH sıralamasında dünyada 3.ncü sırada, satın alma gücü paritesi'ne (SAGP) göre beşinci sıradadır. Avrupa'nın ikincisi Birleşik Krallık olup, nominal GSYİH'de dünya üçüncüsü ve SAGP'de altıncıdır. Avrupa Birliği dünyanın en geniş (IMF ve Dünya Bankası'na göre 2005) veya ikinci en geniş ekonomisidir(CIA world Factbook-2006)

Ülkeler

Avrupa
Avrupa'nın Birleşmiş Milletler tarafından oluşturulmuş bölgeleri:


Ülke ve Bayrağı Yüzölçümü
(km²)		 Nüfus
(2002)		 Nüfus Yoğunluğu
(km²)		 Başkent
Doğu Avrupa:
Azerbaycan Azerbaycan[4] 86.600 8.870.000 105,7 Bakü
Beyaz Rusya Beyaz Rusya 207.600 10.335.382 49,8 Minsk
Bulgaristan Bulgaristan 110.910 7.621.337 68,7 Sofya
Ermenistan Ermenistan[5] 29.800 3.002.594 112 Erivan
Gürcistan Gürcistan[6] 69.700 4.498.000 49,7 Tiflis
Kazakistan Kazakistan[7] 2.717.300 15.815.144 5 Astana
Moldova Moldova[8] 33.843 4.434.547 131 Kişinev
Romanya Romanya 238.391 21.698.181 91 Bükreş
Rusya Rusya[9] 3.960.000 106.037.143 26,8 Moskova
Ukrayna Ukrayna 603.700 48.396.470 80,2 Kiev
Orta Avrupa:
Çek Cumhuriyeti Çek Cumhuriyeti 78.866 10.256.760 130,1 Prag
Macaristan Macaristan 93.030 10.075.034 108,3 Budapeşte
Polonya Polonya 312.685 38.625.478 123,5 Varşova
Slovakya Slovakya 48.845 5.422.366 111 Bratislava
Slovenya Slovenya 20.273 1.932.917 95,3 Ljubljana
Kuzey Avrupa:
Birleşik Krallık Birleşik Krallık 244.820 60.201.000 244,2 Londra
Danimarka Danimarka 43,094 5.368.854 124,6 Kopenhag
Estonya Estonya 45.226 1.415.681 31,3 Tallinn
Finlandiya Finlandiya 336.593 5.157.537 15,3 Helsinki
İzlanda İzlanda 103.000 307.261 2,7 Reykjavík
İrlanda İrlanda 70.280 4.234.925 60,3 Dublin
Letonya Letonya 64.589 2.366.515 36,6 Riga
Litvanya Litvanya 65.200 3.601.138 55,2 Vilnius
Norveç Norveç 270.000 4.527.984 11,8 Oslo
İsveç İsveç 449.964 9.090.113 19,7 Stokholm
Güney Avrupa:
Arnavutluk Arnavutluk 28.748 3.544.841 123,3 Tiran
Andorra Andorra 468 68.403 146,2 Andorra la Vella
Bosna-Hersek 51.129 3.964.388 77,5 Sarayova
Hırvatistan Hırvatistan 56.542 4.390.751 77,7 Zagreb
Türkiye Türkiye[10] 814.578 78.561.312 94,6 Ankara
Yunanistan Yunanistan 131.940 10.645.343 80,7 Atina
İtalya İtalya 301.230 58.751.711 191,6 Roma
Makedonya Cumhuriyeti Makedonya 25.333 2.054.800 81,1 Üsküp
Malta Malta 316 397.499 1.257,9 Valletta
Karadağ Karadağ[11] 13.812 616.258 44,6 Podgorica
Kıbrıs Cumhuriyeti Kıbrıs Cumhuriyeti[12] 9.251 788.457 85 Lefkoşa
Kosova Kosova[13] 10.887 2.200.000 220 Priştine
Portekiz Portekiz[14] 91.568 10.084.245 110,1 Lizbon
San Marino San Marino 61 27.730 454,6 San Marino
Sırbistan Sırbistan[15] 77.474 9.663.742 109,4 Belgrad
İspanya İspanya[16] 498.506 40.077.100 80,4 Madrid
Batı Avrupa:
Avusturya Avusturya 83.858 8.169.929 97,4 Viyana
Belçika Belçika 30.510 10.274.595 336,8 Brüksel
Fransa Fransa[17] 547,.030 59.765.983 109,3 Paris
Almanya Almanya 357.021 83.251.851 233,2 Berlin
Lihtenştayn Lihtenştayn 160 32.842 205,3 Vaduz
Lüksemburg Lüksemburg 2.586 448.569 173,5 Lüksemburg
Monako Monako 1,95 31.987 16.403,6 Monako
Hollanda Hollanda[18] 41.526 16.318.199 393 Amsterdam
İsviçre İsviçre 41.290 7.301.994 176,8 Bern
Toplam 10.396.619 [19] 694.270.001[20] 66,8

Notlar

  1. 1 2 https://global.britannica.com/place/Europe
  2. ↑ https://en.oxforddictionaries.com/definition/europe
  3. ↑ https://www.theguardian.com/notesandqueries/query/0,,-10344,00.html
  4. ↑ Azerbaycan bir Doğu Avrupa ve Batı Asya ülkesidir, ancak tüm ülkenin nüfus ve yüzölçümü bilgileri verilmiştir.
  5. ↑ Ermenistan aslında tamamen Asya kıtasındadır. Fakat tarihi ve politik nedenlerden dolayı Avrupa'da kabul edilir.
  6. ↑ Gürcistan bir Doğu Avrupa ve Batı Asya ülkesidir, ancak tüm ülkenin nüfus ve yüzölçümü bilgileri verilmiştir. Ayrıca ayrılıkçı bölgeler Abhazya ve Güney Osetya dahil.
  7. ↑ Kazakistan bir Doğu Avrupa ve Orta Asya ülkesidir, ancak tüm ülkenin nüfus ve yüzölçümü bilgileri verilmiştir.
  8. ↑ Ayrılıkçı bölge Transdinyester dahil.
  9. ↑ Rusya bir Doğu Avrupa ve Kuzey Asya ülkesi olduğu için, nüfus ve yüzölçümü bilgileri sadece Avrupa'daki kısmına göre verilmiştir.
  10. ↑ Türkiye bir Güneydoğu Avrupa ve Batı Asya ülkesi olmasına rağmen nüfus ve yüzölçümü bilgileri bütün Türkiye'yi kapsar.
  11. ↑ Sırbistan-Karadağ'dan 3 Haziran 2006'da bağımsızlığını elde etti.
  12. ↑ Kıbrıs aslında tamamen Asya kıtasındadır. Fakat tarihi ve politik nedenlerden dolayı Avrupa'da kabul edilir. Ve bilgiler KKTC'yi de kapsar.
  13. ↑ Sırbistan'dan 17 Şubat 2008'da bağımsızlığını elde etti.
  14. ↑ Sadece Avrupa kıtasındaki kısmının bilgilerini içerir.
  15. ↑ Bilgilere Kosova dahil.
  16. ↑ Afrika kıtasındaki toprakları hariç.
  17. ↑ Sadece Avrupa'daki kısmının bilgileri.
  18. ↑ Sadece Avrupa kıtasındaki kısmının bilgileri verilmiştir.
  19. ↑ Toplam yüzölçümü ülkelerin sadece Avrupa kıtasındaki topraklarını içerir.
  20. ↑ Toplam nüfus ülkelerin sadece Avrupa kıtasındaki nüfusunu içerir.
Avrupa
Egemen devletler
Sınırlı tanınmış
olan devletler
Bağımlı ve
diğer bölgeler
Kıtalar

Afrika
Antarktika
Asya
Avrupa
Okyanusya
Kuzey Amerika
Güney Amerika

Afrika-Avrasya
Amerika
Avrasya
Avustralya

Yerbilimsel kıtalar

Gondvana • Lavrasya • Pangea • Panotya • Rodinya • Kolombiya • Kenorland • Nena • Ur • Vaalbara

Efsanevî kıtalar

Atlantis • Kerguelen Yaylası • Lemurya • Mu • Terra Australis • Zealandiya

This article is issued from Vikipedi - version of the 12/6/2016. The text is available under the Creative Commons Attribution/Share Alike but additional terms may apply for the media files.