Tiran, Arnavutluk

Koordinatlar: 41°19′48″K 19°49′12″D / 41.33°K 19.82°D / 41.33; 19.82

Tiran
Tirana
  Şehir  
Tiran belediyesi
Bashkia e Tiranës

Bayrak

Arma
Tiran

Tiran'ın Arnavutluk'taki konumu

Koordinatlar: 41°19′48″K 19°49′12″D / 41.33°K 19.82°D / 41.33; 19.82
Ülke Arnavutluk Arnavutluk
İl Tiran
İlçe Tiran
İdari birimler 24 idari birim
Yönetim
 - Belediye Başkanı Erion Veliaj[1] (PS)
Yüzölçümü
 - Kent 1.110,03 km2 (428,6 mi2)
Rakım 110 m (361 ft)
Nüfus (2008)[2]
 - Kent 800.986
 - Yoğunluk 720/km² (1.864,8/sq mi)
 - Şehir 610.070
Zaman dilimi OAZD (+1)
 - Yaz (YSU) OAZD (+2)
Alan kodu 04
İnternet sitesi: http://www.tirana.gov.al

Tiran (Arnavutça: Tirana veya Tiranë, Geg: Tirona, Yunanca: Τίρανα) Arnavutluk'un başkenti ve en büyük şehridir. Şehrin nüfusu 2015 yılı itibari ile nüfusu 800,986'dır.[2]

Şehrin adı eski Yunanca'da mutlak güç sahibi yönetici anlamına gelir. Tiran, Dalmaçya Denizi'ne kıyısı olmamasına rağmen, Arnavutluk'un sahil kesimine ulaşmak için en uygun geçiş noktasıdır. Şehir kamu kurumları ve özel üniversitelere ev sahipliği yapmakta ve ülkenin siyasi, ekonomik ve kültürel yaşam merkezidir.

Tarihçe

Tiran 1614 yılında İşkodra Valisi Süleyman Paşa tarafından kuruldu. Şehre ilk olarak Eski Cami ve külliyeler kuruldu. Türk egemenliği sırasında İşkodra Vilayeti'nin Dıraç Sancağı'nda bir kaza merkezi olan Tiran, XVII. yüzyıla kadar küçük bir köy olarak kaldı. 1700'lü yıllarda şehir gelişerek önemli bir ticaret merkezi haline geldi. Balkan Savaşları sırasında 1912 yılında Osmanlıların elinden çıktı. 1919 yılında da bağımsız Arnavutluk'un başkenti ilan edildi.[3]

Coğrafya

Uydudan Tiran'ın görüntüsü

Tiran (41.33°K, 19.82°D), Tiran ili'nin Tiran ilçesi'nde Ishëm Nehri'nin kıyısında denizin 32 kilometre uzağında yer almaktadır. Tiran'ın ortalama yüksekliği deniz seviyesinden 110 metre olup en yüksek noktası 1.828 metrelik Mali me Gropa'dır. Şehir doğuda Dajti Dağı ve kuzey-batısında uzaktan Adriyatik Denizi manzarasına sahip açık alan ile birlikte tepelerle çevrilidir. Tiran Nehri şehrin içinden geçmekte olup Lane Nehri ile kesişmektedir.

Şehirde dört adet yapay göl olup bunlar Tiran Yapay Gölü (Büyük Park'ın içindedir), Paskuqani Gölü, Farka Gölü ve Tufina Gölü'dür.

Tiran, Napoli, Madrid, İstanbul ve New York ile aynı enlem ve Budapeşte ve Kraków aynı meridyen üzerindedir.

İklim

Tiran nemli subtropikal iklime sahip olup (Köppen iklim sınıflandırması CFA) yazın sıcak ve orta derecede kuru, kışlar ise serin ve yağışlıdır.

 Tiran iklimi 
Aylar Ocak Şubat Mart Nisan Mayıs Haziran Temmuz Ağustos Eylül Ekim Kasım Aralık Yıl
En yüksek sıcaklık rekoru,  °C 23 24 26 29 37 42 44 45 39 31 25 23 45
Ortalama en yüksek sıcaklık, °C 10,4 11,2 15,7 19,0 25,2 30,1 33,5 33,8 27,6 22,1 16,3 12,9 21,5
Ortalama en düşük sıcaklık, °C 3,6 4,2 5,9 10,3 16,2 21,2 23,7 23,4 19,1 9,7 6,8 4,7 12,4
En düşük sıcaklık rekoru,  °C −12 −10 −4 −1 6 10 15 14 5 0 −3 −7 −12
Ortalama yağış, mm 145 152 128 117 92 76 22 22 80 105 211 173 110,2
Kaynak: METEOALB Hava durumu istasyonu 06-05-2010

Yönetim ve siyaset

Tiran idari olarak 24 idari bölüme (njësi administrative) ayrılmaktadır. Bu alt belediyelerinin her birinin kendi belediye başkanı ve meclisi bulunmaktadır.[4]

Tiran'ın mevcut belediye başkanı Arnavutluk Sosyalist Partisi'nden Erion Veliaj'dır.

Ekonomi

ABA İş Merkezi

Tiran Arnavutluk'un en büyük endüstri ve finans merkezidir. 1920'lerden itibaren hızlı bir büyüme yaşamış ve tarım ürünleri ve makineleri, tekstil, ilaç, metal ürünleri ve hizmetler gibi birçok sanayi kolları kurulmuştur.

Tiran, çarşının kurulduğu ve esnafı tarafından ipek ve pamuklu kumaşlar, deri, seramik ve demir, gümüş ve altın eserler imal edildiği 16. yüzyılda gelişmeye başladı. 1901 yılında şehirde 140.000 zeytin ağacı, 400 yağ fabrikası ve 700 dükkan bulunmaktaydı. Şehirde 85 metrelik TID Kulesi inşa halindedir. Tiran'da City Park, QTU, Casa Italia, ve Tirana East Gate gibi alışveriş merkezleri bulunmaktadır.

Demografi

Tiran'ın tarihi nüfusu:[5][6][7]

Yıl 1703 1820 1923 1937 1955 1985 2001 2011
Nüfus 4 000 12 000 10 845 35 000 108 200 200 000 597 899 763 634

Mimarlık

1967 yılında Tiran'daki camilerin çoğu yıkıldı. Sadece Edhem Bey Camii, Tabak Camii ve Kokonozi Camii az çok sağ kalabildi. Osmanlı döneminden tarihî Kaplan Paşa Türbesi ve Şeyh Düri Tekkesi bulunmaktadır.

Ocak 2015'den itibaren Namazgâh Câmiî, Türkiye Cumhuriyeti Diyanet İşleri Başkanlığı tarafından inşa edilmektedir. Camii'nin yapılması 1912 yılından itibaren planlandı ama 1992 yılına kadar gerçeklestirilemedi.

Eğitim

Tiran Üniversitesi 1957 yılında kurulmuştur. 1991 yılında üniversitenin teknik fakültesi ayrı bir yüksekokul haline geldi. Üniversitede 14 000 öğrenci bulunmaktadır.

Spor

Tiran, Arnavutluk'ta sporun merkezdir. Tiran'ın en önemli spor kulüpleri KF Tirana, Partizani ve Dinamo'dur. Futbolda, Nisan 2012 itibarıyla Tiran merkezli takımlar Arnavutluk Futbol Federasyonu tarafından düzenlenen 72 şampiyonadan 57'sini kazanmıştır.

Tiran'da iki adet büyük stad olup 20,000 seyirci kapasiteli Kemal Stafa Stadyumu ve yaklaşık 12,000 seyirci kapasiteli Selman Stërmasi Stadyumu'dır. Belediyeden ve hükûmetten gelen yatırımlar nedeniyle Tiran'nın spor altyapısı hızlı gelişmektedir. 2007 yılında Tiran Belediyesi, Tiran'ın çoğu mahallesine 80 adet spor bahçesı inşa etti.

Ulaşım

Tiran Uluslararası Havalimanı ülkenin tek uluslararası havalimanı olup şehrin 11 kilometre dışında bulunmaktadır. Tiran'ın denize kıyısı bulunmadığı için limanı yoktur ancak hemen yanındaki kıyı Dıraç'ta liman bulunmaktadır.

Tiran'da yerel ulaşım otobüs ve taksi ile yapılmaktadır. Şehirde tramvay hattı inşa edilmesi planlanmaktadır. Ayrıca teleferik hattı ile Dajti Milli Parkı'na ulaşılabilmektedir.

Kardeş şehirler

Tiran aşağıdaki şehirlerle kardeş şehirdir:[8]

Kaynaklar

  1. "Erion Veliaj shpall fitoren në Tiranë" (Arnavutça). www.evropaelire.org. 8 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20151208122729/http://www.evropaelire.org/content/news/27088158.html. Erişim tarihi: 28 Mayıs 2016.
  2. 1 2
  3. Alan John Day, Roger East ja Richard Thomas (2002) (İngilizce). A political and economic dictionary of Eastern Europe. Routledge. s. 567. ISBN ISBN 9781857430639.
  4. Dorina Pojani (3 Haziran 2010). "Tirana City Profile, Dorina Pojani, (2010), ''Cities'' Volume 27, Issue 6, Pages 483-495" (İngilizce). Sciencedirect.com. http://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0264275110000284. Erişim tarihi: 11 Ağustos 2013.
  5. "Albania: largest cities and towns and statistics of their population" (İngilizce). World Gazetteer. 5 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://archive.is/g7D6. Erişim tarihi: 12 Ocak 2009.
  6. Tiran belediyesi nüfus istatistikleri
  7. INSTAT nüfus projeksiyonları
  8. 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 "Twinning Cities: International Relations". Tiran Belediyesi. www.tirana.gov.al. 2005-05-04. 24 Haziran 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20080624200552/http://www.tirana.gov.al/common/images/International%20Relations.pdf. Erişim tarihi: 2009-06-23.
  9. Ankara′nın Kardeş şehirleri, ankara-bel.gov.tr 29 Haziran 2012 tarihinde erişildi.
  10. "Barcelona internacional - Ciutats agermanades" (İspanyolca). © 2006-2009 Ajuntament de Barcelona. 27 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20121127043638/http://w3.bcn.es/XMLServeis/XMLHomeLinkPl/0,4022,229724149_257215678_1,00.html. Erişim tarihi: 2009-07-13.
  11. "Sister Cities". Beijing Municipal Government. 19 Mayıs 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20160519170852/http://www.ebeijing.gov.cn/Sister_Cities/Sister_City/. Erişim tarihi: 2009-06-23.

Dış bağlantılar

This article is issued from Vikipedi - version of the 12/29/2016. The text is available under the Creative Commons Attribution/Share Alike but additional terms may apply for the media files.