Türkiye Cumhuriyeti Diyanet İşleri Başkanlığı

Koordinatlar: 39°54′23.44″K 32°45′39.62″D / 39.9065111°K 32.7610056°D / 39.9065111; 32.7610056

Diyanet İşleri Başkanlığı

Diyanet İşleri Başkanlığı Binası, Ankara
Kuruluş 3 Mart 1924, Mustafa Kemal Atatürk
Tür Kamu Kurumu
Merkez Üniversiteler Mahallesi, Dumlupınar Bulvarı No:147/A 06800 Çankaya/Ankara
Resmî diller Türkçe
Lider Mehmet Görmez
Bütçe 6.867.117.000 (2017)[1]
Resmî site diyanet.gov.tr

Diyanet İşleri Başkanlığı, 3 Mart 1924 tarihinde[2] Şer'iye ve Evkaf Vekâleti 'nin yerine kurulan, İslâm dininin inançları, ibadet ve ahlâk esasları ile ilgili işleri yürütmek, din konusunda toplumu aydınlatmak ve ibadet yerlerini yönetmekle görevli kurumdur. Mustafa Kemal Atatürk'ün emriyle 429 sayılı kanunla Türkiye Cumhuriyeti Başbakanlığına bağlı bir teşkilat olarak kurulmuştur.

Diyanet İşleri Başkanlığı Binasının bitişiğinde bulunan Diyanet İşleri Başkanlığı Ahmed Hamdi Akseki Camii, Ankara

Anayasanın 136. maddesinde; "Genel idare içinde yer alan Diyanet İşleri Başkanlığı, laiklik ilkesi doğrultusunda, bütün siyasî görüş ve düşünüşlerin dışında kalarak ve milletçe dayanışmayı ve bütünleşmeyi amaç edinerek, özel kanununda gösterilen görevleri yerine getirir" hükmü yer almaktadır.

Örgütte Din Şurası, Merkez Disiplin Kurulu, Teftiş Kurulu, Hukuk Müşavirliği, Din İşleri Yüksek Kurulu, Dini Görevler ve Din Görevlilerini Olgunlaştırma Müdürlüğü, il ve ilçe Müftülükleri, bucak ve köy İmamlıkları, Vaizlikler, Cami görevlileri.

Diyanet işleri başkanları

# İsim Görev başlangıcı Görev bitişi
1 Mehmet Rifat Börekçi 1 Nisan 1924 5 Mart 1941
2 Mehmed Şerafeddin Yaltkaya 14 Ocak 1942 23 Nisan 1947
3 Ahmet Hamdi Akseki 29 Nisan 1947 9 Ocak 1951
4 Eyüp Sabri Hayırlıoğlu 17 Nisan 1951 10 Haziran 1960
5 Ömer Nasuhi Bilmen 30 Haziran 1960 6 Nisan 1961
6 Hasan Hüsnü Erdem 6 Nisan 1961 13 Ekim 1964
7 Mehmet Tevfik Gerçeker 15 Ekim 1964 16 Aralık 1965
8 İbrahim Bedreddin Elmalılı 17 Aralık 1965 25 Ekim 1966
9 Ali Rıza Hakses 25 Ekim 1966 15 Ocak 1968
10 Lütfi Doğan 15 Ocak 1968 25 Ağustos 1972
11 Lütfi Doğan 26 Ağustos 1972 26 Temmuz 1976
12 Süleyman Ateş 28 Temmuz 1976 7 Şubat 1978
13 Tayyar Altıkulaç 9 Şubat 1978 10 Kasım 1986
14 Mustafa Sait Yazıcıoğlu 17 Haziran 1987 2 Ocak 1992
15 Mehmet Nuri Yılmaz 3 Ocak 1992 13 Mart 2003
16 Ali Bardakoğlu 28 Mart 2003 11 Kasım 2010
17 Mehmet Görmez 11 Kasım 2010 Görevde

Atatürk Devrimleri ve Diyanet

Atatürk Devrimleri, Osmanlı ulemasını, ilmiyeyi tasfiye ettikten sonra, eski kurumları birer birer kaldırdı. Din işlerinin düzenlenmesi için Diyanet İşleri Başkanlığı kuruldu.

Bilimsel açıdan devletin egemenliğinde bir devlet memurluğu olan Diyanet İşleri Başkanı bir bürokrattır, Diyanet'in fetvaları laik sistemde bağlayıcı değildir, rehber niteliğindedir. Bunun sebebi Atatürk Devrimlerinin ana unsurunun laiklik oluşudur. Her ne kadar Batı'da din ve devlet teşkilatları birbirinden ayrı ise, ve devlet bütçesinden din görevlilerine maaş ödenmemekteyse de, Türkiye'de Batı'daki gibi bir ruhban sınıfı, kilise, rahiplik bulunmadığından bu anlamda bir sorun oluşturmamakta, ancak kurumun Sünnî-Hanefî yapısı dolayısıyla zaman zaman hem diğer din ve mezheplerce, hem tam laiklik taraftarlarınca eleştirilmektedir.

İslâm'da ruhbanlık yoktu, ancak siyasi ve sosyolojik olarak ulemanın yapılanışında bir ruhbanlık eğilimi vardı ve bu güçle saltanatla yan yana idi. Cumhuriyet rejiminde ise devrimin genel felsefesi dinî vicdana indirgemek olduğu için Diyanet kurumu, devlet bürokrasisi içinde olmasına rağmen iktidarın dışında bir yapıdadır. Mesela Din işleri Yüksek Kurulu kararları ictihadi kararlar değildir. Başörtüsünün zaruri dinî emir olduğunu söylese bile fetvanın siyasi ve hukuki bir yaptırımı yoktur, sadece yurttaşları aydınlatıcıdır. Çünkü Diyanet'in muamelat sahasında hükümler vazetmesi rejime aykırıdır. Devrimin amacı da buydu: Diyanet ibadet işlerine, devlet muamelata ilişkin yasalara bakacaktı.

Ruhbanlaşmış ilmiye sınıfı Osmanlının son devirlerinde iktidara dinî kılıf sağlama makamı olmuştu. Mesela İstanbul Hükûmeti, millî mücadeleciler için 'bunlar haindir, idamları caizdir' diye fetva çıkarttırmıştı. Cumhuriyetin ilk Diyanet İşleri Başkanı olan Rıfat Börekçi ise, o zaman Ankara'da Müdafaai Hukuk'un başkanı olarak, millî mücadelenin kutsal bir savaş olduğunu, halifenin esarette olduğunu belirten fetvasını Anadolu'ya dağıtmış, İstanbul hükümetince gıyaben idama mahkûm edilmişti. İstanbul hükümetinin çıkardığı fetvaların ve arama emirlerinin işgalcileri yanıltmak üzere alınmış bir tertip olduğu, Mustafa Kemal ve kuvvacılar hakikaten yakalanmak istenseydi kolaylıkla bunun mümkün olduğu da öne sürülmüştür. Eski başbakanlardan Ecevit de vefatından kısa bir süre önce "Vahdettin hain değildi" açıklamasını yaparak, Mustafa Kemal'in bizzat Sultan Vahdettin tarafından görevlendirilmiş ve yetkilendirilmiş olduğunu zımnen kabul etmiştir.

Millî mücadeleden sonra TBMM'nin dünyevi ve uhrevi bütün yetkileri elinde bulundurduğu ilan edilerek, monarşiye ve hilafete son verilmiş, şeriye ve evkaf vekillikleri kaldırılmıştı, bunların bıraktığı boşluğu doldurmak üzere Diyanet kuruldu. Diyanet ruhani bir kurum olmadı.

Kaynaklar

  1. "2017 Yılı TBMM Bütçe Görüşmeleri". tbmm.gov.tr. 6 Aralık 2016. 14 Aralık 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://archive.is/e6xfH. Erişim tarihi: 14 Aralık 2016.
  2. "Kuruluş ve Tarihi Gelişim". Diyanet İşleri Başkanlığı. 27 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20160327232321/http://diyanet.gov.tr/tr/kategori/kurulus-ve-tarihce/28. Erişim tarihi: 30 Mart 2015.

Dış bağlantılar

This article is issued from Vikipedi - version of the 12/14/2016. The text is available under the Creative Commons Attribution/Share Alike but additional terms may apply for the media files.