Türkiye Cumhurbaşkanlığı Forsu

Türkiye Cumhurbaşkanlığı Forsu
Cumhurbaşkanlığı forsu
Diğer sürümleri
Cumhurbaşkanlığı arması
Ayrıntılar
Kullanan	Türkiye cumhurbaşkanı
Kabul tarihi	Fiilî: 1922 Resmî: 22 Ekim 1925

Türkiye Cumhurbaşkanlığı Forsu, Türkiye'yi, Türkiye Cumhurbaşkanlığı'nı ve cumhurbaşkanını temsil eden, Türkiye'nin resmî simgelerinden biri. Fors, Türk bayrağı ve cumhurbaşkanlığı armasının birleşiminden oluşmaktadır.

Tarihçe

Günümüzde kullanılan fors ve armanın kökeni, ilk kez ne zaman kullanılmaya başlanıldığı ve neye dayanarak kabul edildiğine dair resmî bir belge yoktur. Fakat tasarlayanın Mustafa Kemal olduğu bilinmektedir.^[1] Forsun kullanımına dair var olan en eski belge Mustafa Kemal'in Millî Mücadele'nin son günlerinde, Eylül 1922'de İzmir'deki bir seyahatinde çekilen fotoğrafıdır. Fotoğrafta Mustafa Kemal'in otomobiline çekilmiş hâlde görülen bir flama vardır^[2] ve bu flama günümüzde kullanılan forsun bir benzeridir. Fotoğraftaki bu flama günümüzde Atatürk ve Kurtuluş Savaşı Müzesi'nde sergilenmektedir.^[3]

Cumhuriyet kurulduktan sonra ise resmî simgelerin düzenlenmesine gidilmiştir. Bu konuda yapılan ilk eylem 3 Mart 1924'te Abdülmecid'in forsunu kullanımdan kaldırmak olmuştur.^[4] 22 Ekim 1925’te ise cumhurbaşkanlığı forsunu resmî anlamda düzenleyen ilk belge olan Sancak Talimatnamesi yürürlüğe konmuştur.^[5] Talimatnameye göre hilâl ve yıldız bayrakta olduğu gibi kullanılıyor, güneşten çıkan ışınlar ise 20 tane olmak üzere kullanılıyordu. 18 Şubat 1978'de getirilen yeni bir düzenleme ile armada yer alan ışın sayısı 16'ya düşürülmüştür.^[4] Günümüzde yürürlükte olan 25 Ocak 1985 tarihli yasada da fors bu haliyle kullanılmaktadır.^[6]

Anlamı

Cumhurbaşkanlığı arması

Cumhurbaşkanlığı arması altın sarısı renkteki 16 ışınlı güneş ve güneşin çevresindeki 16 yıldızdan oluşmaktadır. Armanın anlamı hakkında iki farklı yorum vardır. İlk yoruma göre armanın ortasında yer alan güneş Mustafa Kemal Atatürk'ün "Türkiye Cumhuriyeti ilelebet payidar kalacaktır." sözünü^[7] destekler nitelikte sonsuzluğu ve Türkiye'yi, 16 yıldız ise tarih boyunca kurulan 16 büyük Türk devletini sembolize etmektedir.^[8] Bu görüşü ortaya atan ilk kişi 1969'da yazdığı kitap ile Akib Özbek'tir^[9] ve Özbek'in bu yorumu resmî makamlarca da kabul görmüştür.^[4] Bir diğer yorum ise güneşin etrafındaki 16 yıldızdan 9'unun Eski Türklerin sancaklarında kullandığı 9 tuğu, 7 yıldızın ise Anadolu Türklerinin sancaklarında kullandıkları 7 tuğu temsil ettiğidir.

Mitolojik olarak ise Güneş ve yıldızlar Eski Türkler'de önemli bir yer tutmaktaydı. Güneş, Hunlar ve Göktürkler döneminde hükümdarlık rumuzu olarak görülmekle birlikte Kutup Yıldızı ilk Türk topluluklarında Tengri'nin makamı olarak düşünülmekteydi.^[4]

Cumhurbaşkanlığı forsu

Kullanım alanına göre çeşitli boyutlardaki Türk bayrağının sol üst köşesine cumhurbaşkanlığı armasının işlenmesi ile oluşturulan fors birçok farklı anlam taşımakta, tarihteki tüm Türk topluluklarını ve Türkiye'yi temsil etmektedir.

Mitolojik olarak incelendiğinde Ay'ın Maniheizm ve Budizm'i benimsemiş Uygur Kağanlığı döneminde Güneş'in yerine geçtiği ve tanrısal olarak çok daha güçlü anlamlar kazandığı görülmektedir. Uygur hükümdarlarının eski Tengri'nin yerine geçen Ay Tanrısı'nın verdiği kut üzerine hüküm sürdüklerine inanılırdı.^[4] Gazneliler ile başlayan ve günümüze kadar devam eden süreçte ise hilâl ve yıldız sembolü önem kazanmıştır. Özellikle Tuğrul Bey'in üzerinde hilal ve yıldız bulunan paralar bastırması, Osmanlı İmparatorluğu'nun bayraklarında kullanması bu sembolün Türk tarihindeki yerini daha da güçlendirmiştir.^[4] Hilal ve yıldız her ne kadar Gazneliler sonrasında önem kazanmışsa da Göktürkler döneminde basılan paralarda da bu motife rastlamak mümkündür.^[10]

Güneş, Ay ve yıldızlara Türk tarihi boyunca yüklenilen kutsal anlam ve verilen önem bu simgelerin Türkiye Cumhuriyeti bayrağı ile çeşitli resmî simgelerde yer almasını sağlamıştır.

Kullanımı

Fors, cumhurbaşkanının ikâmetgâhında ve ziyareti süresince bulunduğu yerlerde bayrak direğine çekilir, gece gündüz çekili kalır. Makam odasında ise çalışma masasının sol gerisine konur, içerisinde bulunduğu arabanın sol önünde ay yıldız bulunan kromajlı direğe çekilir.^[11]

Cumhurbaşkanlığı forsundaki 16 devlet

Devlet	Kurucu	Hüküm yılları
Büyük Hun İmparatorluğu	Teoman	MÖ 220- MS 216
Batı Hun İmparatorluğu	Pi	MÖ 48-MS 216
Avrupa Hun İmparatorluğu	Balamir	375-469
Ak Hun İmparatorluğu	Aksuvar	420-552
Göktürk Kağanlığı	Bumin Kağan	552-745
Avar Kağanlığı	I. Bayan	565-835
Hazar Kağanlığı	Böri Şad	651-983
Uygur Kağanlığı	Kutluk Bilge Kül Kağan	745-1368
Karahanlı Devleti	Bilge Kül Kadir Han	840-1212
Gazne Devleti	Alp Tigin	962-1183
Büyük Selçuklu Devleti	Tuğrul	1040-1157
Harezmşahlar Devleti	Kutbeddin Muhammed	1097-1231
Altın Orda Devleti	Batu Han	1236-1502
Timur İmparatorluğu	Timur	1368-1501
Babür İmparatorluğu	Babür	1526-1858
Osmanlı İmparatorluğu	Osman Gazi	1299-1922

Kaynakça

1. Ateşoğlu, Mehmet (Kasım 2002). "Atatürk’te Türklük Aşkı ve Ülküsü". 75 Türk Dünyası Tarih ve Kültür Dergisi (İstanbul: Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı Yayınları) (191): 24-32. 
2. Taneri, Aydın (1993). Harezmşahlar. Ankara. s. 2. 
3. Akçay, Engin (Mayıs 2011). "Anadolu Ufuklarında Bir Cumhurbaşkanlığı Forsu". tid.web.tr. 20 Şubat 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20150220142345/http://www.tid.web.tr/ortak_icerik/tid.web/145/21-%20engin%20ak%C3%A7ay.pdf. 
4. "Cumhurbaşkanlığı Forsu". tccb.gov.tr. 20 Şubat 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://www.webcitation.org/6WU6f3SkB. 
5. Arıtman, Canan. "İzmir Milletvekili Canan Arıtman'ın, Cumhurbaşkanlığı forsundaki değişikliğe ilişkin Başbakandan sorusu". tbmm.gov.tr. 20 Şubat 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20150220143338/http://www.tbmm.gov.tr/tutanaklar/TUTANAK/TBMM/d23/c061/b063/tbmm230610630283.pdf. 
6. Soysal, Mahmut Enes (2010). "TARİHSEL SÜREÇTE BAYRAK VE SANCAKLARIMIZ". Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi (42): 227. 20 Şubat 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20150220143606/http://e-dergi.atauni.edu.tr/ataunitaed/article/download/1020002499/1020002501. 
7. "Sevgi seli". turkiyegazetesi.com.tr. 11 Kasım 2005. 20 Şubat 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20150220143845/http://www.turkiyegazetesi.com.tr/genel/a267376.aspx. 
8. Ögel, Bahaeddin (15 Nisan 1987). "16 Türk Devleti Hakkında". Türk Dünyası Tarih Dergisi (4): 53-54. 
9. Özbek, Akib (1969). Türkiye Cumhurbaşkanlığı Forsu ve Taşıdığı Anlam. 
10. Babayarov, Gaybullah (2007). The Catalogue of the coins of Turkic Qaghanate. Türk İşbirliği ve Koordinasyon Ajansı. s. 91. 
11. "TÜRK BAYRAĞI TÜZÜĞÜ". mevzuat.gov.tr. 20 Şubat 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20150220144025/http://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/2.5.859034.pdf.