Türkiye demografisi

Türkiye Cumhuriyeti demografisi
1961–2010
Nüfus	78,741,053 (31 Aralık 2015)
Artış oranı	1.34% (2015)
Doğum oranı	16.9 doğum/1,000 nüfus (2015)
Ölüm oranı	▲ 5.1 ölüm/1,000 nüfus (2014)
Beklenen yaşam süresi	78 yıl (2014)
• erkek	75.3 yıl (2014)
• kadın	80.7 yıl (2014)
Doğurganlık oranı	2.14 çocuk/kadın (2015)
Bebek ölüm oranı	▼ 11.6 ölüm/1000 bebek (2012)
Yaş dağılımı
0–14 yaş	% 24.0 (2015)
15–64 yaş	% 67.8 (2015)
65 ve üstü	% 8.2 (2015)
Cinsiyet oranı
Doğumda	1.05 erkek/kadın (2006 tah.)
15 altı	1.04 erkek/kadın
15–64 yaş	1.03 erkek/kadın
65 ve üstü	0.84 erkek/kadın
Milliyet
Baskın etnik grup	Türkler
Azınlık grupları	Kürtler, Arnavutlar, Lazlar, Azeriler, Zazalar, Çeçenler, Çerkesler, Araplar, Boşnaklar, Tatarlar, Ermeniler, Rumlar, Yezidiler
Dil
Resmî	Türkçe
Konuşulan	Türkçe, Kürtçe, Arnavutça, Süryanice, Lazca, Gürcüce, Boşnakça, Bulgarca, Rumca, Zazaca, Arapça, Azerice, Doğu Çerkesçesi, Ermenice, Yahudi İspanyolcası, Çerkesçe

Türkiye
Demografi
Yıl	Nüfus	Yıllık artış(%)
1927	13.648.987	-
1935	16.158.567	2,29
1940	17.821.543	2,05
1945	18.790.987	1,08
1950	20.947.155	2,29
1955	24.065.543	2,97
1960	27.755.532	3,06
1965	31.391.651	2,62
1970	35.605.653	2,68
1975	40.348.789	2,66
1980	44.737.321	2,17
1985	50.664.654	2,64
1990	56.473.653	2,29
2000	67.804.543	2,00
2007	70.586.256	0,58
2008	71.517.100	1,31
2009	72.561.312	1,48
2010	73.722.988	1,60
2011	74.724.269	1,35
2012	75.627.384	1,20
2013	76.667.864	1,37
2014	77.695.904	1,34
2015	78.741.053	1,34
[1]

Bu maddede Türkiye sınırları içinde yaşayan nüfusa ve bu nüfusun çeşitli özelliklerine ait veriler bulunur.

Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi (ADNKS) 2015 sonuçlarına göre 31 Aralık 2015 tarihi itibariyle Türkiye'nin nüfusu 78.741.053'tür.^[2] Bu sayının yüzde 50,18'si (38.984.302) erkeklerden, yüzde 49,82'si (38.711.602) kadınlardan oluşur. Türkiye nüfusunun en önemli özelliklerinden biri genç olmasıdır. 0-14 yaş grubu nüfus, toplam nüfusun yüzde 24,27'sini oluşturur. Ancak bu oran 1965'den beri sürekli azalmakta ve Türkiye toplumu giderek yaşlanmaktadır. 0-14 yaş grubu 1965'te nüfusun yüzde 41,9'unu oluştururken 2014'te yüzde 24,27'sine karşılık gelmektedir.

Türkiye demografisinde görülen en önemli değişim ise kentleşme oranıdır. 1927 yılında nüfusun yüzde 75,8'i kırsal (10 binden az nüfuslu), yüzde 24,2'si kentsel alanlarda yaşarken, bugün bu oran tam tersine dönmüştür. 2011 yılı itibariyle Türkiye nüfusunun yüzde 23,2'si (17.338.563) kırsal alanda (belde ve köyler) yaşarken, yüzde 76,8'i (57.385.706) kentsel (il ve ilçe merkezleri) alanlarda yaşamaktadır.

Nüfus Piramidi

Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi'ne göre 2014 yılı itibariyle Türkiye nüfusunun yaş gruplarına göre dağılımı;

İllere göre toplam doğurganlık hızı(2015) ^[3]

4 - 5   3 - 4   2 - 3   1.5 - 2   1 - 1.5

（2014）^[2]

0 － 4	6.294.533	Erkek Kadın
5 － 9	6.315.628
10－14	6.252.269
15－19	6.518.921
20－24	6.263.460
25－29	6.273.202
30－34	6.516.294
35－39	5.918.336
40－44	5.510.337
45－49	4.674.262
50－54	4.438.422
55－59	3.656.563
60－64	2.870.715
65－69	2.215.704
70－74	1.557.235
75－79	1.104.178
80－84	840.410
85－89	360.158
90+	115.277

Nüfus Artış Hızı

Türkiye nüfusu 1927-2011 arasında 5,5 kat artmıştır. II. Dünya Savaşı (1939-45) sırasında nüfus artış hızları hem doğumların azalması, hem de ölümlerin artması yüzünden düştü. 1945'ten sonra nüfus artışı hızlanarak 1955-60 arasında en yüksek düzeye çıktı; 1965'ten sonra Türkiye'nin nüfus artış hızında düzenli bir düşme olduğu söylenebilir.

BM Tahminleri

BM Ekonomik ve Sosyal İşler Dairesi'nden rakamlar:^[4]

Yıllar	Canlı doğumlar	Ölümler	Doğal nüfus artışı	Kaba doğum hızı (1000 Kişide)	Kaba ölüm hızı (1000 Kişide)	Nüfus artış hızı (1000 Kişide)	Toplam doğurganlık hızı [5]	Bebek ölüm hızı (1000 Kişide)
1950–1955	1 108 000	431 000	677 000	48.4	18.8	29.6	6.30	167.4
1955–1960	1 237 000	485 000	752 000	46.9	18.4	28.5	6.15	163.9
1960–1965	1 328 000	529 000	799 000	44.3	17.6	26.7	6.05	160.5
1965–1970	1 355 000	562 000	792 000	40.3	16.7	23.6	5.70	156.9
1970–1975	1 451 000	564 000	887 000	38.7	15.0	23.7	5.30	141.3
1975–1980	1 523 000	545 000	977 000	36.4	13.0	23.4	4.72	119.4
1980–1985	1 579 000	505 000	1 074 000	33.8	10.8	23.0	4.15	96.7
1985–1990	1 433 000	457 000	976 000	27.7	8.8	18.9	3.28	78.0
1990–1995	1 419 000	432 000	987 000	25.1	7.7	17.4	2.90	63.0
1995–2000	1 382 000	399 000	983 000	22.6	6.5	16.1	2.57	45.5
2000–2005	1 296 000	373 000	923 000	19.7	5.7	14.0	2.23	31.4
2005–2010	1 316 000	384 000	932 000	18.7	5.5	13.2	2.15	24.0
2010–2015	1 295 000	381 000	914 000	17.1	5.0	12.1	2.11	13.0

TÜİK Verileri

	Nüfus	Canlı doğumlar	Ölümler	Doğal nüfus artışı	Kaba doğum hızı (1000 Kişide)	Kaba ölüm hızı (1000 Kişide)	Nüfus artış hızı (1000 Kişide)	Toplam doğurganlık hızı [5]
2001		1 323 341	175 137	1 148 204	20.3			2.37
2002		1 229 555	175 434	1 054 121	18.6			2.17
2003		1 198 927	184 330	1 014 597	17.9			2.09
2004		1 222 484	187 086	1 035 398	18.0			2.11
2005		1 244 041	197 520	1 046 521	18.1			2.12
2006		1 255 432	210 146	1 045 286	18.1			2.12
2007	70 586 256	1 289 992	212 731	1 077 261	18.3			2.16
2008	71 517 100	1 295 511	215 562	1 079 949	18.2			2.15
2009	72 561 312	1 266 751	368 390	898 361	17.6	5.1	12.5	2.10
2010	73 722 988	1 261 169	365 190	894 687	17.2	5.0	12.2	2.08
2011	74 724 269	1 248 550	375 923	871 158	16.8	5.1	11.7	2.05
2012	75 627 384	1 292 380	376 000	914 387	17.2	5.0	12.2	2.11
2013	76 667 864	1 294 088	372 686	918 531	17.0	4.9	12.1	2.10
2014	77 695 904	1 345 286	391 009	954 277	17.4	5.1	12.3	2.18
2015	78 741 053	1 325 783	405 218	920 565	16.9	5.2	11.7	2.14

Yaşlanma

Yaş Bağımlılık Oranı
Yıl	0-14	15-64	65+	Toplam	Bağımlılık Oranı
1935	41,3	54,7	4,0	100,00	0,82
1955	39,5	57,1	3,4	100,00	0,75
1965	41,9	54,1	4,0	100,00	0,84
1975	40,6	54,8	4,6	100,00	0,82
1985	37,6	58,2	4,2	100,00	0,71
1990	34,6	61,1	4,3	100,00	0,63
2000	29,8	64.4	5,7	100,00	0,55
2010	25,6	67,1	7,2	100,00	0,48
2014	24,2	67,7	7,9	100,00	0,47

1965'ten beri, 0-14 yaş grubunun, toplam nüfus içindeki payının dramatik biçimde azalıyor olmasına karşın, Türkiye nüfusunun en önemli özelliklerinden biri; hâlâ genç olmasıdır. 2014 yılı itibariyle 0-14 yaş grubu toplam nüfus içindeki payı, % 24,2'dir. Nüfusun yaklaşık dörtte birini, henüz eğitim çağında olması gereken, bu yüzden çalışma çağına gelmemiş^[6] kişiler oluşturur.

Türkiye'de 1965 sonrasında bu oranın azalması, doğurganlıktaki düşüşü yansıtır. Kuruluşundan bu yana Türkiye Cumhuriyeti'nde iki nüfus politikası uygulanmıştır:^[7]

1. 1965'e kadar uygulanan, doğumları teşvik edici (pro-natalist) politika.
2. 1965 sonrasında, Nüfus Planlama Yasası'nda da yer verilen, doğumları sınırlayıcı (anti-natalist) politika.

Çalışma çağının (faal nüfus) dışındaki nüfusun, (0-14 ve 65+ yaş) çalışma çağındaki nüfusa (15-64 yaş) oranını gösteren bağımlılık oranı; 1935'te 100 kişi için 83 kişiyken, 1990'da çalışma çağındaki her 100 kişi için 64 kişidir. 2014 yılındaysa her 100 çalışma çağındaki kişinin, çalışma çağı dışındaki 47 kişinin yükümlülüğünü üstlendiği görülür.

Türkiye'de yaşlı nüfusun (65+ yaş) toplam nüfus içindeki payı; 20. yy'ın son on yılına kadar yüzde 5'in altında kalarak ciddî bir değişiklik göstermemiştir. Doğurganlıktaki düşüşle birlikte yaşlı nüfusun toplam nüfus içindeki payı giderek artmaktadır. Hızlı iç göç nedeniyle özellikle kırsal kesimin yaşlılık oranları, daha hızlı artmaktadır. 2013 yılında % 7,68 olan 65 yaş ve üzeri nüfusun oranının 2050 yılında % 17,6'ya ulaşacağı tahmin edilmektedir.^[8]

Göç

1927-2010 Yılları arasında Kırsal ve Kentsel Nüfusun Sayısal ve Yüzde Dağılımı
Yıl	Kır	Kent	Kır (%)	Kent (%)
1927	10.342.391	3.305.879	75,8	24,2
1935	12.355.376	3.802.642	76,5	23,5
1940	13.474.701	4.346.249	75,6	24,4
1945	14.103.072	4.687.102	75,1	24,9
1950	15.702.851	5.244.337	75,0	25,0
1955	17.137.420	6.927.343	71,2	28,8
1960	18.895.089	8.859.731	68,1	31,9
1965	20.585.604	10.805.817	65,6	34,4
1970	21.914.075	13.691.101	61,5	38,5
1975	23.478.651	16.869.068	58,2	41,8
1980	25.091.950	19.645.007	56,1	43,7
1985	23.798.701	26.865.757	47,0	53,0
1990	23.146.684	33.326.351	41,0	59,0
2000	23.797.653	44.006.274	35,1	64,9
2010	17.500.632	56.222.356	23,7	76,2
2012	17.178.953	58.448.431	22,7	77,2
Not:1927-1990 arasında nüfusu 10.000'in üstündeki yerleşim birimleri, 2000'den itibaren il ve ilçe merkezleri kentsel nüfus olarak yer aldı.

Zaman içinde doğurganlık ve ölümlülükte azalmalar görülmüşse de, göç hareketi hızını fazla kaybetmemiştir. Türkiye'de göçün yönü genellikle kırdan kente, doğudan batıya doğrudur. 1927 yılında nüfusun yüzde 75,8'i kırsal (10 binden az nüfuslu), yüzde 24,2'si kentsel alanlarda yaşarken, bu oranlar 83 yıl içinde tam tersine dönmüştür. 2011 yılı itibariyle Türkiye nüfusunun yüzde 23,2'si (17.338.563) kırsal alanda (belde ve köyler) yaşarken, yüzde 76,8'i (57.385.706) kentsel (il ve ilçe merkezleri) alanlarda yaşamaktadır. Yine 2012 yılı itibariyle nüfusun yüzde 75,8'i nüfusu 10.000'in üstündeki yerleşim birimlerinde yaşamaktadır.

Kentsel nüfustaki artış özellikle 1950'lerden itibaren kırsal-tarımsal çözülme, kırsal kesimde topraktan kopma ve işsizlik gibi nedenlerle hızlanmıştır. 1927-50 arasında yalnızca 0,8 puan artan kentsel nüfus oranı 1950-2010 arasında 51 puan yükselmiştir. 1927-35 arasında kırsal ve kentsel alanlarda yıllık ortalama nüfus artış hızları birbirine yakın olmuştur. 1935-40 arasında kentsel alanlarda artış, 1940-45 arasında ise II. Dünya Savaşı'nın etkisiyle hem kırsal, hem kentsel alanlarda düşme görülmüştür. 1950'den sonra yıllık ortalama kentsel nüfus artışının çok hızlanması kırdan kente göçün artmasıyla açıklanabilir.

1927-2010 arasında kentsel nüfusun büyük artış göstermiş olmasına karşın, kentsel nüfusun büyük bölümü kırsal kökenlidir. Çünkü 1927'de 3,3 milyon olan kentsel nüfus, 1927-2010 arasında Türkiye nüfusu gibi 5,5 katına çıksaydı, 2010'da yalnızca 18 milyona ulaşabilirdi. Oysa 2010 yılında kentsel nüfus 56,2 milyondu, dolayısıyla da ancak yüzde 32'sinin kent kökenli olduğu söylenebilir. Kentsel nüfusun doğurganlığının daha az olduğu düşünülürse, bu oran gerçekte daha da düşük olmalıdır.

Günümüz Türkiye'sinde köylerden şehirlere ve kasabalara değil, kasaba ve küçük şehirlerden metropollere doğru bir göç hareketi sürmektedir. 1980'lerin sonlarına kadar çoğunlukla ekonomik sebeplerle gerçekleşen göçler o tarihlerden itibaren "terör odaklı" hale gelmeye başlamıştır. Doğu ve Güneydoğu'dan 1980'lerin sonlarında kabaran göç dalgasının temelinde toplumsal-siyasal sarsıntıların ekonomik güçlüklere eklenmesi yatabilir. Buna bağlı olarak göç hareketleri metropollerde önceleri çoğunlukla konut ve altyapı gibi fiziksel sorunlara yol açarken, göçlerin son yıllarda yoğunlaşması etnik bir karakterde algılanmasına veya adlandırılmasına neden oldu.^[8]

Diğer nüfus verileri

• Ortanca yaş, 1940'dan 1960'lı yıllara kadar 20 civarı olmuştur. 1970'lerden itibaren yükselmeye başlamış, 2014'de 30,7'ye ulaşmıştır.

Türkiye'nin 1935'ten 2014 yılları arasında Ortanca yaş tablosu^[9]:

Türkiye	1935	1940	1945	1950	1955	1960	1965	1970	1975	1980	1985	1990	2000	2007	2008	2009	2010	2011	2012	2013	2014
Ortalama	21,2	19,6	20,0	20,1	20,4	20,3	19,3	19,0	19,5	19,9	20,9	22,2	24,8	28,3	28,5	28,8	29,2	29,7	30,1	30,4	30,7
Erkek	19,1	17,7	18,8	19,2	19,6	19,5	18,7	18,6	19,2	19,5	20,6	21,9	24,4	27,7	27,9	28,2	28,7	29,1	29,5	29,8	30,1
Kadın	23,4	22,4	21,7	21,3	21,3	21,1	20,0	19,4	19,8	20,3	21,2	22,6	25,3	28,8	29,0	29,3	29,8	30,3	30,6	31,0	31,3

Yıllara göre Türkiye nüfusunun yaş yapısı

• Bebek ölüm hızı; 1950'li yıllarda binde 200 civarındayken, 1970'lerde binde 130, 1985'de binde 80'e gerilemiştir. 2008'de binde 17, 2013'te 10,8, 2014'de 11,1 olarak gerçekleşmiştir^[10]. Türkiye bebek ölüm hızını zaman içinde büyük bir hızla düşürmüştür. Bazı yıllarda BÖH şöyledir; 1971'de 134, 1977'de 102, 1988'de 77,7, 1998'de 42,7, 2004'de 24,6 2007'de 21,7^[11].
• Kaba doğum hızı, (doğum oranı): 1940'da ‰45 olan kaba doğum hızı 1955'de ‰48 ile en yüksek rakama ulaşmıştır^[12]. 2013 yılında ‰17,0 olan oran 2014'de ‰17,3 olmuştur. 2014 yılında kaba doğum hızının en yüksek olduğu iller; Şanlıurfa (‰34,2), Şırnak(‰30,8), Ağrı (‰30,0) , Muş'tur (‰28,6). Kaba doğum hızının en düşük olduğu iller; Edirne(‰10,1), Kastamonu(‰10,6), Karabük (‰10,7), Çanakkale (‰10,8), Kırklareli'dir (‰10,8).
• Toplam doğurganlık hızı: Bir kadının doğurganlık dönemince (15-49) ortalama çocuk sayısını ifade eder. Cumhuriyetin kuruluşundan sonra nüfus artış politikası uygulanmış ve doğumlar teşvik edilmiştir. 1935'li yıllarda kadın başına 7 çocuğa ulaşan doğum hızı, 1950'liyıllara kadar korunmuştur. 1960'da 6, 1970'lerde 5, 1980'lerin sonunda 3'e düşmüştür^[12]. Toplam doğurganlık hızı yıllara göre şu şekilde gerçekleşmiştir: 2009:2,7, 2010:2,03, 2011:2,02, 2012:2,08, 2013:2,10, 2014:2,17. 2014 yılı için toplam doğurganlık hızının en yüksek olduğu iller ve anne başına düşen çocuk sayısı şöyledir: Şanlıurfa 4,52, Şırnak 4,23, Ağrı 3,98, Siirt 3,86. Doğurganlığın en düşük olduğu iller ve anne başına çocuk sayısı şu şekilde gerçekleşmiştir: Edirne 1,47, Karabük 1,55, Kırklareli 1,56, Eskişehir ve Çanakkale'de 1,57 çocuk^[13].
• Beklenen yaşam süresi: Türkiye'de doğuşta beklenen hayat süresi (2014); kadınlarda 80,7, erkeklerde 75,3 ortalama 78 yıldır. Ortalama hayatın en uzun beklendiği iller; 80,5 ile Tunceli ve Muğla'dır. Mardin (80,3) ve Giresun (80,1) bu illeri takip eder. Hayat süresinin en az olduğu iller; Kilis (75), Ağrı ve Van (75,6) ile Ardahan (76,6)'dır^[14].
• Kaba ölüm hızı: 2013 yılında binde 4,9 iken, 2014 yılında binde 5,1'e yükselmiştir. Kaba ölüm hızı, yıl ortası nüfusunda bin kişi başına düşen ölüm sayısını ifade eder. Türkiye'de kaba ölüm hızının en yüksek olduğu iller ve oranları şöyledir; binde 9,9 Kastamonu, binde 9,4 Sinop, binde 8,5 Çankırı, binde 8,3 Çanakkale. Kaba ölüm hızının düşük olduğu iller: Hakkari ve Şırnak'ta binde 2,8, Batmanda binde 3,0, Şanlıurfa ve Van'da 3,2'dir^[15].

Bazı yıllarda kaba ölüm hızı şu şekilde gerçekleşmiştir: 1965-1970 ‰13,5, 1970-1975 ‰11,6, 1975-1980 ‰10,0, 1980-1985 ‰9,0, 1985-1990 ‰7,8, 2000 ‰7,3, 2005 ‰5,9, 2010 ‰5,0, 2014 ‰5,5. Yaşlı nüfusun artmasına bağlı olarak kaba ölüm hızının 2020'de ‰5,86, 2023'de ‰6,09'a ulaşacağı tahmin edilmektedir^[16].

• Okuryazar oranı:1935 yılında erkeklerde %29, kadınlarda %10 seviyesinde olan okuryazarlık, 1980'de sırasıyla %80 ve %55'e yükselmiştir. Zamanımızda ise erkeklerde %97, kadınlarda %87'ye ulaşmıştır. 2008 verilerine göre ilköğretimde okullaşma oranı erkeklerde %97, kızlarda %96'ya ulaşarak cinsiyet dengesizliği ortadan kalkmıştır^[12].
• Hanehalkı büyüklüğü: Aralarında akrabalık bağı bulunsun veya bulunmasın aynı evde yaşayan, aralarında yaşam birliği olan bir veya birden fazla insandan oluşan topluluğa hanehalkı denir. Türkiye'de haneler genellikle ailelerden oluştuğu için aile sayısı ile hanehalkı sayısı birbirine yakın çıkmaktadır ^[17]. 2014 yılı için hanehalkı büyüklüğü en büyük olan iller ve değerleri şu şekildedir: Şırnak 7,3, Hakkari 6,6, Batman ve Şanlıurfa 6,1, Siirt 6,0. Hanehalkı büyüklüğünün en küçük olduğu iller: Çanakkale 2,7, Eskişehir ve Balıkesir 2,8, Edirne ve Burdur 2,9^[18].

Türkiye	1955	1960	1965	1970	1975	1980	1985	1990	2000	2012	2013	2014
Hanehalkı büyüklüğü[19]	5,68	5,68	5,67	5,69	5,78	5,32	5,22	4,97	4,50	3,7	3,6	3,6

Şehirler

İstanbul Ankara İzmir	Sıra	Şehir	İl	Nüfus	Bursa Adana Kocaeli
	1	İstanbul	İstanbul	14.160.467
	2	Ankara	Ankara	5.045.083
	3	İzmir	İzmir	4.061.074
	4	Bursa	Bursa	2.740.970
	5	Antalya	Antalya	2.158.265
	6	Adana	Adana	2.149.260
	7	Konya	Konya	2.079.225
	8	Gaziantep	Gaziantep	1.844.438
	9	Şanlıurfa	Şanlıurfa	1.801.980
	10	Mersin	Mersin	1.705.774
	11	Kocaeli	Kocaeli	1.676.202
	12	Diyarbakır	Diyarbakır	1.607.437
	13	Hatay	Hatay	1.503.066
	14	Manisa	Manisa	1.359.463
	15	Kayseri	Kayseri	1.295.355
			TÜİK (2013)[20]

Etnik yapı

1927 ve 1965 nüfus sayımı sonuçlarına göre etnisite oranları

Türkiye'de illere göre konuşulan diller. 1927 nüfus sayımı^[21]

İller / Diller	Toplam[22][23]	Türkçe[24]	Kürtçe[25]	Arapça[26]	Yunanca[27]	Çerkesçe[28]	Yahudi dilleri[29]	Ermenice[30]	Arnavutça[31]	Bulgarca[32]	Tatarca[33][34]	Fransızca	İtalyanca	İngilizce	Farsça[35]	Diğer Diller[36]
Adana	335412	303562	12955	13203	1160	2547	57	21	525	35	3	56	63	22
Afyonkarahisar	259377	256908	139	10	73	1572	8	6	35	23	4	4	1	0
Bayazıt	104586	43570	60926	0	0	15	0	1	0	0	0	0	0	0
Aksaray	127031	118421	8141	5	1	207	0	3	0	0	251	0	0	0
Amasya	114884	107546	3256	4	2	1535	3	938	289	15	386	1	5	6
Ankara	404720	376744	21430	47	179	828	463	608	742	654	1177	99	102	30
Antalya	204372	202118	151	78	1324	603	35	3	3	3	0	0	7	0
Artvin	90066	82514	19	0	0	38	0	2	0	0	17	1	0	0
Aydın	212541	210144	198	15	1322	64	0	4	503	92	21	7	12	15
Balıkesir	421066	402514	902	24	1513	6435	28	26	307	1522	1849	29	21	6
Bilecik	113660	109694	2	1	1	2293	23	79	174	1276	35	1	4	1
Bitlis	90631	20689	67678	378	0	1119	0	285	0	0	0	0	0	0
Bolu	218246	202634	289	3	18	12082	2	0	115	3	185	0	0	0
Burdur	83614	83387	110	19	34	0	0	5	0	7	0	6	0	0
Bursa	401595	382251	448	27	1445	4311	1718	2	1181	1261	325	50	18	10
Cebelibereket	107694	97176	7211	1247	641	499	1	0	389	14	62	4	17	0	7	426
Çanakkale	181735	167020	27	4	7938	3680	1303	28	321	299	6	8	59	15
Çankırı	157219	157074	81	1	0	0	0	0	4	4	0	0	1	1
Çorum	247926	230077	12311	0	0	5297	1	92	11	0	122	0	0	0
Denizli	245048	244394	173	5	73	281	1	1	33	13	42	0	6	0
Diyarbakır	194316	56151	132209	2206	0	6	78	955	5	1	0	1	0	0
Edirne	150840	140600	111	16	19	5	5876	60	239	3276	5	39	55	8
Elâzığ	213777	97657	112493	19	8	8	1	2399	26	0	0	1	0	0
Erzincan	132325	77149	54877	7	9	96	42	66	9	1	6	1	0	0
Erzurum	270426	231018	36422	4	6	137	0	14	10	1	0	0	0	0
Eskişehir	154332	147882	674	9	66	1227	26	5	261	278	3117	24	12	3
Gaziantep	215762	195336	16348	3544	36	99	37	5	268	0	1	4	1	6
Giresun	273768	272460	707	6	0	9	7	27	5	12	0	13	12	5
Gümüşhane	122231	120179	1943	0	5	47	0	3	0	0	0	0	1	0
Hakkâri	24980	1044	17005	4	0	4	74	0	0	0	937	0	0	0
Isparta	144437	143856	162	10	254	10	0	0	26	4	0	4	1	0
İçel	90940	90801	5	49	53	0	0	0	0	0	0	0	1	12	0	19
İstanbul	794444	574592	1692	3092	91902	112	39199	45255	6148	4985	456	6021	4890	1327
İzmir	526005	487825	1253	447	7531	645	16800	26	2260	1368	101	1726	1384	369
Kahramanmaraş	186855	155279	26857	39	15	3010	78	8	170	27	11	1	2	2
Kars	204846	160192	42945	1	0	157	29	21	3	2	384	1	0	0
Kastamonu	336501	332523	1580	3	0	4	0	1660	29	8	3	1	9	0
Kayseri	251370	231297	4780	2	2	13616	6	435	784	10	2	25	7	8
Kırklareli	108989	104697	86	4	26	18	912	2	693	841	4	1	0	0
Kırşehir	126901	118393	8160	1	0	298	0	1	19	0	26	0	0	0
Kocaeli	286600	259593	1207	24	899	8959	4	7	506	1207	53	5	3	0
Konya	504384	478189	21396	119	23	1769	13	64	737	35	1227	29	13	0
Kütahya	302426	301064	54	0	78	20	4	34	269	109	7	10	29	2
Malatya	306882	175815	128323	6	7	10	1	2625	0	11	0	1	1	0
Manisa	374013	369933	621	149	746	380	243	0	783	569	3	9	3	0
Mardin	183471	11864	109841	51734	25	15	71	22	49	1	1	11	7	3
Mersin	119107	103644	571	12661	1611	191	77	16	43	4	0	46	88	20	38	97
Muğla	175390	173881	127	74	652	2	186	0	163	109	0	4	10	33
Niğde	166056	163732	231	16	90	246	0	5	1009	596	61	0	0	0
Ordu	202354	192973	132	162	2	139	0	249	0	0	0	3	3	1
Rize	171657	171578	8	0	1	0	0	0	0	0	0	0	1	3
Samsun	274065	261501	1554	11	27	5616	53	220	849	64	173	20	66	9
Siirt	102433	5479	75962	20178	1	7	0	265	0	0	0	2	0	0
Sinop	169965	163134	810	0	2	1952	0	940	220	4	0	3	5	1
Sivas	329551	275533	42271	4	411	4381	0	4122	1	0	31	1	0	9
Şanlıurfa	203595	82182	82788	25593	0	7	4	63	0	0	1	2	0	0
Şebinkarahisar	108735	108003	686	5	0	7	0	25	1	0	2	0	0	0	1	5
Tekirdağ	131446	127139	68	41	32	1	1197	186	435	1772	5	9	10	0
Tokat	263063	246610	6050	65	19	7131	63	952	359	37	6	8	13	0
Trabzon	290303	289804	61	0	64	4	0	98	0	0	8	47	13	5
Van	75329	17399	57723	72	0	3	123	0	0	0	0	0	0	2
Yozgat	209497	198566	5020	5	0	2652	0	1801	990	0	349	0	1	0
Zonguldak	268909	268005	53	72	119	1	14	0	63	15	0	126	291	4
Toplam	13648270	11777810	1184416	134273	119824	95901	68860	64715	21674	20554	11465	8456	7248	1938	1687

      Türkçe konuşanların büyük çoğunlukta olduğu yerler.       Kürtçe konuşanların çoğunlukta olduğu yerler.       Kürtçe konuşanların büyük çoğunlukta olduğu yerler.

Türkiye'de konuşulan diller, 1965 nüfus sayımı^[37]

Dil	Anadil	Konuşulan tek dil	Mükemmel konuşulan ikinci dil	Anadil/Toplam(%)
Abazaca	4.563	280	7.556	0,0147
Arnavutça	12.832	1.075	39.613	0,0414
Arapça	365.340	189.134	167.924	1,178
Ermenice	33.094	1.022	22.260	0,107
Boşnakça	17.627	2.345	34.892	0,0568
Bulgarca	4.088	350	46.742	0,0132
Pomakça	23.138	2.776	34.234	0,0746
Çeçence	7.563	2.500	5.063	0,0244
Çerkesçe	58.339	6.409	48.621	0,188
Hırvatça	45	1	1.585	0,0001
Çekçe	168	25	76	0,0005
Felemenkçe	366	23	219	0,0012
İngilizce	27.841	21.766	139.867	0,0898
Fransızca	3.302	398	96.879	0,0106
Gürcüce	34.330	4.042	44.934	0,111
Almanca	4.901	790	35.704	0,0158
Yunanca	48.096	3.203	78.941	0,155
İtalyanca	2.926	267	3.861	0,0094
Kürtçe (Kurmanci)	2.219.502	1.323.690	429.168	7,157
Yahudi İspanyolcası	9.981	283	3.510	0,0322
Lazca	26.007	3.943	55.158	0,0839
Farsça	948	72	2.103	0,0031
Lehçe	110	20	377	0,0004
Portekizce	52	5	3.233	0,0002
Romanca	406	53	6.909	0,0013
Rusça	1.088	284	4.530	0,0035
Sırpça	6.599	776	58.802	0,0213
İspanyolca	2.791	138	4.297	0,0090
Türkçe	28.289.680	26.925.649	1.387.139	91,23
Zazaca	150.644	92.288	20.413	0,4858
Total	31.009.934	28.583.607	2.786.610	100

Not:Tabloların üst kısmında bulunan tuşu, ilgili sütuna göre sıralama yapmaktadır.

Türkiye'de illere göre konuşulan diller. 1965 nüfus sayımı^[38]

İller / Diller	Türkçe	Kürtçe	Arapça	Zazaca	Çerkesçe	Yunanca	Gürcüce	Ermenice	Lazca	Pomakça	Boşnakça	Arnavutça	Yahudi dilleri
Adana (Osmaniye dahil)	866.316	7.581	22.356	332	51	51	0	28	9	0	312	483	29
Adıyaman	143.054	117.325	7	6.705	0	0	0	84	4	0	0	0	0
Afyonkarahisar	499.461	125	19	1	2.172	169	2	2	1	16	14	2	1
Ağrı	90.021	156.316	105	4	2	2	77	5	0	1	103	0	0
Amasya	279.978	2.179	9	2	1.497	6	1.378	208	6	0	10	336	1
Ankara	1.590.392	36.798	814	21	393	124	41	66	120	7	126	833	64
Antalya	486.697	23	2	0	0	14	0	0	2	0	0	1	0
Artvin	190.183	46	4	0	0	4	7.698	1	12.093	1	1	0	0
Aydın	523.583	168	85	0	112	71	4	1	4	0	26	88	0
Balıkesir	698.679	560	38	8	3.144	236	1.273	9	205	1.707	314	24	4
Bilecik	137.674	5	4	0	736	4	73	1	1	2	6	3	0
Bingöl	62.668	56.881	19	30.878	17	0	1	11	1	0	0	0	3
Bitlis	56.161	92.327	3.263	2.082	205	1	5	16	0	0	0	1	2
Bolu (Düzce dahil)	375.786	363	0	0	1.593	3	1.541	488	1.791	0	40	6	1
Burdur	194.910	2	7	0	0	3	12	0	0	0	0	1	0
Bursa	746.633	213	22	0	799	106	2.938	35	517	65	1.169	1.928	69
Çanakkale	338.379	443	0	25	1.604	5.258	4	9	12	3.675	516	6	121
Çankırı (Karabük dahil)	250.510	158	1	0	0	1	0	3	2	0	0	0	0
Çorum	474.638	8.736	4	0	1.808	12	8	51	3	7	0	0	0
Denizli	462.860	283	28	5	8	97	1	1	0	2	1	3	0
Diyarbakır	178.644	236.113	2.536	57.693	1	1	3	134	3	48	1	5	0
Edirne	290.610	386	104	21	9	18	2	12	3	10.285	329	58	92
Elâzığ	244.016	47.446	17	30.921	0	2	0	2	30	12	3	2	0
Erzincan	243.911	14.323	13	298	4	5	0	12	2	3	0	1	0
Erzurum	555.632	69.648	86	2.185	109	8	4	11	24	7	1	5	1
Eskişehir	406.212	327	42	0	1.390	4	3	0	14	23	114	78	0
Gaziantep	490.046	18.954	885	1	4	6	0	4	3	0	1	11	0
Giresun	425.665	305	1	1	2	0	2.029	0	5	0	0	0	0
Gümüşhane (Bayburt dahil)	260.419	2.189	0	0	91	0	0	0	17	0	0	0	0
Hakkari	10.357	72.365	165	0	1	0	1	21	2	0	0	0	0
Hatay	350.080	5.695	127.072	7	780	767	11	376	6	2	8	44	1
Isparta	265.305	688	75	11	8	91	0	1	2	1	1	3	4
Mersin	500.207	1.067	9.430	23	76	137	13	12	19	3	3	9	1
İstanbul	2.185.741	2.586	2.843	26	317	35.097	849	29.479	128	165	3.072	4.341	8.608
İzmir	1.214.219	863	352	5	1.287	898	15	17	15	1.289	2.349	1.265	753
Kars (Ardahan ve Iğdır dahil)	471.287	133.144	61	992	215	6	8	5	24	1	5	4	1
Kastamonu (Düzce dahil)	439.355	1.090	2	0	3	2	180	849	1	0	0	0	0
Kayseri	509.932	8.454	34	8	17.110	1	1	9	6	9	15	160	1
Kırklareli	252.594	602	136	24	5	3	5	3	7	3.375	1.148	144	11
Kırşehir	185.489	11.309	4	0	2	0	0	0	1	0	1	0	0
Kocaeli	320.808	235	0	10	1.467	63	2.755	46	2.264	381	3.827	22	7
Konya (Karaman dahil)	1.092.819	27.811	67	4	1.139	3	7	1	5	1	11	75	0
Kütahya	397.221	105	13	2	17	4	2	88	9	0	0	34	0
Malatya	374.449	77.794	33	10	14	5	7	148	5	4	0	3	0
Manisa	746.514	241	15	0	488	42	67	2	6	54	116	192	3
Kahramanmaraş	386.010	46.548	21	0	4.185	0	0	13	3	0	0	9	0
Mardin	35.494	265.328	79.687	60	75	11	15	11	0	0	1	6	0
Muğla	334.883	6	4	1	0	28	0	0	0	1	0	0	4
Muş	110.555	83.020	3.575	507	898	0	1	3	103	0	0	0	0
Nevşehir	203.156	22	0	0	0	0	0	0	0	0	0	22	0
Niğde	353.146	8.991	10	0	227	5	0	12	4	0	15	4	0
Ordu	538.978	12	0	0	5	0	4.815	34	0	1	0	1	0
Rize	275.291	11	1	1	0	9	4	0	5.754	1	0	1	0
Sakarya	388.481	2.163	32	3	538	6	4.535	2	2.671	23	2.899	794	1
Samsun	747.115	1.366	3	0	3.401	91	2.350	5	51	319	10	610	0
Siirt (Batman & Şırnak dahil)	46.722	179.023	38.273	484	1	0	15	98	3	0	10	0	0
Sinop	261.341	2.126	0	0	659	1	1.144	228	3	5	0	7	3
Sivas	649.099	32.284	19	23	2.086	0	0	217	1	0	515	0	0
Tekirdağ	284.222	548	76	18	5	19	52	8	2	1.627	6	51	102
Tokat	483.948	3.974	7	3	5.934	0	367	45	2	0	0	964	0
Trabzon	590.799	72	12	0	0	4.535	1	11	0	0	0	0	0
Tunceli	120.553	33.431	20	2.370	28	0	0	4	0	18	10	8	0
Şanlıurfa	207.652	175.100	51.090	14.554	3	0	5	2	4	0	2	0	0
Uşak	190.506	16	2	0	1	0	0	4	1	0	0	0	0
Van	118.481	147.694	557	3	1	2	1	1	8	0	1	1	66
Yozgat	433.385	2.424	1	0	1.597	2	0	118	0	0	14	1	0
Zonguldak (Bartın & Karabük dahil)	649.757	43	26	0	5	17	2	3	15	0	1	1	1

      Türkçe konuşanların büyük çoğunlukta olduğu yerler.
      Türkçe konuşanların çoğunlukta olduğu yerler.
      Kürtçe konuşanların çoğunlukta olduğu yerler.
      Kürtçe konuşanların büyük çoğunlukta olduğu yerler.

1965 yılındaki durum

• 
  Türkçe ve Kürtçe konuşulan yöreler
• 
  Türkçe konuşan nüfus
• 
  Kürtçe konuşan nüfus
• 
  Arapça konuşan nüfus
• 
  Zazaca konuşan nüfus
• 
  Çerkesçe konuşan nüfus
• 
  Rumca konuşan nüfus
• 
  Ermenice konuşan nüfus
• 
  Gürcüce konuşan nüfus
• 
  Lazca konuşan nüfus
• 
  Pomakça konuşan nüfus
• 
  Boşnakça konuşan nüfus
• 
  Arnavutça konuşan nüfus
• 
  İbranice konuşan nüfus

Günümüzdeki durum

	Türkiye Nüfusu - 1[39]	Türkiye Nüfusu - 2[40]	Türkiye Nüfusu - 3[41]	Türkiye Nüfusu - 4[42]	Türkiye Nüfusu - 4[43]
Türkler	59.000.000	Geri kalan çoğunluk	Geri kalan çoğunluk	Geri kalan çoğunluk	Geri kalan çoğunluk
Kürtler	11.000.000	10.000.000	10.500.000	9.500.000	?
Araplar	550.000	?	?	?	?
Zazalar	520.000	300.000	300.000	?	?
Lazlar	220.000	80.000	152.000	300.000	300.000
Çerkesler + Abhazlar	150.000	500.000	?	?	?
Gürcüler	70.000	?	50.000	?	?
Boşnaklar	70.000	?	37.000	?	?
Çingeneler	30.000	?	60.000	?	?

Ayrıca bakınız

• Türkiye'de genel nüfus sayımı

Kaynakça

1. "Türkiye İstatistik Kurumu - Nüfus Verisi". http://rapor.tuik.gov.tr/reports/rwservlet?adnksdb2&ENVID=adnksdb2Env&report=wa_turkiye_yasgr.RDF&p_yil=2012&p_dil=1&desformat=html. Erişim tarihi: 30 Ocak 2013. 
2. "TUİK, İl yaş grubu ve cinsiyete göre nüfus - 2014, Türkiye". 20 Şubat 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20150220001047/http://rapory.tuik.gov.tr/20-02-2015-01:27:57-19853040172106329986195062648.html. Erişim tarihi: 19 Şubat 2015. 
3. "TurkStat". TurkStat. 2013. 28 Mayıs 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20160528161804/http://www.turkstat.gov.tr/PreIstatistikTablo.do?istab_id=1452. Erişim tarihi: 2015-03-22. 
4. "World Population Prospects: The 2010 Revision". Esa.un.org. 2014-04-14. http://esa.un.org/unpd/wpp/unpp/panel_population.htm. Erişim tarihi: 2014-06-17. 
5. [Kadın başına çocuk sayısı]
6. Çalıştırma Yaşı (4857 S. Ka'nûn, 71. Madde): Onbeş yaşını doldurmamış çocukların çalıştırılması yasaktır. Ancak, ondört yaşını doldurmuş ve ilköğretimi tamamlamış olan çocuklar, bedensel, zihinsel ve ahlaki gelişmelerine ve eğitime devam edenlerin okullarına devamına engel olmayacak hafif işlerde çalıştırılabilirler.
7. Ulusal Hastalık Yükü ve Maliyet-Etkilik Projesi (2004),
8. Türkiye'de Yaşlıların Durumu Yaşlanma Ulusal Eylem Planı, Sosyal Sektörler ve Koordinasyon Genel Müdürlüğü, 2007. ISBN 978-975-19-4115-5.
9. "Yıllara ve Cinsiyete Göre Ortanca Yaş, Genel Nüfus Sayımları - ADNKS". Nüfus İstatistikleri. tuik.gov.tr. 4 Ocak 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20160104210603/http://www.tuik.gov.tr:80/UstMenu.do?metod=temelist. Erişim tarihi: 29 Ocak 2015. 
10. "Ölüm İstatistikleri, 2014". tuik.gov.tr. 29 Nisan 2015. 6 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20160306025640/http://www.tuik.gov.tr/PreHaberBultenleri.do?id=18623. Erişim tarihi: 22 Kasım 2015. 
11. Türkiye'de 5 yaş Altı Ölüm Hızında Azalma
12. KOÇ, Prof. Dr. İsmet ve arkd.. "Eğitim Düzeyindeki Değişimler". Türkiyenin Demografik Dönüşümü. hacettepe.edu.tr. 5 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20160305125600/http://www.hips.hacettepe.edu.tr/TurkiyeninDemografikDonusumu_220410.pdf. Erişim tarihi: 24 Kasım 2015. 
13. "Doğum İstatistikleri, 2014". tuik.gov.tr. 17 Nisan 2015. 18 Nisan 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20160418015051/http://www.tuik.gov.tr/PreHaberBultenleri.do?id=18621. Erişim tarihi: 24 Kasım 2015. 
14. "Hayat Tabloları, 2013-2014". tuik.gov.tr. 07 Ekim 2015. 9 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20151209210718/http://www.tuik.gov.tr:80/PreHaberBultenleri.do?id=18618. Erişim tarihi: 22 Kasım 2015. 
15. "Ölüm İstatistikleri, 2014". tuik.gov.tr. 6 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20160306025640/http://www.tuik.gov.tr/PreHaberBultenleri.do?id=18623. Erişim tarihi: 22 Kasım 2015. 
16. "Türkiye’de demografik göstergeler". anadolu.edu.tr. 22 Kasım 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20151122231622/http://home.anadolu.edu.tr/~otonus/turkekon/turkekon_1.pdf. Erişim tarihi: 22 Kasım 2015. 
17. ÖZÇAĞLAR, Doç. Dr. Ali; KASARCI, = Rüya. "TÜRKİYE’DE HANEHALKI SAYILARININ COĞRAFİ DAĞILIŞI YE KIR KESİMİ HANEHALKI SAYISININ EKONOMİK FAALİYETE GÖRE AYRIMI". ankara.edu.tr. http://tucaum.ankara.edu.tr/wp-content/uploads/sites/280/2015/08/tucaum5_1.pdf. Erişim tarihi: 26 Kasım 2015. 
18. "İstatistiklerle Aile, 2014". tuik.gov.tr. 05 Mayıs 2015. http://www.tuik.gov.tr/PreHaberBultenleri.do?id=18624. Erişim tarihi: 26 Kasım 2015. 
19. "Toplam hanehalkı nüfusu, hanehalkı sayısı ve ortalama hanehalkı büyüklüğü, 1955-2000". tuik.gov.tr. http://www.tuik.gov.tr/PreHaberBultenleri.do?id=18624. Erişim tarihi: 26 Kasım 2015. 
20. "Türkiye İstatistik Kurumu Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi (ADNKS) Sonuçları". tuik.gov.tr/. 30 Ocak 2013. 12 Ekim 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://web.archive.org/web/20141012114030/http://rapor.tuik.gov.tr/reports/rwservlet?adnksdb2&ENVID=adnksdb2Env&report=wa_buyukbelediye.RDF&p_kod=1&p_yil=2012&p_dil=1&desformat=html. Erişim tarihi: 30 Ocak 2013. 
21. Siyahıyaalınmada sorğu anketinə daxil edilmiş "Ailə daxilində danışılan dil nədir ?" sualına əhalinin verdiyi cavablara əsasən.
22. 4. Türkiye’nin Etnik Coğrafiyası (1927–1965). — 4.2.2 Ülke Genelinde Türkçe ve İl Bazında Türkçe Dışında Konuşulan Ana Dil Haritaları, sayfa 184–186. // Türkiye'nin Etnik Coğrafyası. Proje Kodu: 2013–26. Proje Yürütücüsü: Şükrü Aslan. Araştırmacılar: Murat Arpacı, Öykü Gürpınar, Sibel Yardımcı. İstanbul: Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi, 2015, 204 sayfa. ISBN 9786055005191
23. III. Bölüm. 1927 Nüfus Sayımının Resmi Sonuçları ve Değerlendirilmesi. — 1. Türkiye Geneli İllere Ait Resmi Sonuçlar. — 1.1. İllerin Genel Nüfusları, sayfa 134–135. // 1927 Nüfus Sayımı ve Sonuçlarının Değerlendirilmesi. Afyon Kocatepe Üniversitesi Tarih Ana Bilim Dalı Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Hazırlayan: Mustafa Köse. Danışman: Yrd. Doç. Dr. Şaban Ortak. Afyonkarahisar, 2010, 219 sayfa.
24. 4. Türkiye’nin Etnik Coğrafiyası (1927–1965). — 4.1.13 Türkçe Konuşan Nüfus, sayfa 162–164. // Türkiye'nin Etnik Coğrafyası. Proje Kodu: 2013–26. Proje Yürütücüsü: Şükrü Aslan. Araştırmacılar: Murat Arpacı, Öykü Gürpınar, Sibel Yardımcı. İstanbul: Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi, 2015, 204 sayfa. ISBN 9786055005191
25. 4. Türkiye’nin Etnik Coğrafiyası (1927–1965). — 4.1.9 Kürtçe Konuşan Nüfus, sayfa 136–137. // Türkiye'nin Etnik Coğrafyası. Proje Kodu: 2013–26. Proje Yürütücüsü: Şükrü Aslan. Araştırmacılar: Murat Arpacı, Öykü Gürpınar, Sibel Yardımcı. İstanbul: Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi, 2015, 204 sayfa. ISBN 9786055005191
26. 4. Türkiye’nin Etnik Coğrafiyası (1927–1965). — 4.1.3 Arapça Konuşan Nüfus, sayfa 93–94. // Türkiye'nin Etnik Coğrafyası. Proje Kodu: 2013–26. Proje Yürütücüsü: Şükrü Aslan. Araştırmacılar: Murat Arpacı, Öykü Gürpınar, Sibel Yardımcı. İstanbul: Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi, 2015, 204 sayfa. ISBN 9786055005191
27. 4. Türkiye’nin Etnik Coğrafiyası (1927–1965). — 4.1.12 Rumca Konuşan Nüfus, sayfa 155–156. // Türkiye'nin Etnik Coğrafyası. Proje Kodu: 2013–26. Proje Yürütücüsü: Şükrü Aslan. Araştırmacılar: Murat Arpacı, Öykü Gürpınar, Sibel Yardımcı. İstanbul: Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi, 2015, 204 sayfa. ISBN 9786055005191
28. 4. Türkiye’nin Etnik Coğrafiyası (1927–1965). — 4.1.6 Çerkesçe Konuşan Nüfus, sayfa 114–115. // Türkiye'nin Etnik Coğrafyası. Proje Kodu: 2013–26. Proje Yürütücüsü: Şükrü Aslan. Araştırmacılar: Murat Arpacı, Öykü Gürpınar, Sibel Yardımcı. İstanbul: Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi, 2015, 204 sayfa. ISBN 9786055005191
29. 4. Türkiye’nin Etnik Coğrafiyası (1927–1965). — 4.1.14 Yahudice Konuşan Nüfus, sayfa 170–171. // Türkiye'nin Etnik Coğrafyası. Proje Kodu: 2013–26. Proje Yürütücüsü: Şükrü Aslan. Araştırmacılar: Murat Arpacı, Öykü Gürpınar, Sibel Yardımcı. İstanbul: Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi, 2015, 204 sayfa. ISBN 9786055005191
30. 4. Türkiye’nin Etnik Coğrafiyası (1927–1965). — 4.1.7 Ermenice Konuşan Nüfus, sayfa 122–123. // Türkiye'nin Etnik Coğrafyası. Proje Kodu: 2013–26. Proje Yürütücüsü: Şükrü Aslan. Araştırmacılar: Murat Arpacı, Öykü Gürpınar, Sibel Yardımcı. İstanbul: Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi, 2015, 204 sayfa. ISBN 9786055005191
31. 4. Türkiye’nin Etnik Coğrafiyası (1927–1965). — 4.1.4 Arnavutça Konuşan Nüfus, sayfa 100–101. // Türkiye'nin Etnik Coğrafyası. Proje Kodu: 2013–26. Proje Yürütücüsü: Şükrü Aslan. Araştırmacılar: Murat Arpacı, Öykü Gürpınar, Sibel Yardımcı. İstanbul: Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi, 2015, 204 sayfa. ISBN 9786055005191
32. 4. Türkiye’nin Etnik Coğrafiyası (1927–1965). — 4.1.5 Bulgarca Konuşan Nüfus, sayfa 107–108. // Türkiye'nin Etnik Coğrafyası. Proje Kodu: 2013–26. Proje Yürütücüsü: Şükrü Aslan. Araştırmacılar: Murat Arpacı, Öykü Gürpınar, Sibel Yardımcı. İstanbul: Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi, 2015, 204 sayfa. ISBN 9786055005191
33. "Eskişehir'deki Kırım Tatar nüfusu üzerine bir inceleme — Fikirde Birlik". http://www.fikirdebirlik.org/yazdir.asp?yazi=200605011. Erişim tarihi: 13 iyun 2015.  Arxivləşdirilib.Şablon:Oq
34. "1927 Genel Nüfus Sayımı / 1927 General Population Census — www.kanburoglu.com". http://www.kanburoglu.com/makale98.htm. Erişim tarihi: 14 iyun 2015.  Arxivləşdirilib.
35. 4. Türkiye’nin Etnik Coğrafiyası (1927–1965). — 4.1.2 Acemce Konuşan Nüfus, sayfa 88. // Türkiye'nin Etnik Coğrafyası. Proje Kodu: 2013–26. Proje Yürütücüsü: Şükrü Aslan. Araştırmacılar: Murat Arpacı, Öykü Gürpınar, Sibel Yardımcı. İstanbul: Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi, 2015, 204 sayfa. ISBN 9786055005191
36. Sairə və məçhul dillər.
37. Heinz Kloss & Grant McConnel, Linguistic composition of the nations of the world, vol,5, Europe and USSR, Québec, Presses de l'Université Laval, 1984, ISBN 2-7637-7044-4
38. Ahmet Buran Ph.D.. Türkiye'de Diller ve Etnik Gruplar. 2012
39. http://www.milliyet.com.tr/2007/03/22/guncel/agun.html
40. http://www.gencturkhaber.com/kurt-sayisi-etnik-mgk-rapor.html,045b1
41. http://www.joshuaproject.net/countries.php?rog3=TU
42. http://www.ihf-hr.org/viewbinary/viewdocument.php?doc_id=7081
43. http://www.minorityrights.org/?lid=4392