Zonguldak
| Zonguldak | |
| — İlçe — | |
 |
|
 |
|
| Ülke | Türkiye |
|---|---|
| İl | Zonguldak |
| Coğrafi bölge | Karadeniz Bölgesi |
| Yönetim | |
| - Belediye başkanı | Muharrem Akdemir (CHP) |
| Nüfus (2015)[1] | |
| - Toplam | 126,281 |
| - Kır | 18,207 |
| - Şehir | 108,074 |
| Zaman dilimi | UDAZD (+3) |
| Posta kodu | 67900 |
| İl alan kodu | 0372 |
| İl plaka kodu | 67 |
| İnternet sitesi: www.zonguldak.bel.tr | |
Zonguldak, Zonguldak ilinin merkez ilçesi ve aynı isme sahip şehri. Karadeniz kıyısında bulunan şehir, özellikle limanıyla Türkiye'nin Karadeniz ülkeleriyle arasındaki deniz ticaretinde önemli bir yere sahiptir. Ayrıca Türkiye'nin en zengin taşkömürü madenlerini barındırır.
İsim
Zonguldak ismi Fransızca ve Türkçe karışımı bir kelimedir. Kömürü ilk zamanlar Fransızlar işletiyordu. Fransa kömür havzasını sahiplenmişti ve orayı kullanmak ve haritada göstermek için isim belirlemek istedi. Bölge,alan kelimelerinin Fransızca karşılığı 'zone' kelimesidir. Kömür havzasının bulunduğu çevrede denizden yüksekliği en çok olan yer 'Göldağı'dır. Kömür havzasının yerini belirlemede en yüksek rakımlı yer yani Göldağı baz alındı. Bölge(alan) göldağı anlamında 'Zonegöldağ' ismi kulanıldı. Halk arasında Zonegöldag kulanımıyla günümüzdeki Zonguldak halini aldı.
Tarihçe
Arkeolojik kanıtlara göre MÖ 2500'lere uzanan bir geçmişi bulunan bölgeye ilk yerleşenler Hattiler, daha sonra ise Hititler olmuştur. Yörenin ilk sakinleri Frig boylarından oluşan Bithin, Mariandyn ve Migdon adlı göç topluluklarıdır. MÖ 7. yüzyılda başlayan Batı Anadolu'dan Karadeniz'e Yunan kolonizasyonu sürecinde yörede de ticaret amaçlı limanlar kurulmuştur. MÖ 334'e kadar Perslerin egemenliğinde kalan bölge, Büyük İskender'in Anadolu seferinin ardından kısa bir süre için Makedonyalı subaylarca yönetilmiştir. Pers şatrapı Mithridates'in yöre halkının desteğiyle Batı Karadeniz Bölgesi'nde kurduğu Pontus Devleti'nin parçası olan Zonguldak, Roma İmparatorluğu'nun bu devleti MS 1. yüzyılda yıkmasına dek sürmüş, Roma'nın ikiye bölünmesinin ardından sonra da Doğu Roma toprağı olmuştur. Zonguldak Ereğli bölgesi Hristiyanlığın ilk yayıldığı yerlerden biri olma özelliği kazanmış, bu dönemde İsa'nın havarilerinden Adreas bugün de görülebilen Kutsal İbadet Mağaraları'nda ilk ayinleri düzenlemiştir.
Yöreye Anadolu Selçuklu ordusu 1084 yılında gelmiş ve yöreyi fethetmiştir. Daha sonra ise yöreyi Cenevizliler ele geçirmiştir, beylikler döneminde ise Candaroğulları bölgede hakimiyet kurmuştur. 1460 yılında Fatih Sultan Mehmet’in Amasra’yı almasıyla birlikte Zonguldak ve çevresi tamamen Osmanlıların eline geçmiştir.
II. Mahmut döneminde, 1829 yılında bölgede ilk kömür bulunmuştur. 1848'de ise ilk kömür ocakları açılmıştır. Bu ocakları Belçikalı ve Fransız şirketler işletmiştir.
Zonguldak limanı I. Dünya Savaşı'nda Sarıkamış'a gidecek malzemelere ev sahipliği yapmış, Kurtuluş Savaşı'nda ise SSCB ile ilişkilerde önemli bir rol oynamıştır.
I. Dünya Savaşı'ndan sonra 1919 yılında Fransız şirketlerinin haklarını korumak bahanesiyle Fransız askerleri önce Zonguldak’ı, ardından da Karadeniz Ereğli’yi işgal etmiştir; ancak Zonguldak ve çevresindeki Müdafaa-i Hukuk Cemiyetlerine bağlı güçlerin karşı koymasıyla tehlikeye düşmüşler ve 21 Haziran 1920'de de bölgeyi terketmişlerdir.
Jeomorfolojik ve çevresel bilgiler
Zonguldak, Batı Karadeniz Bölgesi'nde, Karadeniz’e batı ve kuzeyden kıyısı olan bir ildir. 3.481 km²lik yüzölçümüyle Türkiye topraklarının binde altısını kaplar. Karadeniz kıyılarından başlayan il toprakları, kuzeyden Karadeniz, kuzeydoğudan Bartın, doğudan ve güneydoğudan Karabük, güneyden Bolu, batıdan ve güneybatıdan Düzce illeriyle çevrilidir. Zonguldak il merkezi kuzeydoğudan Kilimli ve güneybatıdan Kozlu belediyeleri sınırları ile sınırlandırılmıştır. Çalışma alanında topoğrafik eğim % 5 - 10 arasında değişmektedir. Genel olarak çalışma alanı hemen hemen yılın bütün aylarında yağış altındadır. Karadeniz ikliminin tipik göstergesi olan bu durumun yeraltı su seviyesini önemli ölçüde etkileyeceği açıktır.
Nüfus
| Yıl | Toplam | Şehir | Kır |
|---|---|---|---|
| 1965[2] | 148.041 | 55.404 | 92.637 |
| 1970[3] | 173.217 | 77.135 | 96.082 |
| 1975[4] | 194.700 | 90.221 | 104.479 |
| 1980[5] | 231.580 | 109.044 | 122.536 |
| 1985[6] | 250.164 | 117.879 | 132.285 |
| 1990[7] | 249.610 | 116.725 | 132.885 |
| 2000[8] | 218.422 | 104.276 | 114.146 |
| 2007[9] | 215.922 | 107.354 | 108.568 |
| 2008[10] | 213.992 | 105.979 | 108.013 |
| 2009[11] | 216.481 | 108.792 | 107.689 |
| 2010[12] | 215.565 | 109.081 | 106.484 |
| 2011[13] | 215.407 | 110.043 | 105.364 |
| 2012[14] | 213.544 | 109.080 | 104.464 |
| 2013[15] | 125.914 | 107.783 | 18.131 |
| 2014[16] | 126.864 | 108.213 | 18.651 |
| 2015[17] | 126.281 | 108.074 | 18.207 |
Sanayi
Bölgedeki önemli sanayii tesislerinin başında Türkiye Taşkömürü Kurumu yer almaktadır.
1830-1848 yılları arasındaki arama ve işletmecilik faaliyetleri hakkında çok ayrıntılı bilgi olmamakla birlikte; 1843 yılına ait resmi belgelerde, Ereğli ve Amasra'da üretilen vapur kömürünün İstanbul'da pazarlamasından ve gerekli düzenlemelerin yapılmasından sonra devlet hazinesine sağlayacağı katkıdan söz edilmektedir. 1848'de yapılan inceleme ve düzenlemelerle, Ereğli ve Amasra arasında taşkömürü bulunan yerler saptanarak havza sınırları ilk kez tanımlanmıştır.
Filyos Vadisi Projesi
İlk olarak Osmanlı padişahı II. Abdülhamid döneminde dile getirilen Filyos Vadisi'nde demirçelik fabrikaları ve liman projelerini içeren ve Batı Karadeniz Bölgesi'nin kurtuluşu olarak lanse edilen Filyos Vadisi Projesi için müracaat eden 21 firmaya yer tahsisleri 2008 yılının Mart ayının ilk haftasında yapılmış ve projenin hayata geçirilmesi için gerekli çalışmalara başlanmıştır.
Taşkömürünü işleten kurumlar
- Hazine-i Hassa (Evkaf Nezareti) Yönetimi (1848-1854)
- İngiliz (Galatalı Sarraflar) Kömür Kumpanyası İşletmeciliği (1849-1854)
- Kırım Savaşı (Geçici İngiliz) Yönetimi (1854-1856)
- Hazine-i Hassa (Evkaf Nezareti) Yönetimi (1856-1861)
- Emanet İdare İşletmeciliği (1856-1859)
- Zafiropulos İşletmeciliği (1859-1860)
- İngiliz Kömür Kumpanyası İşletmeciliği (1860-1861)
- Hazine-i Hassa (Evkaf Nezareti) Yönetimi (1861-1865)
- Bahriye Nezareti Yönetimi (1865-1908)
- Tersane İdaresi İşletmeciliği (1865-1882)
- Yerli-Yabancı Sermaye Şirketleri İşletmeciliği (1882-1940)
- Nafia Nezareti Yönetimi (1908-1909)
- Orman ve Maadin Ticaret ve Ziraat Nezareti Yönetimi (1909-1920)
- Dünya Ve Ulusal Kurtuluş Savaşı Dönemi (1914-1922)
- İktisat Vekaleti Yönetimi (1920-1940)
- İş Bankası İşletmeciliği (1926-1940)
- Etibank ve EKİ İşletmeciliği (1937-1940)
- Etibank ve EKİ Yönetimi (1940-1957)
- TKİ Yönetimi (1957-1984)
- TTK Yönetimi (1984-)
Bölgenin diğer başlıca sanayi alanları tarım ve hayvancılık, enerji, taş ve toprağa dayalı ürünler olarak sıralanabilir.
İlçelerin mesafeleri
| Mesafeler (km.) | Zonguldak Merkez |
Alaplı | Çaycuma | Devrek | Karadeniz Ereğli |
Kilimli | Kozlu | Gökçebey |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Zonguldak Merkez | 0 km. | 58.7 km. | 34.4 km. 35.1 km. 47 km. |
44.9 km. 56 km. |
51.8 km. | 8.4 km. | 6.8 km. 6.9 km. 7.2 km. |
|
| Alaplı | 58.7 km. | 0 km. | 106 km. 106 km. 112 km. |
72.1 km. 75 km. 115 km. |
32.3 km. 33.2 km. 34.5 km. |
66.9 km. | 55.3 km. | |
| Çaycuma | 34.4 km. 35.1 km. 47 km. |
106 km. 106 km. 112 km. |
0 km. | 31.7 km. | 74 km. 80.1 km. 98.8 km. |
40.4 km. 46.9 km. 53 km. |
53.8 km. 60.8 km. |
|
| Devrek | 44.9 km. 56 km. |
72.1 km. 75 km. 115 km. |
31.7 km. | 0 km. | 48.9 km. 51.1 km. 66 km. |
50.9 km. 62 km. 76.1 km. |
62.7 km. | |
| Karadeniz Ereğli | 51.8 km. | 32.3 km. 33.2 km. 34.5 km. |
74 km. 80.1 km. 98.8 km. |
48.9 km. 51.1 km. 66 km. |
0 km. | 59.9 km. | 35.4 km. 38.3 km. 47.9 km. |
|
| Kilimli | 8.4 km. | 66.9 km. | 40.4 km. 46.9 km. 53 km. |
50.9 km. 62 km. 76.1 km. |
59.9 km. | 0 km. | 15 km. | |
| Kozlu | 6.8 km. 6.9 km. 7.2 km. |
55.3 km. | 53.8 km. 60.8 km. |
62.7 km. | 35.4 km. 38.3 km. 47.9 km. |
15 km. | 0 km. |
Kaynakça
- ↑ "2014 genel nüfus sayımı verileri" (html). Türkiye İstatistik Kurumu. 10 Şubat 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://www.webcitation.org/6WFDhgUQt. Erişim tarihi: 10 Şubat 2015.
- ↑ "1965 genel nüfus sayımı verileri" (html). Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://www.webcitation.org/6BtmbG6MW. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ↑ "1970 genel nüfus sayımı verileri" (html). Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://www.webcitation.org/6BtoG6UOE. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ↑ "1975 genel nüfus sayımı verileri" (html). Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://www.webcitation.org/6BtuEGukg. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ↑ "1980 genel nüfus sayımı verileri" (html). Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://www.webcitation.org/6Btv5qzek. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ↑ "1985 genel nüfus sayımı verileri" (html). Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://www.webcitation.org/6BtxDHjVC. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ↑ "1990 genel nüfus sayımı verileri" (html). Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://www.webcitation.org/6BtyvgYbo. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ↑ "2000 genel nüfus sayımı verileri" (html). Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://www.webcitation.org/6Bu17tjfW. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ↑ "2007 genel nüfus sayımı verileri" (html). Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://www.webcitation.org/6Bu3CIuPK. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ↑ "2008 genel nüfus sayımı verileri" (html). Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://www.webcitation.org/6BuCMyMq0. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ↑ "2009 genel nüfus sayımı verileri" (html). Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://www.webcitation.org/6BuEQjqEm. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ↑ "2010 genel nüfus sayımı verileri" (html). Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://www.webcitation.org/6BuG4a8uY. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ↑ "2011 genel nüfus sayımı verileri" (html). Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://www.webcitation.org/6BuHHME83. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ↑ "2012 genel nüfus sayımı verileri" (html). Türkiye İstatistik Kurumu. 20 Şubat 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://www.webcitation.org/6EZyWGLqE. Erişim tarihi: 8 Mart 2013.
- ↑ "2013 genel nüfus sayımı verileri" (html). Türkiye İstatistik Kurumu. 15 Şubat 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://www.webcitation.org/6NPVVF6cQ. Erişim tarihi: 15 Şubat 2014.
- ↑ "2014 genel nüfus sayımı verileri" (html). Türkiye İstatistik Kurumu. 10 Şubat 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. http://www.webcitation.org/6WFDhgUQt. Erişim tarihi: 10 Şubat 2015.
- ↑ "2015 genel nüfus sayımı verileri" (html) (Doğrudan bir kaynak olmayıp ilgili veriye ulaşmak için sorgulama yapılmalıdır). Türkiye İstatistik Kurumu. https://biruni.tuik.gov.tr/medas/. Erişim tarihi: 13 Nisan 2016.
| ||||||||||||||
| ||||||||||
| ||||||||||